Nhóm Giải Pháp Về Phát Huy Giá Trị Di Tích Gắn Với Du Lịch

tích cần chú ý:

- Cơ quan quản lý nhà nước các cấp phải có trách nhiệm tạo lập hành lang pháp lý, cơ chế, chính sách phù hợp, xây dựng các quy hoạch, kế hoạch cũng như các dự án liên quan đến quyền sở hữu, bảo tồn và phát huy giá trị di tích, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân chủ động tham gia. Tạo môi trường để các nhà khoa học hướng dẫn chuyên môn, các nhà đầu tư, doanh nghiệp quan tâm đến di tích; từ đó đẩy mạnh truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị di tích, về trách nhiệm xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh; tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về truyền thống lịch sử, giá trị văn hóa, tạo lập sự gắn kết trong cộng đồng từ di tích.

- Xây dựng quy hoạch tổng thể bảo vệ và phát huy giá trị di tích gắn với quy hoạch phát triển kinh tế địa phương. Tạo điều kiện để cộng đồng, đặc biệt là người dân được trực tiếp tham gia các hoạt động bảo vệ và phát huy di tích với những lợi ích thiết thực thông qua phát triển sinh kế từ di tích một cách bền vững.

- Quan tâm phát huy vai trò nòng cốt, chủ động của Ban QLDT tỉnh ở cơ sở, địa phương trong kết nối hình thành và phát triển mạng lưới xã hội bảo tồn di tích, trước hết là các nhóm, tổ chức xã hội cộng đồng như Hội Di sản văn hóa tỉnh, Hội Thủy sản, Chi hội Văn nghệ dân gian Bến Tre, nhóm Sáng tạo Trẻ Bến Tre…

3.2.1.3. Nguồn lực, nhân sự và kinh phí

Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tổ chức các hoạt động QLDT gắn với du lịch: Trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực, ưu tiên đào tạo tạo hướng dẫn viên di tích. Các nội dung đào tạo về định hướng phát triển bền vững được triển khai thường xuyên về trách nhiệm bảo tồn giá trị DTLS-VH, trách nhiệm với cộng đồng dân cư, với môi trường, kỹ năng truyền thông trách nhiệm bảo tồn và phát huy giá trị di tích của các tổ chức cá nhân trong và ngoài nước và với khách du lịch.

Ban QLDT tỉnh cần được tăng cường cả về số lượng cũng như chất lượng cán bộ chuyên môn nghiệp vụ - những người có trình độ và hiểu biết về chuyên môn có khả năng đảm nhận yêu cầu cụ thể của từng lĩnh vực có liên quan đến QLDT (chuyên ngành Bảo tồn bảo tàng, Kiến trúc sư trùng tu, Lịch sử, Hán Nôm, Dân tộc học, Khảo cổ học, Văn hóa dân gian…); về thị trường khách chính của mỗi

di tích. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ kỹ năng giao tiếp và ngoại ngữ cho đội ngũ hướng dẫn viên bằng cách kết hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành Ngoại ngữ, Tin học, Du lịch, tổ chức các khóa đào tạo ngắn hạn cập nhật kiến thức; các chương trình khảo sát, học hỏi nâng cao kỹ năng; cử nhân viên có kinh nghiệm kèm cặp, hỗ trợ nhân viên mới cùng nhau thực hiện truyền thông, giới thiệu, quảng bá giá trị của các di tích đến du khách trong và ngoài nước. Bên cạnh những yếu tố về cơ sở vật chất, trưng bày… thuyết minh viên là một nhân tố góp phần quan trọng thúc đẩy PTDL. Đây là lực lượng nòng cốt không chỉ truyền tải thông điệp về nét đẹp truyền thống lịch sử, văn hóa của di tích đến du khách mà còn là người “thổi hồn” vào các di tích, hiện vật, làm di tích sống dậy ở từng điểm du lịch, thu hút du khách, góp phần quảng bá đất nước và con người địa phương đến du khách gần xa.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 298 trang tài liệu này.

