Bia đá thế kỷ XVII của một số chùa ở ngoại thành Hà Nội (khảo sát 10 huyện phía tây và phía nam Hà Nội)

Hạ nhi tử tôn thế đình sâm mãn, thiên lộc vĩnh tuy, lưỡng đồ tịnh tiến, tứ nghiệp các an. Phúc đẳng hà sa, khánh lưu miêu duệ. Khởi phi ắt giải hành nghiệp chi sở trí dư? Ư thị hồ thư, toại thuyên ư kiên mãn trí chi, dĩ thị kỳ truyền vân:

Kỳ minh viết:

Từ hình thắng địa La khí thuần thiên.

Cảnh siêu thế giới Tư hữu khánh diên

Linh chiêu cảm ứng Kính khởi hậu tiên.

Tư hữu Vũ Nguyễn Pháp mộ phật tiên

Bồ đề đa thí Phu phụ song tuyền

Điền duy mẫu ngũ Khẩu hứa dân thiên. Canh chủng phân tác Kỵ lạp lưu truyền Tứ thời phối hưởng Vạn đại ích miên

Tổ tông phu thả Miêu duệ thịnh kiên

Thất an bàn thái Phúc đẳng sơn xuyên

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 222 trang tài liệu này.

Phong bi ngật nhĩ Thiên địa y nhiên.

Hoàng Việt Chính Hoà vạn vạn niên chi tứ, tuế tại chiêu dương Đại uyên hiến, nguyệt tại trung quang tác ngạc cốc nhật, Tiến công thứ lang Nguyễn Dự Tuyển soạn.

Thị nội thư tả Vũ Quý Đức, tu tả.

- Dịch nghĩa: Bia ghi việc tôn bầu hậu phật sinh

Chùa Diên Khánh là giai cảnh trong chốn Thiền lâm. ở giữa nhô lên một khu, bốn phía chung quanh lòm xuống. Bên tả là dòng nước uốn quanh co, bên hữu là đôi rồng ôm ấp ngọc châu. Phía Nam có gò đống la liệt, phía bắc có khe nhỏ lượn vòng. Đây quả là nơi anh linh đệ nhất đất Sơn Tây vậy, vẫn đợi người đại công đức đại từ bi đến cùng phối hưởng.

Kính nghĩ! Xã La Khê, xóm thôn mây phủ, lấp lánh sao trời. Trong xã có người họ Vũ tên là Trật, tự là Thọ Chỉnh, hiệu là Đức Nghiêm, bà vợ họ Nguyễn, tên là Bính, hiệu là Diệu Ngọc. Vợ chồng hợp duyên loan phượng, nội ngoại đều tin

yêu. Một là hiếu hữu từ ái giữ nếp nhà nhún nhường nhân hậu. Hai là cần kiệm tảo tần giữ lấy đức kín đáo buồng the. Còn kể về gia sản, thì tiền nhiều không đếm xuể, thóc lắm chẳng đong tày. Giàu có càng thêm, phúc lành lại tích. Làm cầu làm quán bố thí nhiều như lòng ông Kiều Tử; giúp khó cứu nghèo ân đức rộng như chí của Trương Côn. Đức rộng khắp nơi, người đều tín kính. Xa thì các sãi vãi ở các xã tổng huyện trong phủ Quốc Oai, ứng Thiên, Kinh đô nghe thấy tiếng mến mộ mà tôn bầu làm Trùm trưởng thượng. Gần thì các quan viên xã thôn trưởng đều được đội ân mà vui lòng tôn bầu làm Hậu Phật sinh.

Nhân đó ông bà cúng cho dân xã 5 mẫu ruộng ở các xứ, để các giáp chia nhau cày cấy, dùng làm ruộng hương hoả lưu truyền mãi mãi, để lo giỗ chạp. Vì thế mà dân sung sướng thuận tiện, thật quả là người có công đức chi thiện, khiến cho lòng dân ngưỡng mộ, càng lâu dài càng không thể quên được. Điều đó đủ thấy rằng ông họ Vũ, bà họ Nguyễn chất phúc đầy người, khiến cho thân mình khang thái, thọ mệnh thêm dài. Điều thu được nhiều lắm, điều can hệ đến còn dài.

Trên thì tổ tiên nội ngoại. Bên Nội:

- Cao tổ tự là Thống Chính, cụ bà hiệu Từ Ân

- Tằng tổ khảo tự là Phúc An, cụ bà hiệu là Mỹ Hạnh.

