Bia đá thế kỷ XVII của một số chùa ở ngoại thành Hà Nội (khảo sát 10 huyện phía tây và phía nam Hà Nội)

Hòa nhà vua đặc cách ra một đạo sắc lệnh, chuẩn cho tất cả nhân dân các làng xã Thụy Khuê làm trưởng sự tạo lệ, hương hỏa, phụng thờ, hàng năm các thứ lương, tiền và tô ruộng quan dắt bảo trồng dâu, khoai, đậu và các hạng thuế đầm, ao và các việc sửa đắp đê, đường, cùng các thứ tiền ở nơi đóng đình thờ, nơi các thứ sưu sai tạp dịch đều được miễn trừ hết. Lệnh dụ đưa ra, như ánh sao soi tỏ. Nên lúc ấy có vị cung tần Nguyễn Thị Ngọc Liên ở trong chính vương Cung phủ là bậc phụ nữ tiên thánh thuận tính theo đạo, không tiếc tiền phó cúng tiền và ruộng để phụng thờ. Lại vâng chúa Tây Định Vương làm chức nguyên soái, giữ chính quyền nhà nước, là bậc anh hùng ít có và công việc làm ruộng khắp coi theo việc thiện, mở rộng lòng nhân y đám mây rợp bóng cho vùng mặt trời hé sáng, tại năm thứ 3 niên hiệu Khánh Đức (1651) lại ra lệnh cho dân tạo lệ chùa này là xã Thụy Khuê tuân theo như sắc chỉ và lệnh dụ đã cấp tước, vừa để tôn trọng tôn giáo đạo Phật, vừa để củng cố cơ sở nhà nước ơn to thấm nhuần khắp nơi mà nhà gianh ngò hẻm đức đầy xuống tới mọi người đầu bạc, tóc xanh. So với đỉnh núi cao chênh vênh, công ông cũng ngang với núi Tản Viên, so với dòng sông chảy cuồn cuộn, ơn ông cũng sâu bằng dòng Hát Thủy. Chẳng những dân trong một làng, một nước được thờ phúc mà tất cả thảy mọi người đều được lên còi nhân thọ để được nhìn coi ánh sáng dưới cây bồ đề, khắp nơi đều dư ơn xuống chốn âm hòa để được hưởng thú vui sướng trong vườn công đức, ấy là nhờ ơn các đức Thánh đế, Thánh vương, minh Chúa ban ra đã che chở cho chúng ta, to lớn ngang với trời cao đất dày ra đâu dám coi là nhỏ mọn! Như thế là làm tốt thiện duyên, vo tròn thiện quả. Thật vậy, lẽ trời ở trái tim ra, có âm đức tốt, có dương báo, hễ phúc xa tới nước thì nước được trị an và giàu thịnh đã được yên đoái tự trời, thì trời càng giúp đỡ. Tới đó phúc thiện dồi dào, công đức to lớn, không biết chừng nào có thể nghĩ, có thể làm được.

Hay lắm thay! Hay lắm thay!

Chín tầng trời soi thấu, các đức Phật hộ từ, đức Thánh hoàng yên, mạnh hàng ức lâu năm dài. Đức Thánh vương yên tịnh muôn tuổi thọ vô ngần. Nơi cung đình hòa mục trăm tuổi thọ đường xuân. Chúc mừng phó vương phủ: có nhà nước trị an hưởng tuổi thọ lâu dài. Đường đi chữ viết cũng chung, dư đồ hòa hợp non sông một

nhà. Trèo non vượt bể xa xa, như bền cống hiến ăn ca tới chầu. Thánh lại nối Thánh, hiền truyền cho hiền, xã tắc muôn ức năm tin chắc không thể nào xoay chuyển nổi. Sau này ai là người có lòng hiếu thiện chân bước tới cảnh này, miệng đọc chữ bia này, ai là không yêu mến vui lòng, cởi mở lòng thiện để đi vào con đường thiện. Như thế thì việc khuyến khích người sau này làm cho người ta có lòng tưởng niệm lâu dài biết chừng nào! Tôi đương lúc làm việc công, nhân có nhân dân xã Thụy Khuê là dân tạo lệ đến xin bài văn ký, cho tiện việc tôi liền soạn mấy lời thơ truyền cho khắc vào bia để truyền lâu dài.