Các đơn vị QLDT giám sát, kiểm tra thường xuyên việc chấp hành các qui định cán bộ nhân viên tham gia hoạt động du lịch; có chính sách khuyến khích động viên cả về vật chất và tinh thần. Xây dựng và thực hiện tốt chính sách thưởng phạt, kích thích khả năng làm việc hiệu quả và sáng tạo của nhân viên. Quan tâm hơn nữa đến nhu cầu cán bộ nhân viên; xây dựng văn hóa phục vụ trong toàn thể cán bộ nhân viên khu di tích. Cần xác định tiêu chí cao nhất là hướng tới bảo tồn, phát huy giá trị di tích khi đáp ứng nhu cầu du khách ở từng bộ phận quản lý DTLS-VH.

Huy động mọi nguồn lực đầu tư cho bảo tồn phát huy các giá trị di tích qua kênh du lịch: đẩy mạnh công tác xã hội hóa, tranh thủ các nguồn vốn đầu tư từ nguồn ngân sách của Trung ương, tỉnh và địa phương xây dựng cơ sở hạ tầng khu di tích kết nối thành điểm đến du lịch. Đầu tư xây dựng có trọng tâm, trọng điểm theo lộ trình và thời gian, tránh đầu tư dàn trải, kéo dài dự án. Kêu gọi các doanh nghiệp, các tổ chức, cá nhân đầu tư vốn xây dựng các công trình dịch vụ du lịch, các sản phẩm du lịch. Tỉnh có cơ chế tạo điều kiện hỗ trợ một phần kinh phí giúp các di tích trọng điểm xây dựng mô hình điểm để nhân rộng trong cả hệ thống di tích.

Kêu gọi đầu tư tổ chức các hoạt động ẩm thực, giải khát, bán quà lưu niệm, dịch vụ văn hóa phục vụ yêu cầu nghiên cứu, giáo dục, nghỉ dưỡng, trị bệnh; tham quan, vui chơi giải trí; Tiếp nhận, hỗ trợ, trao đổi thông tin và kinh nghiệm trong

bảo vệ và phát huy giá trị di tích. Đa dạng hóa các sản phẩm du lịch, hàng lưu niệm để tăng sức hấp dẫn đối với du khách khi đến với di tích.

3.2.1.4. Về hoạt động nghiệp vụ

QLDT gắn với du lịch là hướng đến tạo ra một sản phẩm du lịch với sự liên kết của nhiều loại tài nguyên nên nhất thiết cần những giải pháp đồng bộ về nghiệp vụ bảo tồn và phát huy các giá trị di tích. Luận án này hướng đến tài nguyên cốt lõi là DTLS-VH Bến Tre nên chú trọng các giải pháp bảo tồn và phát huy đồng bộ cả thành tố văn hóa vật thể và phi vật thể của di tích hướng đến mục tiêu gắn kết với hoạt động du lịch. Yêu cầu đặt ra là tập hợp các biện pháp có mục tiêu đảm bảo khả năng tồn tại của DTLS-VH, bao gồm: giữ nguyên trạng, trùng tu tôn tạo đối với DSVH vật thể; nhận diện, tư liệu hóa, nghiên cứu phục hồi, phục dựng, tái hiện các phương diện khác nhau của DTLS-VH, bảo tồn, phát huy, củng cố, chuyển giao, truyền dạy, đặc biệt là thông qua hình thức giáo dục chính thức và phi chính thức.

QLDT có tính liên ngành từ việc nghiên cứu, xác định giá trị, kiểm kê, xếp hạng và bảo tồn, phát huy giá trị di tích. DTLS-VH bao gồm các dạng vật thể như kiến trúc, các di chỉ, khảo cổ đến các dạng phi vật thể; có những di tích qui mô lớn, bên cạnh đó có những di tích quy mô nhỏ, hoặc chỉ là những phế tích. Vì vậy, cần xây dựng hồ sơ kiểm kê, nâng hạng, xếp hạng mới và kế hoạch bảo tồn cập nhật. Ví dụ như, Bến Tre cần kết hợp với tỉnh Long An, Tp. Hồ Chí Minh, Bình Dương và Thừa Thiên - Huế trong công tác xây dựng hồ sơ khoa học danh nhân Nguyễn Đình Chiểu trình UNESCO ra Nghị quyết kỷ niệm 200 năm sinh Nguyễn Đình Chiểu. Xác định các giá trị di sản phi vật thể có giá trị lịch sử, văn hóa và có khả năng bảo tồn phục vụ đời sống xoay quanh trục DTNĐC như Nói thơ Vân Tiên, nghề bốc thuốc Nam, các lễ hội truyền thống... cần được đánh giá thực trạng và đưa ra các biện pháp bảo tồn phù hợp. Cộng đồng DTNĐC, hậu duệ Nguyễn Đình Chiểu phải là chủ thể, người nắm giữ, nòng cốt giới thiệu di sản văn hóa Nguyễn Đình Chiểu.