- Tổ khảo tự là Phúc Hào, bà hiệu là Từ Thịnh.

- Hiển khảo hiệu là Thọ Diên, thuỵ là Đức Cao, bà hiệu là Từ Quang. Bên ngoại:

- Cao tổ tự là Phúc Khê, cụ bà hiệu là Trinh Thuận.

- Tằng tổ khảo tự là Phúc Tráng, cụ bà hiệu là Từ Thuận.

- Tổ khảo tự là Phúc Thọ, bà hiệu là Huệ Dưỡng. Họ bên bà là Nguyễn Thị Bích:

Bên Nội:

- Cao tổ khảo tự là Thuần Hựu, cụ bà hiệu là Từ Thận.

- Tằng tổ khảo tự là Đức Kim, cụ bà hiệu là Từ Ân.

- Tổ khảo tự là Thọ vinh, bà hiệu là Mỹ Thái và hiệu là Từ Tâm.

Bên ngoại:

- Tằng tổ khảo tự là Đôn Cẩn, cụ bà hiệu là Từ ý

- Tổ khảo tự là Nghĩa Trai, bà hiệu là Từ An.

Tổ tiên tiêu dao trên còi đời Đâu- suất, cùng là hâm hưởng.

Bên dưới thì con cháu đầy sân, lộc trời còn mãi. Đôi đường đề tiến, bốn nghiệp đều yên. Phúc đẳng hà sa, truyền cho con cháu. Tất cả há chẳng phải là siêng cần tu nghiệp để được như thế hay sao?

Thế là bèn viết mấy lời, cho khắc vào bia đá để lưu truyền mãi về sau. Lại có bài minh rằng:

Từ Liêm thắng địa La xã tây thiên

Cảnh siêu thế giới Có chùa Diên Khánh Linh thiêng cảm ứng Kính tín lưu truyền. Họ Vũ họ Nguyễn Nay mộ Phật tiên

Bồ đề tín thí Vợ chồng song tuyền Ruộng cho năm mẫu Dân có ngàn thiên Chia nhau cày cấy Giỗ tết thường niên Bốn mùa phối hưởng Muôn thưở không quên Tổ tiên vang vẻ Con cháu dài thêm Nhà yên bàn thạch Phúc vững sơn xuyên Bia cao sừng sững Đất trời vững bền

Ngày tốt tháng năm Giáp Tý (1684) niên hiệu Chính Hoà thứ 4 nước Đại

Việt.

Tiến công thứ lang Nguyễn Dự Tuyển, soạn Thị nội Vũ Quý Đức, viết chữ.

VIII. CHÙA XÃ LÊ DƯƠNG (LÊ DƯƠNG, ĐAN PHƯỢNG, HÀ NỘI)8

1. Bia số 1:

- Phiên âm: Kiến mưu phục viễn lập bi chi đồ

8 Trích trong cuốn “Văn bia Hà Tây”

Quốc Oai phủ Từ Liêm huyện Bá Dương xã Nội thôn quan viên xã thôn trưởng Phạm Tiến Triều, Hoàng Viết Minh, Nguyễn Năng An, Phạm Hữu Lâm, Hạ Phú Quý, Nguyễn Viết Nho, Nguyễn Mậu Thắng, Phạm Thiên Quyến, Hạ Phú Túc, Nguyễn Danh Phúc… toàn thôn thượng hạ cự tiếu đẳng, vi bảo hậu Phật sự.

Nguyên bản thôn hữu cổ tích xã lê tự, nẫm hữu linh ứng dĩ hữu cấu tác sự Phật. Kim thích kiến Nội thôn nhân Hoàng Văn Luật, thê Nguyễn Thị Sương đẳng tâm hữu công đức, sở xuất tiền tài tu tạo Phật tự. Tái hứa bản thôn điền lục sào: nhất sợ tại cửa Chùa Bồng xứ nhất sào bát xích. Xây xứ nhị sào, Tay áo sứ nhất sào bát xích, Đọi xứ nhất sào, dĩ vi lễ kỵ, vạn đại vĩnh vĩnh, nhưng lập bi văn.