Bài minh như sau:

Phật Tích vang tên núi Thiên Phúc vang tên chùa Bầu trời Phật thứ nhất Nơi còi phúc không hai Trong thu cả thế giới Ngoài cách hẳn trần ai Nghe có đức Từ Thánh Có thuật bay lên trời Vượt khí lên tầng mây Trút xác trong hang núi Nhân dân đều kính tín Xây dựng nên cảnh này Cỏ hoa nở ưu đàm Có áo phủ cà sa

Là hòa thượng túc bạc Là Gia sa râu hồng…

Thời gian:

Ngày lành, tiết tiểu xuân năm thứ 1 niên hiệu Thịnh Đức (1653). Khoa Canh Thìn làm quan quang tiến thân lộc Đại phu, lại khoa đỗ cấp sự trung tước Nghĩa Giang Nam, người xã Hoa Cầu, huyện Văn Giang, phủ Thuận An, tỉnh Kinh Bắc soạn văn bia.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 222 trang tài liệu này.

Người viết bia: Trình Đắc Thọ, làm quan Lang trung bộ binh tước Văn Vịnh

tử.

Các thứ tiền, bậc và ruộng cúng thí thì kê rò như sau:

Đức bà Nguyễn Thị Ngọc Phẩm hiệu là Lão Thuần, là nội cung tần ở chính

Vương Phủ, quê ở xã Đông Sàng, huyện Phúc Lộc, phủ Quốc Oai tỉnh Sơn Tây. Bà là người làm việc thiện chăm chỉ, hay làm việc phúc đức, nhân dân cảm ơn đức,

nhân thế tạc một tòa tượng đá trong chùa. Bà liền phát của riêng ra tiền bạc và ruộng tốt, cúng làm của Tam bảo, để phụng thờ tượng đá và cho dân xã Thụy Khuê là hộ nhi tạo lệ, một số vàng để sửa lại đền thờ và một số ruộng để cày cấy, nhân dân đều cám ơn, tự nguyện hương lửa phụng thờ khồng ngừng, vĩnh viễn cùng với núi Phật ngày càng bền vững, cùng mặt trời Phật cùng sáng tỏ. Nếu sau này xã đây làm trái lời ước hoặc khinh nhờn đã có đức Phật soi xét.

Kê:

1. Số tiền và ruộng của bà Nguyễn Thị Ngọc Yúm

A. cúng bạc kim 200 lạng để sửa chữa lại chùa Thiên Phúc

B. Cúng riêng 4 mẫu ở các xứ sở…

XIV. BIA CHÙA SỔ (TÂN ƯỚC - THANH OAI - HÀ NỘI)15 1. Bia số 1:

- Phiên âm: Hội Linh quán bi kí

Ứng Thiên phủ Thanh Oai huyện Ước Lễ xã quan viên hương trưởng đại tiểu đẳng nguyên cổ tích danh lam Hội Linh quán Ất Mão niên hưng công cấu tác thượng điện thiêu hương tiền đường tam quan xế chuyên cơ các sở. Chí Canh Thân niên tam nguyệt đại pháp hội tính sách lập bản chùa môn tự khoát thập xích vi thử Tân Dậu niên độc bi san kí tính minh.