Phát huy vai trò Trạm Ngân hàng dữ liệu di sản văn hóa phi vật thể các dân tộc Việt Nam ở khu DTNĐC, kết nối khai thác kho dữ liệu băng hình hiện có, đưa ra các sản phẩm mới phục vụ phòng chiếu phim tư liệu với những bộ phim có nội

dung gắn liền với di sản văn hóa Bến Tre được dịch ra nhiều ngôn ngữ khác nhau. Ứng dụng công nghệ du lịch thông minh thiết kế các sa bàn, mô hình hấp dẫn, dễ hiểu và các sơ đồ, bản đồ du lịch di sản Bến Tre có tính tương tác cao.

Xác định giá trị di tích qua kiểm kê: Kiểm kê là biện pháp quan trọng đầu tiên để bảo vệ di tích nhằm mục đích xác định và mô tả những yếu tố cấu thành di tích. Kiểm kê di tích phải hướng đến mục tiêu bảo vệ lâu dài, tức là cần đưa ra các giải pháp để bảo vệ gắn với quá trình phục hồi, duy trì và phát huy giá trị trong đời sống đương đại. Tuy nhiên, quy trình này có thể mở rộng đối với nhiều thành tố khác của di tích mang cả yếu tố phi vật thể, chẳng hạn như: Nói thơ Vân Tiên, Nhạc lễ đạo Cao Đài, Âm nhạc truyền thống từ nhạc cụ dừa, Ẩm thực dừa…

Xếp hạng di tích tạo cho di tích có cơ sở pháp lý để bảo vệ, căn cứ tầm quan trọng về lịch sử, thẩm mỹ, kiến trúc, cảnh quan hay sinh học tùy vào trường hợp cụ thể. Khi đó di tích không còn thuộc diện chịu quy định của luật về đất đai hay bất động sản cũng như luật về quyền sở hữu, DTLS-VH không thể bị hủy hoại hay thay đổi nếu không được cấp phép đặc biệt. Thực hiện xếp hạng di tích cần tuân thủ các nguyên tắc theo luật định. Trước mắt rà soát xếp hạng di tích các trường hợp: Khu Lưu niệm Nữ tướng Nguyễn Thị Định; Mộ và đền thờ Phan Thanh Giản; Tòa thánh Cao Đài Tiên Thiên; Cồn Phụng – Đạo Dừa; Lăng cả Cọp xã Châu Bình…

Về Quy hoạch cần có định hướng lâu dài trên cơ sở điều chỉnh và sắp xếp các điểm di tích theo không gian hiện hữu. Trên cơ sở các nhu cầu hiện tại, đặc biệt là các khu dịch vụ mang tính bổ trợ, các điểm di tích, danh thắng cần có những quy hoạch mới nhằm tích hợp các yếu tố mới phù hợp với khu vực không được can thiệp theo luật định, hình thành loại quy hoạch cho từng di tích, vùng di tích với những bài toán về phân bố hệ thống giao thông, cơ sở dịch vụ du lịch như khách sạn, nhà hàng, điểm đỗ xe, cung cấp nước, điện, dịch vụ bảo đảm an toàn, an ninh… Hoàn thiện hệ thống các công cụ pháp lý bảo vệ di tích từ góc độ quy hoạch:

xây dựng các quy hoạch phủ hợp giữa phát triển vật chất cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển KTXH với bảo tồn di tích trong đó ưu tiên giữ nguyên vẹn không gian di sản hoặc phát triển theo nguyên tắc bền vững; xây dựng các quy định cụ thể về việc xây

dựng, khai thác ở khu vực di tích và vùng xung quanh; quy định chặt chẽ về việc trùng tu tôn tạo di tích. Tăng cường sự phối hợp giữa các ban ngành trong đánh giá và cấp phép các dự án liên quan đến xây dựng xung quanh khu vực có di tích.