Thường vị

Vị hồ thượng giả thiên. Thiên chi cư hữu Tử vi chi cung, Thanh Hư chi phủ, sở dĩ vi quân tiên triều hội, chúng tinh củng chi sở yên. Cư hồ trung duy thánh. Thánh chi ngự hữu cửu trùng chi môn, cửu cấp chi bệ, sở dĩ vi bách quan triều hội, vạn quốc quy chi sở dã. Vi năng linh sữ chi phối pháp dữ chi đồng giả ư kim kiến chi. Tư hữu Xã- lê tự chi thắng dã, linh chung địa khí, lâm tiếp thiên đài. Huyền vũ hậu thuỳ Cái nhĩ, Hoàng hà chi đái nhiễu; chu tước tiền củng ngật, nhiên Tản Lĩnh chi triều tông. Đình hấp thập chương bích thụ, môn khai tứ bích hồng hoa. Ta nga cảnh lập, chân vi địa khí chi tàng tông; cảm ứng khổng chương, dã khởi nhân tâm chi kính mộ. thị nãi… Bồ đề tác tính Di lặc bản tâm, phát gia tài dữ hương thôn, dụng lực công tạo Phật tự, cửu công hoàn thành, nhân lậo bi san chi dữ chiêu lai giả.

Minh viết:

Tráng lai Bá cảnh Mỹ hĩ tự Xà

Thế hình thắng hảo Hùng lệ kham khoa

Trúc mai vất mậu Tùng bách bà ta

Nẫm linh ứng hiện Khánh thiện hà sa

Triển tâm tín kính Bố thí hằng hà

Duyên Tư xuất tài đa

Phục nguyện chư Phật Tích phúc toàn gia Quy trừ tuế hưởng Lân chỉ tông hoa

Nhật bi ngật lập Thiên tải bất ma

Kê:

Ký dữ tổ khảo tự Phúc Thọ, tổ tỉ hiệu Từ Quý, hiển khảo tự Phúc Tâm, hiền tỉ hiệu Tư Tường, hiền khảo Phúc Tín, hiền tỉ Từ Lại. Ngoại hiển khảo tự Phúc Thuận, tỉ hiệu Từ Duyên.

Chính Hoà nhị thập nhị niên tuế thứ Tân Tỵ mạnh hạ cốc nhật

Sinh đồ kiêm xã chính Nguyễn Công Triều dữ bản thôn thượng hạ đẳng ký Bản thôn xã chính kiêm thư văn Nguyễn Viết Nho soạn tịnh tả

Trụ trì bản tự Đinh Tuấn Dị tự Đạo Nguyễn hiệu Huyền Tín.

- Dịch nghĩa: Ý đồ dựng bia để phúc lâu dài

Quan viên xã thôn trưởng thôn Nội xã Bá Dương huyện Từ Liêm phủ Quốc Oai là Phạm Tiến Triều, Hoàng Viết Minh, Nguyễn Năng An, Phạm Hữu Lâm, Hạ Phú Quý, Nguyễn Viết Nho, Nguyễn Mậu Thắng, Phạm Thiên Quyến, Hạ Phú Túc, Nguyễn Danh Phúc… cùng toàn thể mọi người trên dưới cùng nhau tôn bầu hậu Phật.

Nguyên bản thôn có ngôi chùa Xà Lê, vốn là nơi danh lam cổ tích, thật là linh ứng, trước đây đã xây dựng nơi phụng thờ đức Phật. Nay có người bản thôn là Hoàng Văn Luật và vợ là Nguyễn Thị Sương đã phát tâm công đức tự bỏ tiền của ra tu tạo chùa Phật. Sau đó lại cúng cho bản thôn 6 sào ruộng ở các xứ: xứ Cửa Chùa Bông 1 sào 8 thước; xứ Xây 2 sào; xứ Tay áo 1 sào 8 thước; xứ Đọi 1 sào để dùng làm ruộng cúng giỗ, muôn đời chẳng đổi, bèn cho dựng bia ghi lại.

Từng nghe nói:

Ở ngôi cao nhất là trời. Nơi trời ở có cung Tử Vi có phủ Thanh Hư dùng làm nơi cho quần tiên hội tụ, tinh tú chầu về. Ở giữa chính trung là Thánh. Nơi Thánh ngự có cửa chín trùng, có thềm chín bậc, dùng làm nơi cho trăm quan triều hội, muôn nước hướng về. Vậy tiên linh thiêng phối hợp, pháp độ giống nhau giờ vẫn còn thế. Nay có ngôi chùa Xa Lê là nơi thắng địa, khí thiêng hội tụ, lầu tiếp thiên đài. Phía sau có dòng Nhị Hà uốn quanh bao bọc, phía trước có đỉnh Tản Lĩnh sừng sững chắn ngang. Sân che mười hàng cây biếc, cửa mở bốn dây hoa hồng. Ngạo ngễ

cảnh xây quả thật đất thiêng náu bóng; cảm ứng linh thiêng, càng khiến lòng người kính mộ. Đích thực bản tính Bồ đề, chân tâm Di lặc. Phân phát gia tài cho xóm thôn, dựng tâm gắng sức xây chùa Phật. Công việc hoàn tất, bèn cho dựng bia để ghi lại cho đời sau biết đến.