Thường vị cư thủ vị dĩ nhân bố di hà chi đức nhân vi thiện tối lạc thức suy công …

Hội Linh Đoạn Đổ xã danh Ước Lễ bồi thực hồ dĩ nhân dĩ đức thản nhiên cơ chỉ thành hoan lạc hồ tác phúc bồi tượng hoán nhiên…

… vạn vạn niên hàm mông phú quý vinh hiển tử tử tôn tôn cộng hưởng triều đình tước lộc dĩ tư công đức, thạch thế sĩ kim âu hương xã tuế dĩ nam sơn đồng đăng thọ vực. Kì minh viết:

Thanh Oai oai nghiêm dã, tráng tai Ước Lễ xã

15 Tư liệu Viện Bảo tồn di tích

Danh lam quán Hội Linh, Khánh thạch an quốc thế Hội chủ thụ vinh phú Đồng xã tí xương xước

Vũ bá tước công hầu, Văn khôi khoa cập Hình thế tráng kim thọ vực tề ngọc bệ…

Vĩnh Tộ tam niên tứ nguyệt sơ nhất nhật mạnh hạ tiết lương nhật.

- Dịch nghĩa: Văn bia quán Hội Linh

Quan viên hương lão xã Ước Lễ huyện Thanh Oai phủ Ứng Thiên dựng bia.

Bản xã vốn có cổ tích danh lam là Hội Linh quán. Năm Ất Mão (1615) hưng công dựng Thượng điện, Thiêu hương, Tiền đường, Tam quan, thềm bậc. Vào tháng 3 năm Canh Thân (1620) mở hội và cho xây cổng chùa rộng 10 thước. Đến năm nay Tân Dậu (1621) mua bia về ghi lại sự việc.

Thường nghe điều nhân là trên hết. Con người có nhân có đức, lấy việc thiện làm điều tối lạc.......xã ta tên gọi Ước Lễ [.......] có cổ danh lam linh ứng, nhiều người làm việc thiện.

Hội chủ Nguyễn Sùng Thái, vợ Đào Thị ..... Ngày lành tháng mạnh hạ năm Vĩnh Tộ 3 (1621).

2. Bia số 2:

- Phiên âm: Hội Linh quán bi ký

Trùng tu Hội Linh quán doanh tạo Phật tượng chú chung tính tín thí điền bi minh. Ứng Thiên phủ Thanh Oai huyện Ước Lễ xã hữu Hội Linh quán, chân An Nam quốc chi đại danh lam dã. Tả Thanh Long dẫn đăng khoa chi thuỷ, nhi Tô Lịch chuyển hồi, hữu Bạch Hổ bài giá bút chi sơn nhi kim đài cao ngật... Tiền Chu tước ấp gian chi chính phái cổn cổn triều tông, hậu huyền vũ đảo lĩnh chi kỳ phong, thiều thiều loan bão. Tứ cổ chung linh vật dã trân, nhân dã tú; Chư Phật báo ứng, phúc dĩ chí, lộc dĩ tai. Quốc đảo nhi phúc cập ư quốc niên phong nẫm thế hoà bình nhân kỳ nhi phúc cập ư nhân thất trung tín dân nhân thọ. Cố tư tịnh độ, đồng khởi bảo

