Bảo đảm quyền con người trong giai đoạn khởi tố, điều tra vụ án hình sự của Viện kiểm sát nhân dân

3.2.2. Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cả về năng lực trình độ chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp

Để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ được giao, việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ kiểm sát đáp ứng nhiệm vụ của công cuộc cải cách tư pháp, yêu cầu của công cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm và người phạm tội, góp phần bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, bảo vệ quyền con người trong giai đoạn hiện nay, là tất yếu khách quan. Với tinh thần đó, Viện kiểm sát nhân dân các cấp cần đổi mới nội dung, phương pháp đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, Kiểm sát viên cả về chuyên môn, nghiệp vụ và về giáo dục, bồi dưỡng phẩm chất, đạo đức nghề nghiệp và cả việc cập nhật những kiến thức mới về chính trị, pháp luật, kinh tế, xã hội.

Hiện nay, Trường Đại học Kiểm sát Hà Nội, cơ sở đào tạo trực thuộc Viện kiểm sát nhân dân tối cao, đang thực hiện rất tốt chức năng đào tạo về trình độ chuyên môn, lý luận cho đội ngũ Kiểm sát viên kế cận, từng bước nâng cao vị thế của ngành trong bộ máy nhà nước. Tuy nhiên, cần chú trọng hơn nữa đến việc gắn đào tạo chuyên môn với hoạt động thực tiễn, rèn luyện bản lĩnh nghề nghiệp, hình thành đội ngũ Kiểm sát viên có phẩm chất đạo đức, dũng cảm đấu tranh vì công lý, bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền con người. Đối với khâu tuyển chọn, bổ nhiệm Kiểm sát viên, cần nhanh chóng xây dựng quy chế thi tuyển, để lựa chọn cán bộ có trình độ, năng lực thực hiện nhiệm vụ thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử, đặc biệt, chú trọng đến nâng cao khả năng tranh tụng tại phiên toà, tạo điều kiện tốt nhất về con người trong toàn ngành để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình, bảo đảm quyền con người được thực hiện trên thực tế.

Đồng thời, cần đẩy mạnh cuộc vận động xây dựng đội ngũ cán bộ kiểm sát vững vàng về chính trị, giỏi về nghiệp vụ, tinh thông về pháp luật, công

tâm và bản lĩnh, kỷ cương và trách nhiệm, xứng đáng với lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh “công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn”, trung thành với sự nghiệp cách mạng của Đảng, dũng cảm đấu tranh bảo vệ công lý và pháp chế xã hội chủ nghĩa, có tinh thần trách nhiệm và lương tâm nghề nghiệp; Nghiên cứu xây dựng cơ chế bảo đảm để Kiểm sát viên không bị lệ thuộc hay phụ thuộc vào bất kỳ cơ quan, tổ chức nào, để bảo đảm các hoạt động của Kiểm sát viên được vô tư, khách quan và đúng quy định của pháp luật, góp phần đấu tranh có hiệu quả với tội phạm, người phạm tội cũng như bảo đảm quyền con người, quyền và nghĩa vụ của công dân.

3.2.3. Tổ chức thực hiện tốt chủ trương “Tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra”, để bảo đảm các quyền con người trong tố tụng hình sự

Viện kiểm sát nhân dân là cơ quan phải chịu trách nhiệm, đứng ra xin lỗi và giải quyết việc bồi thường nếu việc khởi tố bị can, áp dụng biện pháp tạm giam, tạm giữ có oan sai, do đó, việc thực hiện tốt chủ trương của Đảng về tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với điều tra, góp phần bảo đảm quyền con người trong tố tụng hình sự, là hoàn toàn cần thiết. Trong đó, Viện kiểm sát nhân dân các cấp cần thực hiện đồng bộ các giải pháp cụ thể sau:

Cần tăng cường vai trò lãnh đạo, chỉ đạo và kiểm tra của Lãnh đạo đối với cán bộ Kiểm sát viên. Nâng cao ý thức trách nhiệm của các Kiểm sát viên trong việc thực hiện các quyền hạn tố tụng. Việc tiếp nhận, thụ lý, giải quyết đối với toàn bộ tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố phải được thực hiện chặt chẽ ngay từ đầu theo đúng các quy đ ịnh của Bộ luật tố tụng

hình sự. Trường hơp có d ấu hiệu tội phạm nhưng chưa được khởi tố, phải

kiên quyết yêu cầu Cơ quan điều tra khởi tố vụ án, chống bỏ lọt tội phạm.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 118 trang tài liệu này.