Bài minh rằng:

Đẹp thay cảnh Bá Tốt thay chùa Xà

Thế hình thật đẹp Hùng vĩ dáng khoe

Trúc mai xanh tốt Tùng bách dườm dà

Linh ứng hiển hiện Phúc khánh hà sa

Mở lòng tín kính Bố thí hằng hà

Duyên Tiền của bỏ ra

Cúi xin chư Phật Ban cho cả nhà Phúc thọ được hưởng Rực rỡ muôn hoa

Bia cao sừng sững Muôn thưở chẳng nhoà

Kê:

Gửi giỗ cho

- Tổ khảo tự Phúc Thọ, tổ tỉ hiệu là Từ Quý

- Hiển khảo tự là Phúc Tâm, hiền tỉ hiệu là Từ Tường

- Hiển khảo tự là Phúc Tín, hiển tỉ hiệu là Từ Tại

- Ngoại Hiển khảo tự là Phúc Thiện, tỉ hiệu là Từ Duyên Ngày tốt tháng 4 năm Tân Tỵ niên hiệu Chính Hoà 22 (1701)

Sinh đồ kiêm xã chính Nguyễn Công triều và mọi người trên dưới trong thôn cùng ký.

Bản thôn xã chính kiêm thư văn Nguyễn Viết Nho soạn văn và viết chữ. Sư trụ trì ở chùa là Đinh Tuấn Sị tự là Đạo Nguyễn hiệu là Huyền Tín.

IX. CHÙA MẬU LƯƠNG (KIẾN HƯNG, HÀ ĐÔNG, HÀ NỘI)9

1. Bia số 1:

- Phiên âm: Trùng tu đại bi tự minh, Hưng công tu tạo Đại Bi tự bi minh

9 Tư liệu Viện Bảo tồn di tích

Thường văn phúc điền hữu bát, tự cư kỳ nhất, tạc hoạch phúc giả bất khả tu tạo hồ? Dư lịch quan Nam sử viễn duyệt bản đồ quận huyện như thị kỳ đa, tự quan bất tri kỳ kỷ. Duy Trung Thanh Oai xã Mậu Lương thôn cổ tích Đại Bi tự danh lam chân đệ nhất phúc địa, đệ nhất thiền thiên dã. Tự tiền triều dĩ lai thái lão thiện tín dĩ tằng sáng tạo, dãn qui mô do văn hiệp tiẻu, chế độ vị kiến nguy nga. Tuế nguyệt cửu kinh, tinh sương lũ duyệt, nhiên tiểu nhi năng đại phi đại thủ đoạn đại lực lượng bất năng dã. Tự hữu hưng công Đại chính Hoà thượng Nguyễn Pháp Tín tự Đại Đức, tu kiêm trí tuệ giáo bản Thiền tông. Kiêm ngũ uẩn chi tài, diệu tam muội chi pháp. Nhất hồ tàng thế giới, tam thiên trảm yêu tà. Tu luyện âm công, hưng sùng Phật đạo. Tái hữu hội chủ Dực vận tán trị công thần. Đặc tiến kim tử vinh lộc đại phu tư lễ giám tông thái giám chưởng giám kiêm các giám tu sự. Bắc quận đô đốc phủ Tẩ đô đốc Thiếu ảo mỹ Quận công phu nhân Ngô Thị NGọc Đĩnh hiệu Từ Nhân, thụ ký Tĩnh âm Bồ tát, chất bẩm hằng trinh, đức hàm khôn thuận. Phát vô lượng tâm, chung tương lai phúc. Xuất gia trung chi hoá, tập thiên hạ chi nhân. Tuy thử tiền tài, hưng kỳ công đức. Tăng bồi cựu chi, ích thắng tiền quy. Đoài thiên chi vũ trụ tranh vanh, phúc cạnh chi lâu dài luân hoán. Nhân doanh tạp Phật tương Kim cương nghiễm tôn nghiêm ư liên toà, sấm bố mãn ư phạn cung. Vưu tha mãi điền mẫu các sở hứa ban thôn canh chung phụng sự, vạn đại lưu truyền trạch cập dân dã. Tại ư lập tượng vị ta biên, tỳ ban thôn tế tự cúng thừa thiên niên bất thế công chiếu thế dã. Kỳ công đức thậm đại, kỳ hiệu nghiệm ích đa. Lão thiếu thong dong cộng lạc Bồ đề chi cảnh, tô huyền siêu độ hàm đăng Đậu suất chi thiên. Tuy nhiên vi thiện thụ phúc, lý cho tất nhiên; tác thiện giáng tường, ngôn tất khả tín. Dĩ thử hà sa khánh thiện, phúc lộc biền trăn. Gia đạo hưng long, tử tôn thịnh vượng. Thế y quan thế tước lộc, phúc xã tắc, phúc sinh dân. Phú thọ kiêm toàn, văn vò tịnh dụng. Khánh lưu miêu duệ, thế ích vinh hoa. Vạn thế chi trường, ức tải chi hạ. Phụng sự hương hoả miên miên ích cửu, cúng dưỡng trà thang vĩnh vĩnh vô cùng. Nhân trưng tự ư dư, dư bất dĩ lão độn từ, nãi ký kỳ sự, toại thuyên vu mân dĩ thọ kỳ truyền vãn. Minh viết