phường, chân tùng lâm đệ nhất thiền thiên, đệ nhất phúc địa dã. Nhĩ nhân tinh di vật hoán tự toại thư phi, kiến chi giả bất năng vô mạch qui chi cảm, nhật cư nguyệt chư vị hữu năng chấn chi giả. Nhiên phủ nhi thái chi cổ nhi phục chi, tất hữu đại hàn việt đại, nhân duyên, đại thủ đoạn, đại công đức giả. Thời tắc Ứng Thiên phủ Thanh Oai huyện Cam Tuyền xã An Khoái thôn đại thiện sĩ quan Dực vận tán trị công tần đặc tiến kim tử vinh lộc đại phu Đô giám sát Tổng thái giám chưởng giám sự yến quận công Đào Quang Hoa, nam dương quý sĩ, thiên hạ danh hiền. Ấu du hàn mặc chi trường, trưởng lệ thỉ hồ chi chí. Tế ngộ thịnh thời, tao phùng thánh chúa. Cảm long vân chi hội, kiêm van vò chi tài. Lực sĩ thừa mật chỉ ư đường, nhật long quí hạnh; Thường Kiệt tiến thanh quang ư Lý, thời trứ huân dung. Kiên tuỳ thiết thạch tâm cam, thích trị vân lôi thời tiết. Ư Quý Hợi niên lục nguyệt thập bát nhật, tuy quốc sự thảng thốt, nhiên nhiên ý hàm qui. Cung ngộ Đại nguyên soái thống quốc chính sư Văn Thanh Vương Tư kiêm nhân hậu, chí duệ anh hùng. Tuỳ soái phủ ư chế ngoại... tảo trừ loạn lược chi thu, lũ thành vĩ tích; tán vương sư ư định nội nạn, thu phục kinh thành chi nhật, sổ lập kỳ công. Dực phù đế trần tân tảo; cửu thiên chi nhật nguyệt trùng minh. Thánh chúa dĩ công hữu công, xã tắc gia phong công tước, tỳ chưởng binh quyền Lạng Sơn trọng trấn kiêm hành các vụ vu thời. Thứ chính giai tu, bách độ câu cử. Thế đào Đậu- suất chi thiên, nhân lạc y vưởng chi cảnh. Kiêm hữu nội thất quận phu nhân Trần Thị Ngọc Lâm tạo Thường Tín phủ Thượng Phúc huyện Cổ Hiền xã tính bẩm hằng trinh, đức hầm khôn thuận. Nhã mộ thiền tông, cửu đam tượng giáo. Phát vô lượng chi tâm, tác tương lai chi khánh. Gia trung chỉ sản xuất dĩ tu sùng, thiên hạ chi nhân lạc nhi trợ phí. Nãi ư Kỷ Tỵ niên thập nhị nguyệt thập nhật thời, quyền qui cốc dịch khởi cưu công li lâu đốc thắng công hàn tiêu mặc, kinh chi dinh chi, bất giáp tuần nhi đoài thiên chi đống tự, chân đán chii lâu dài, dĩ nguy nga ư thượng phương hĩ. Sáng thử thiên thiên, quảng thử phúc địa, phụng Phật hữu điện, thiêu hương hữu đường, tiền hậu đường, Tả hữu hành lang, các chung Tam quan, bi quán các liên hoàn nhiễu tứ chiếu thứ, tu hoàn Phật tượng các tướng, thuỷ dinh tạo Phật tượng các toà thập thất tướng. Trùng tu nhất tượng pháp thân nhị tướng, cộng nhi thập tướng, Kim bích huy hoàng đan thanh yểm