Khi thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình trong giai đoạn điều tra

Kiểm sát viên ch ủ động đề ra yêu cầu điều tra, nắm vững tiến độ điều tra và nội dung vụ án, nghiên cứu thật kỹ hồ sơ, xem xét, đánh giá khách quan, toàn diện các chứng cứ, tài liệu đã thu thập, phát hiện và báo cáo lãnh đạo xử lý kịp thời những phát sinh trong quá trình thụ lý, giải quyết vụ án; cùng với Điều tra viên tổng hợp, phân tích, đánh giá chứng cứ, xác định tội danh, điều

khoản của điều luật áp dụng, đường lối xử lý để giải quyết triệt để vụ án. Khi phát hiện những thiếu sót, vi phạm trong quá trình điều tra thì yêu cầu Cơ quan điều tra khắc phục ngay.

Đối với những vụ án trọng điểm, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm, những vụ án có quan điểm khác nhau về đánh giá chứng cứ, áp dụng pháp luật, về đường lối xử lý giữa các cơ quan tiến hành tố tụng phải được đưa ra tập thể lãnh đạo đơn vị thảo luận và thủ trưởng đơn vị trực tiếp quyết định đường lối xử lý. Nếu có khó khăn, vướng mắc, thì báo cáo liên ngành họp bàn giải quyết, hoặc xin ý kiến thỉnh thị cấp trên.

Quản lý và kiểm sát chặt chẽ các vụ án đình chỉ, tạm đình chỉ điều tra của Cơ quan điều tra. Theo dòi chặt chẽ các trường hợp tạm đình chỉ điều tra, kịp thời kiến nghị cơ quan điều tra ra lệnh truy nã đối với các bị can trốn. Những vụ án chưa xác định được đối tượng gây án, yêu cầu cơ quan điều tra xác minh, truy tìm thủ phạm; cùng cơ quan điều tra rà soát các vụ án tạm đình chỉ điều tra, nếu xét thấy có căn cứ thì phục hồi tố tụng để giải quyết dứt điểm. Không để vi phạm thời hạn điều tra; bỏ lọt tội phạm và người phạm tội, không làm oan người vô tội, tránh hình sự hóa các quan hệ dân sự, hành chính

- kinh tế và ngược lại.

Bên cạnh các giải pháp cụ thể trên, cần nghiên cứu xây dựng quy chế phối hợp giữa Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát trong quá trình giải quyết vụ án hình sự, phù hợp với những nhiệm vụ quyền hạn mới của Viện kiểm sát nhân dân đã được quy định trong Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân

năm 2014, cụ thể: quy định trách nhiệm của Cơ quan điều tra, Điều tra viên trong việc thực hiện quyết định, yêu cầu của Viện kiểm sát, đặc biệt là yêu cầu điều tra, cũng như hậu quả pháp lý nếu không thực hiện những quyết định, yêu cầu đó. Mặt khác cũng cần quy định trách nhiệm của Viện kiểm sát, Kiểm sát viên khi đề ra yêu cầu hoặc quyết định trái pháp luật, nhằm đảm bảo Viện kiểm sát thực hiện hiệu quả chức năng thực hành quyền công tố, chịu trách nhiệm về việc để xảy ra oan sai cũng như bỏ lọt tội phạm như Bộ luật tố tụng hình sự đã quy định.