Quy hoạch bảo tồn, phát huy giá trị di tích gắn với du lịch hướng đến mục tiêu phát triển cộng đồng địa phương, đầu tư và xúc tiến các đề án đã phê duyệt liên quan đến PTDL gắn với phát triển kinh tế, bảo vệ di tích bền vững cho cộng đồng. Cần có các quy hoạch theo hướng khuyến khích, trợ cấp kinh tế cho người dân duy trì các nghề truyền thống, các phương thức sinh hoạt văn hóa truyền thống, bản địa gắn với di tích để phục vụ hoạt động du lịch (Ẩm thực dừa, Nói thơ Vân Tiên, Hát sắc bùa Phú Lễ, Nhạc cụ dừa…).

Ứng dụng quy trình khảo sát, thiết kế, tổ chức thực hiện hoạt động du lịch tại các di tích theo định hướng phát triển bền vững, quan tâm đến các mô hình mới như Du lịch trồng cây [Phụ lục 25; tr.271], Mạng lưới cộng tác viên du lịch di sản...

Tăng cường hệ thống cơ sở vật chất và trang thiết bị: Để thu hút và giữ chân du khách tại các di tích, cần quan tâm đầu tư xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng tại di tích như hệ thống đường đi đến các di tích, lối đi nội bộ khu di tích thuận tiện, khoa học, sạch sẽ, có biển chỉ dẫn rõ ràng. Xây dựng khuôn viên di tích, trồng thêm cây xanh, kè đắp, nạo vét các hồ nước. Đầu tư hệ thống chiếu sáng thông minh cả trong và ngoài di tích, kết nối với khai thác chiếu sáng trên mặt nước (đối với Di tích quốc gia ở Bảo tàng Bến Tre - sông Bến Tre), các công trình công cộng trong không gian di tích, hệ thống điều hòa, thông gió thân thiện môi trường, xây dựng và tu sửa các công trình vệ sinh công cộng đảm bảo mỹ quan.

Các điểm đến là DTLS-VH cần ứng dụng công nghệ thông tin và thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 trong quản lý cũng như phục vụ. Cần trang bị hệ thống máy tính và phần mềm quản lý hoạt động di tích, du lịch, lưu trữ thông tin của du khách quen thuộc, tạo môi trường thuận tiện tương tác, chăm sóc du khách.

Hoạt động nghiệp vụ ở các khu di tích cần hướng đến góp phần nâng cao tính cạnh tranh của du lịch di sản, đón đầu các thời cơ, phát huy vai trò doanh nghiệp du lịch dẫn đầu của tỉnh, hình thành các chuỗi giá trị, thúc đẩy kết nối mọi thành phần

kinh tế phát huy sức sáng tạo và khả năng thích ứng, tạo sinh kế cho người dân thông qua di tích. Từ du lịch di sản, làm bật dậy tiềm năng văn hóa dừa, văn hóa miệt vườn, “Giá trị Đồng Khởi”, “Giá trị đạo lý, Nghĩa khí làm trai” theo tuyên ngôn của Nguyễn Đình Chiểu... Tổ chức cấp, thu hồi giấy phép, giấy chứng nhận hoạt động du lịch, xây dựng cơ chế phối hợp, cam kết PTDL bền vững về nguồn lực, chất lượng, sự phối hợp, trách nhiệm cộng đồng và đề cao giá trị di tích.