ảnh. Bảo khám linh lung chân nhân hiển kiến. Phật tại lưu li thế giới trung, đường đường dực dực, sảng sảng sâm sâm. Phật nhật dĩ chi nhi quang minh, từ tôn dĩ chi nhi báo ứng. Hữu dĩ thập mâu chi điền, cúng dàng tam bảo chi địa, Lưu vi oản điền, dĩ cung sự Phật chi cẩn. Chế độ luân hoán, quy mô khung sùng. Đình hấp thiên chương mộc, môn khai vạn phẩm hoa. Phàm gian vật ngoại tĩnh trần hiêu công đức làm trung triêm khoái lạc. Tự dĩ thử nhi đắc danh, chung do vị chi hữu trú. Tái hữu nhân cơ, tăng bồi phúc quả. Xuất gia tư dĩ hưng công, thái sơn đồng nhi trú khí. Hạ thiên địa chi lô, phiến âm dương chi thán. Chúng công hưng khởi, chư Phật hộ trì, bất nhật nhi chung dĩ thành. Long chất bính phát, hổ hình lộc nê Mê kim sách dĩ thượng viên, hyuền châu lâu nhi diệt kích. Thanh văn cửu thiên, hưởng chấn vạn lý. Thính chi giả khai lung, văn chi giả ngô đạo. Nhất chú chung gian, bách công đức tại. Sự thành nãi trưng tự ư dư, dĩ thọ kỳ truyền. Dư duy phù, chung chi công dụng đại hĩ. Phật văn tư âm nhi giáng cảnh húc, nhân văn tư âm nhi hưng thiện tâm. Kim lương công pháp khí ký thành, công đức viên mãn, thiện tại thiện tài. Tín hồ? Tác phúc giáng tường, vi thiện thụ phúc. Dĩ thử, hà sa khánh thiện, khang cường hồ kỳ thân, hiển vinh hồ kỳ gia. Thê nô hoà lạc, tử tôn quí hiển. Tử tử tôn tôn, thừa thừa kế kế. Tương môn xuất tướng như Lý Tố chi kế Tây Bình, gia nghiệp truyền gia như Tào Vĩ chi kế Vũ Huệ. Tước kiêm xỉ đức đạt, Mạnh Tử chi tôn tam; phú đắc thọ khang kiêm Thượng Thư chi húc ngũ. Thế xưng danh, thế tước lộc, thế trung trinh, thế nghi kỳ hiển; phúc tư dân, phúc toàn gia, phúc xã tắc, phúc hưởng vô biên. Công kỷ kiêm tương, danh thuỳ trúc bạch. Thiên vạn thế chi huân danh, thiên vạn niên chi sự nghiệp, vĩnh vĩnh vô cương chi thọ. Dịch viết: “Tích thiện chi gia tất hữu dư khánh”; Kỳ ngôn chí thị ích nghiệm- Dư toại thuyên vu mân, dĩ cửu kỳ truyền vân. Minh viết:

Thanh Oai thắng địa Ước Lễ danh hương

Quyến tư tịnh độ Tạo thử bảo phường

Tranh vanh điện các Liêu nhiễu hành lang

Môn khai vạn phẩm Mộc hấp thiên chương

Vật đa trân dị Nhân phát từ tường

Thời xưng Đào tướng Giáo mộ phạn vương

Tạo tự địa phúc Cúng điền mẫu trang

Kim tương dinh thuỷ Hồng chung trú chàng Thượng thông tam giới Hạ chấn quần phương Chư Phật báo ứng Thân hưởng thọ khang

Tử tôn vinh hiển Thế đại khuê chương

Thần đãi Tắc Tiết Quân chí Ngu Đường

Danh thuỳ trúc bạch Huân kỷ hiêm tương

Hà sa công đắc Thiên địa cửu trường

Nhất hưng công hội chủ: Dực vận tán tri công thần đặc tiến tử vinh lộc đại phu Đô sát giám tổng thái giám sự Yến quận công Đào Quang Hoa, quận phu nhân Trần Thị Ngọc Lâm. Thân nam Đào Quang Cảnh Tán trị công thần Điện tiền đô hiệu điểm ty Hữu hiệu điểm Triều Nghĩa hầu, phu nhân Nguyễn Thị Ngọc Thiếp.

Đào Quang Nhiêu, Tán trị công thần Cẩm y vệ Đô chỉ huy sứ ty Đô chỉ huy sứ Đô Thọ hậu, phu nhân Vũ Thị Ngọc Lân.

Đào Quang Khang, Tán trị công thần Cẩm y vệ Đô chỉ huy sứ ty Đô chỉ huy sứ Triều Nghiêm hầu, phu nhân Nguyễn Thị Ngọc Loan.

Đào Quang Kế, Tán trị công thần Cẩm y vệ Đô chỉ huy sứty Đô chỉ huy sứ Hải Dương hầu, thê Đào Thị Phương, Đào Công Phụ tự huệ Hải, Cẩm y vệ Đô chỉ huy sứ tư Đô chỉ huy sứ, Phú Lộc hầu, phu nhân Quách Thị NGọc Pháp, Nguyễn Thị Ngọc Hoằng.