Ngoài ra, cần tăng cường quan hệ phối hợp và kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan tiến hành tố tụng và các cơ quan, tổ chức có liên quan trong tố tụng hình sự, với mục đích dùng quyền lực để kiểm soát quyền lực, đem lại hiểu quả trong quá trình giải quyết vụ án hình sự, tránh sự lạm quyền trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao các cơ quan tiến hành tố tụng qua đó bảo đảm quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

3.2.4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra trong ngành Kiểm sát

Hoạt động thanh tra, kiểm tra trong ngành kiểm sát nhân dân là hoạt động của nội bộ cơ quan Viện kiểm sát. Trong đó, hoạt động thanh tra là hoạt động phòng ngừa, xem xét, đánh giá, xử lý theo quy định của pháp luật và của ngành kiểm sát khi có dấu hiệu vi phạm pháp luật, quy định của ngành đối với tập thể; vi phạm pháp luật, quy định của ngành, phẩm chất đạo đức của cán bộ, công chức, viên chức và người lao động trong ngành Kiểm sát. Hoạt động kiểm tra trong ngành Kiểm sát là hoạt động xem xét, thẩm định việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao đối với các đơn vị, cán bộ, công chức, viên chức và người lao động trong ngành kiểm sát [30].

Mục đích của hoạt động thanh tra, kiểm tra trong ngành kiểm sát là để Viện kiểm sát nhân dân các cấp nâng cao trách nhiệm, thực hiện tốt các chức năng nhiệm vụ của ngành kiểm sát, góp phần bảo vệ các quyền công dân,

quyền con người, theo quy định của pháp luật. Với nhiệm vụ bảo đảm quyền con người trong tố tụng hình sự, cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra nghiệp vụ, công vụ, đặc biệt là công tác kiểm tra trong nội bộ cơ quan, kiểm tra việc chấp hành pháp luật của cán bộ, công chức trong quá trình thực hiện nhiệm vụ được giao; kịp thời xử lý nghiêm minh những cá nhân vi phạm, tiêu cực, nhất là những trường hợp để xảy ra oan, sai hoặc bỏ lọt tội phạm, những cán bộ tham nhũng, thoái hóa, biến chất.

Bên cạnh đó, chú trọng thực hiện việc thanh tra, kiểm tra các công tác thực hiện chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát quá trình điều tra vụ án hình sự, như: kiểm sát công tác thụ lý, giải quyết tố giác, tin báo tội phạm và kiến nghị khởi tố. Việc phê chuẩn áp dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ các biện pháp ngăn chặn; các vụ án và bị can bị đình chỉ, tạm đình chỉ điều tra. Kiểm tra việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các cơ quan tiến hành tố tụng. Các biện pháp tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra; vấn đề hiệu lực, hiệu quả của công tác kiến nghị trong quá trình điều tra của các kiểm sát viên tham gia vụ án.

3.2.5. Tăng cường cơ sở vật chất, phương tiện làm việc, chế độ lương, phụ cấp ưu đãi... đối với đội ngũ cán bộ tư pháp, trong đó có cán bộ ngành Kiểm sát

Việc tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện làm việc là rất cần thiết không chỉ đối với riêng ngành kiểm sát nhân dân. Tuy nhiên, trong giai đoạn hiện nay, với vị trí, vai trò của Viện kiểm sát, nhất là trong lĩnh vực tố tụng hình sự thì việc có cơ sở vật chất đầy đủ, trang thiết bị và phương tiện hiện đại là vấn đề hết sức cấp bách. Bởi đây cũng được coi là một trong những điều kiện sẽ đảm bảo tốt hoạt động nghiệp vụ của cán bộ kiểm sát, đồng thời phù hợp với tinh thần cải cách tư pháp, theo hướng đổi mới và hoàn thiện cơ chế phân bổ ngân sách cho các cơ quan và hoạt động tư pháp

theo hướng ngân sách tư pháp do Quốc hội phân bổ và giao cho các cơ quan tư pháp địa phương quản lý và sử dụng; từng bước xây dựng trụ sở làm việc của các cơ quan tư pháp khang trang hiện đại, đầy đủ tiện nghi; tăng cường áp dụng công nghệ thông tin vào hoạt động của các cơ quan tư pháp...