3.5.1.5. Thanh tra, kiểm tra

Trong lĩnh vực văn hóa nói chung, DTLS-VH nói riêng, công tác quản lý nhà nước không thể tách rời thanh tra và kiểm tra. Công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm di tích thuộc về nhiệm vụ của Thanh tra Sở VHTTDL, nhưng Ban QLDT Bến Tre phải là đơn vị nòng cốt phối hợp, thúc đẩy để gia tăng hiệu lực QLDT. Nội dung cơ bản phối hợp kiểm tra di tích trên địa bàn tỉnh Bến Tre trong thời gian tới gồm: - Củng cố, nâng cao trình độ và ý thức trách nhiệm của cán bộ thanh tra, kiểm tra di tích cũng như của viên chức phụ trách phối hợp kiểm tra vi phạm di tích. - Xây dựng kế hoạch thanh kiểm tra hàng năm, thường xuyên tổ chức kiểm tra định kỳ hoặc đột xuất, có các hình thức xử phạt thật đích đáng nhằm chấm dứt hiện tượng các hộ dân lấn chiếm mặt tiền di tích kinh doanh, những hành vi gây ảnh hưởng đến cảnh quan, môi trường di tích. - Phát hiện, ngăn chặn và xử lý nghiêm theo các quy định của Nhà nước mọi trường hợp xây dựng không phép, sai phép, lấn chiếm di tích, phá hoại cảnh quan gây ô nhiễm môi trường di tích cũng như hiện tượng hành nghề mê tín dị đoan tại các di tích gắn với tôn giáo, tín ngưỡng. - Có kế hoạch bảo vệ, giữ gìn không để xảy ra mất mát hiện vật lưu giữ, đồ thờ tự trong các di tích. - Xử lý, ngăn ngừa hành chính các vi phạm trong hoạt động bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị DTLS-VH trên địa bàn tỉnh theo thẩm quyền. - Tăng cường phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, đoàn thể và các tổ chức chính trị - xã hội liên quan như Công an, Mặt trận tổ quốc, Hội người cao tuổi,... trong kiểm tra, giám sát các hoạt động liên quan tới di tích. Đồng thời, thực hiện giám sát bằng các cơ quan ngôn luận với sự tham gia tích cực của các cơ quan Báo chí, Đài phát thanh và Truyền hình, tăng cường giám sát của các cơ quan dân cử như Đoàn đại biểu Quốc

hội, Hội đồng Nhân dân các cấp,... Đặc biệt là xây dựng mạng lưới cộng tác viên di sản, phát huy vai trò Ban thanh tra nhân dân cấp xã trong thanh, kiểm tra vi phạm về di tích; kiểm tra, giám sát tu bổ, tôn tạo, bảo quản, tham gia giữ gìn an ninh trật tự, công tác phòng cháy chữa cháy, an ninh, an toàn và cứu nạn cứu hộ tại di tích.

Công tác kiểm tra, thanh tra cần được thực hiện một cách công khai, minh bạch và kịp thời ngay từ khâu đầu tiên của quá trình bảo tồn di tích. Quá trình thanh tra, kiểm tra cần căn cứ trên những quy phạm pháp luật của Luật DSVH và các văn bản hiện hành của nhà nước. UBND tỉnh Bến Tre cần tiến hành phân cấp, phân công rõ ràng trách nhiệm, quyền và nghĩa vụ của Ban Quản lý di tích Bến Tre với UBND hai huyện Mỏ Cày Nam và huyện Ba Tri (nơi tọa lạc DTNĐC và DTĐK) cũng như UBND các xã, phường, thị trấn có di tích trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích, mặt khác tạo căn cứ pháp lý rõ ràng trong việc thanh tra, kiểm tra và xử lý các vi phạm tại khu di tích. Cần xây dựng cơ chế giám sát đa chiều giữa Ban QLDT tỉnh Bến Tre với UBND cấp huyện, thành phố, cấp xã có di tích và cộng đồng dân cư sinh sống trong khu vực di tích.