Đào Tiến Đức, Đào Tiền Đô hiệu điểm ty Tả hiệu Triều khê hầu, Sơn Minh huyện Quảng Tái xã, phu nhân Nguyễn Thị Ngọc Hoàng.

Đào Công Độ, Tán trị công thần cẩm y vệ Đô chỉ huy sứ tu Đô chỉ huy đồng tri, Triều Nghiêm hầu, thê Trần Thị Xuân.

Đào Công Trị, Tán trị công thần Cẩm y vệ Đô chỉ huy sứ ty Đô chỉ huy đồng tri Vân Dương hầu, thê Đào Thị Minh.

Đào Quang Nhân, Cẩm y vệ Đô chỉ huy sứ ty Đô chỉ huy kiêm sự Vạn Lọ bá, thê Đào Thị Ngọc Huệ.

Đào Quang Huân, Cẩm y vệ Đô chỉ huy sứ ty đô chỉ huy kiêm sự Triều Thắng bá, thê Nguyễn Thị Án, Đào Thị Đông.

Nguyễn Tiến Lộc, Cẩm y vệ Đô chỉ huy ty Đô chỉ huy đồng tri Thọ Nham hầu, thê Nguyễn Thị Phương.

Lê Nha, Tán trị công thần Cẩm y vệ Đô chỉ huy sứ ty Đô chỉ huy sứ, Hải Dương hầu Chương Đức huyện, Trịnh Châu xã, thê Nguyễn Thị Vĩnh.

Đào Quang lễ, Cẩm Y vệ Đô chỉ huy sứ Ty Đô chỉ huy kiêm sự văn Sơn bá, thê Đào Thị Chí.

Đức Long tứ niên nhị nguyệt cốc đán. Tứ Ất Mùi khoa đồng tiến sĩ xuất thân, Dực vận tán trị công thần, đặc tiến Kim tử vinh lộc đại phu, Lễ bộ Thượng thư kiêm Hàn Lâm viện Thị độc chưởng Hàn Lâm viện sự, Đông các đại học sĩ Thiếu uý Lan Quận công, trụ quốc Nguyễn Thực soạn.

- Dịch nghĩa: Bia quán Hội Linh

Bia ghi việc trùng tu quán Hội Linh, tạo tượng Phật đúc chuông lớn và cúng tiến ruộng đất.

Xã Ước Lễ huyện Thanh Oai, phủ Ứng Thiên có quán Hội Linh, quả là đại danh lam của nước Nam vậy. Phía bên tả có Thanh Long dẫn mạch theo dòng Tô Lịch, bên hữu thì Bạch Hổ chầu phục, phía trước có Chu Tước bao quanh cùng dòng nước cuồn cuộn; phía sau là dải Huyền Vũ thật chênh vênh, núi bao quanh đất. Bốn bề chung đúc khí thiêng, người tài vật quí; chư Phật thảy đều linh ứng, phúc lộc về. Nếu cầu thì phúc đến với nước, no ấm thái bình; người xin thì phúc về với người, hân hoan nhân thọ. Nay nơi Tịnh độ đã trở thành chốn tùng lâm đáng quí, đúng là đệ nhất thiền thiên, đệ nhất phúc địa vậy. Gần đây vật đổi sao dời, chùa thành hoang phế. Người nào nom thấy cũng không kìm nổi nỗi xót xa thương cảm, ngày tháng dần trôi mà vẫn chưa thể nào khôi phục lại được. Có lẽ còn chờ đến bậc đại đàn việt, đại nhân duyên, đại thủ đoạn, đại công đức.

Nay may gặp vị Đại thiện sĩ người thôn An Khoái xã Tuyền Cam huyện Thanh Oai phủ Ứng Thiên là Quận công Đào Quang Hoa, giữ chức Dực vận tán trị