Để góp phần mang lại hiệu quả công việc cao và đảm bảo chất lượng, góp phần đáp ứng các yêu cầu, mục tiêu của chiến lược cải cách tư pháp đã đề ra theo định hướng như trên, đặc biệt là tạo những điều kiện để cán bộ, kiểm sát viên yên tâm công tác, chú trọng hơn nữa đến vấn đề bảo đảm quyền con người trong tố tụng hình sự, ngành kiểm sát cần quan tâm giải quyết những vấn đề như sau:

Tăng cường nguồn kinh phí, đầu tư cơ sở vật chất, dụng cụ hỗ trợ, trang thiết bị làm việc cho tất cả các đơn vị kiểm sát để phục vụ công tác của ngành kiểm sát, tạo điều kiện về vật chất cho hoạt động nghề nghiệp của kiểm sát viên, thông qua việc xây dựng đề án tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị cho ngành kiểm sát trình các cơ quan có thẩm quyền phê duyệt. Đặc biệt là xây dựng mới hoặc nâng cấp trụ sở làm việc một số đơn vị đã xuống cấp hoặc quá chật chội không phù hợp với số lượng biên chế được giao, ảnh hưởng đến chất lượng cũng như hiệu quả công việc.

Đổi mới chính sách tiền lương, với nội dung thang, bậc, hệ số lương riêng để đảm bảo mức sống trung bình trong mặt bằng chung, tạo tâm lý ổn định cho cán bộ công chức trong ngành khi thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao và thu hút người có năng lực, trình độ vào làm việc trong ngành; Cần có những ưu đãi có tính chất nghề nghiệp như: khen thưởng phù hợp với lao động, tôn vinh những cán bộ có nhiều cống hiến trong đấu tranh, phòng chống tội phạm, chống tham nhũng, tiêu cực, bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người…

Tiếp tục áp dụng chế độ chính sách đào tạo, bồi dưỡng cán bộ; chính

sách sử dụng và quản lý cán bộ; xây dựng một số chính sách đặc thù cho cán bộ của ngành, góp phần khuyến khích động viên đội ngũ cán bộ phấn đấu, đóng góp vào sự nghiệp cách mạng của Đảng, cũng như xây dựng ngành trong sạch vững mạnh, thực hiện mục tiêu trở thành một cơ quan chịu trách nhiệm bảo đảm quyền con người, quyền và nghĩa vụ của công dân trong tố tụng hình sự.

KẾT LUẬN

Trên cơ sở kết quả nghiên cứu tổng thể giữa lý luận và thực tiễn về trách nhiệm bảo đảm quyền con người của Viện kiểm sát nhân dân trong giai đoạn khởi tố - điều tra các vụ án hình sự, chúng tôi đưa ra các kết luận sau:

1. Quyền con người được nhiều nhà nghiên cứu ở nhiều lĩnh vực khác nhau nghiên cứu trên nhiều phương diện khác nhau. Dưới góc độ tố tụng hình sự, quyền con người trong tố tụng hình sự cần được ghi nhận một cách chi tiết, cụ thể nhằm tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động bảo đảm quyền con người trong tố tụng hình sự.

2. Giai đoạn khởi tố, điều tra vụ án hình sự là giai đoạn tố tụng hình sự mà khả năng quyền con người bị xâm hại lớn nhất, bởi chủ thể tiến hành tố tụng trong giai đoạn này đều có chức năng buộc tội, thể hiện bằng việc nhà nước đưa một người ra xử lý trước pháp luật khi họ bị coi là tội phạm. Hoạt động này, luôn thể hiện đậm tính quyền lực nhà nước với sức mạnh cưỡng chế nhà nước, với sự thiếu quân bình về thế và lực của các bên tham gia quan hệ tố tụng hình sự. Do vậy, bảo đảm quyền con người trong giai đoạn này là hết sức cần thiết, đặc biệt là thông qua vai trò của hệ thống Viện kiểm sát trong pháp luật tố tụng hình sự.

3. Viện kiểm sát nhân dân là một cơ quan tư pháp quan trọng trong tố tụng hình sự, là cơ quan tiến hành tố tụng. Trong giai đoạn khởi tố, điều tra vụ án hình sự, Viện kiểm sát có chức năng là thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong giai đoạn này. Thông qua các hoạt động của mình, Viện kiểm sát đã góp phần bảo vệ quyền con người, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các cá nhân, cơ quan, tổ chức trong pháp luật Tố tụng hình sự. Việc bảo vệ quyền con người của Viện kiểm sát trong giai đoạn này thể hiện trên hai phương diện: Một là đấu tranh chống tội phạm, phát hiện kịp