Bên cạnh tăng cường thanh tra, kiểm tra xử lý vi phạm di tích cần phải tăng cường phối hợp liên ngành trong bảo tồn, phát huy giá trị di tích. Để nâng cao hiệu quả công tác phối hợp liên ngành, trong thời gian tới, các ngành hữu quan cần tiếp tục phối hợp đồng bộ, chặt chẽ, đẩy mạnh công tác tuyên truyền chủ trương của Đảng, các chính sách của Nhà nước trong việc thực thi pháp luật về bảo tồn di sản và hoạt động văn hoá đến mọi người dân. Phối hợp giữa các ban, ngành chức năng của địa phương như Ban Thanh tra cần đẩy mạnh việc thanh tra các công trình xây dựng xung quanh khu vực bảo vệ di tích; Ban Tài chính – Ngân sách cần xây dựng và đề xuất các phương án huy động các nguồn vốn đầu tư cho nâng cấp, tôn tạo di tích; Ban quản lý Dự án cần chủ động phối hợp và triển khai các dự án đầu tư, tôn tạo tu bổ di tích một cách có hiệu quả và đảm bảo chất lượng, mỹ quan.

Kiểm tra, thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật về du lịch tại các khu di tích. Căn cứ các tiêu chuẩn định hướng phát triển bền vững, tổ chức hoạt động du lịch tại không gian văn hóa của di tích theo hướng du lịch có

trách nhiệm, ngăn chặn, xử lý nghiêm những tổ chức cá nhân vi phạm, gây ảnh hưởng xấu đến di tích, văn hóa cộng đồng, môi trường. Phối hợp các cơ quan chức năng ngăn chặn nạn bán vé số, ăn xin, đeo bám du khách tại di tích. Nghiên cứu đề xuất cơ quan có thẩm quyền thành lập lực lượng cảnh sát du lịch, bảo vệ du lịch tại các khu vực có di tích, đường phố nơi tập trung đông du khách, đảm bảo an toàn tính mạng và tài sản cho du khách khi đến với di tích.

3.2.2. Nhóm giải pháp về phát huy giá trị di tích gắn với du lịch

DTLS-VH góp phần bổ sung và làm sâu sắc thêm 3 lợi thế của tỉnh Bến Tre khi chọn du lịch làm mũi đột phá phát triển KTXH. Từ khai thác vị thế của 2 Di tích quốc gia đặc biệt, của các di tích đã xếp hạng lẫn chưa xếp hạng, các câu chuyện văn hóa dừa, văn hóa biển sẽ làm gia tăng giá trị của kinh tế, văn hóa, xã hội; nhất là kinh tế thích ứng với 3 vùng sinh thái: vùng sinh thái nước ngọt với vương quốc cây kiểng Cái Mơn và câu chuyện Trương Vĩnh Ký; vùng sinh thái nước lợ với vị thế thủ phủ dừa Việt Nam và vùng sinh thái nước mặn với dải rừng ngập mặn dọc 3 huyện biển hàng chục ngàn ha và các câu chuyện đường Hồ Chí Minh trên biển, cồn Bửng… Đặc biệt, chú ý đến đặc sản biển, đặc sản vùng nước lợ vốn đang bị mất dần bởi các công trình trị thủy không theo hướng “thuận thiên” để tạo ra những sản phẩm bản địa có tính mới lạ. Người Bến Tre bền chí, chịu khó sáng tạo, dễ hội nhập, DTLS-VH của Bến Tre độc đáo, có tính kết nối cao có thể phát huy thông qua khai thác thành những điểm nhấn tạo dấu ấn đặc trưng cho thương hiệu du lịch Bến Tre.

Giá trị của DTLS-VH Bến Tre đối với du lịch được khẳng định qua hai Di tích được khảo sát đã trình bày trong luận án đã tạo ra hiệu ứng, đem đến lợi thế so sánh cho du lịch Bến Tre ở Tiểu vùng Duyên hải phía Đông Đồng bằng sông Cửu Long, kết nối với hai trung tâm trung chuyển khách lớn là Tp. Hồ Chí Minh và Cần Thơ. Tp. Hồ Chí Minh trung tâm kinh tế - văn hóa và giao lưu quốc tế lớn nhất nước, nơi trung chuyển khách nội địa và quốc tế cho Bến Tre. Các sản phẩm du lịch di sản từ Tp. Hồ Chí Minh đến Bến Tre có thể được khai thác trong ngày hoặc qua đêm đến dài ngày. Cần Thơ là trung tâm của Đồng bằng sông Cửu Long, là nơi trung chuyển khách lớn thứ hai cho Bến Tre. Với ưu thế nằm ở trung tâm vùng văn