Thanh Oai thắng địa ấp viết Mậu Lương Thiên thư tố định Địa thế ích cường

Lễ nghĩa hậu tục Phú thứ danh hương Hữu duy Hoà thượng Kính trọng Phật phương Ân đồng hội chủ Giáo mô Phan Vương Diệu kỳ kim tướng Mãi thí điền trang

Cúng chư Phật sự Tiến thứ chưng thường Tâm thành khâm đảo

Dương Hoà vạn vạn niên chi lục long tập trọng thu tiết cốc nhất

- Dịch nghĩa: Bia ghi việc hưng công xây dựng chùa Đại Bi và bài minh Từng nghe: Ruộng phúc có 8 loại, chùa là một trong số đó, người muốn có

phúc có thể không đóng góp tu tạo được chăng? Ta đã từng xem sử nước Nam, nhìn trên bản đồ thấy các quận huyện rất nhiều mà chùa quán thì không biết bao nhiêu mà kể. Thế nhưng chỉ có chùa Đại Bi ở thôn Mậu Lương xã Trung Thanh Oai là chốn danh lam cổ tích, thật là đệ nhất phúc địa, đệ nhất Thiền thiên vậy. Từ trước tới nay các thái lão thiện tín đã xây dựng sửa sang nhưng qui mô còn nhỏ, quang cảnh chưa được nguy nga. Trải qua năm tháng, gió sương thay đổi, muốn sửa sang từ nhỏ hẹp trở thành rộng lớn nguy nga thì không thể không có bàn tay sức lực của người tài giỏi được. Nay có Đại Chính hoà thượng Nguyễn Pháp Tín tự Đại Đức là người có tài cao trí tuệ theo giáo Thiền tông, tài kiêm ngũ uẩn biết phép tam muội. Một bầu thu cả ba ngàn thế giới, có phép trừ diệt yêu tà. Tu luyện âm công, hưng sùng đạo Phật. Lại thêm có hội chủ là phu nhân của quan Thiếu bảo mỹ quận công giữ chức Dực vận tán trị công thần Đặc tiến kim tử vinh lộc đại phu tư lễ giám tổng thái giám chưởng giám kiêm các giám ty sự, Bắc quân đô đốc là Ngô Thị Ngọc Đình hiệu Từ Nhân, thụ ký Tịnh âm Bồ tát, trời phú hằng tính, nết na hoà thuận, phát tâm vô lượng, gây dựng nền phúc tương lai. Bà đã bỏ tiền của riêng, tập hợp mọi người đóng góp tiền của, công đức.

Chùa mở mang thêm nền móng cũ, lớn rộng hơn qui mô xưa. Cảnh chùa Tây trúc thênh thang, lâu dài phúc đức to lớn. Nhân đó sửa sang toà Phật, tượng Phật rỡ ràng trên đài sen, la liệt bầy khắp các toà. Hơn nữa lại mua thêm ruộng ở các nơi giao cho bản thôn cày cấy để phụng thờ muôn đời, để truyền phúc trạch cho dân