Phong cách nghệ thuật thơ Vũ Hoàng Chương

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

VŨ THỊ LAN HƯƠNG

Phong cách nghệ thuật thơ Vũ Hoàng Chương Luận văn Thạc sỹ

Người hướng dẫn khoa học: GS-TS LÊ VĂN LÂN

Hà nội - 2005

MỤC LỤC

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU

Trang 1 3
1. Mục đích và ý nghĩa của đề tài	3
2. Lịch sử vấn đề	5
3. Nhiệm vụ của luận văn	8
4. Phương pháp nghiên cứu	8
5. Cấu trúc luận văn	9
PHẦN NỘI DUNG	10

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 107 trang tài liệu này.

Chương 1:Vũ Hoàng Chương – một cái Tôi cô đơn , buồn nản , chán chường nhất trong Thơ mới

1.1.Cái Tôi trữ tình trong thơ và Thơ mới 10

1.1.1.Quan niệm về cái Tôi trữ tình trong thơ 10

1.1.2.Vài nét về cái Tôi trữ tình trong thơ trung đại 11

1.1.3. Cái Tôi trữ tình trong Thơ say và Mây 13

1.2. Nỗi cô đơn, buồn nản, chán chường trong Thơ say và Mây 18

1.2.1. Cô đơn , buồn nản , chán chường bởi cảm giác lạc loài 18

1.2.2 . Cô đơn , buồn nản , chán chường bởi mất mát trong tình yêu 25

Chương 2: Con đường thoát ly hiện thực .

2.1.Tìm đến thú say. 34

2.2. Trốn vào tình yêu, tìm thú vui thân xác. 35

2.3. Trở về với quá khứ. 48

Chương 3: Đặc sắc nghệ thuật thơ Vũ Hoàng Chương qua

Thơ say và Mây

3.1. Ngôn ngữ. 62

3.2. Hình ảnh 72

3.3.Thểthơ 80

3.3.1. Các thể thơ 80

3.3.2. Nhịp thơ 81

3.3.3.Vần thơ 85

PHẦNKẾT LUẬN 94

TÀI LIỆU THAM KHẢO 97

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Mục đích và ý nghĩa của đề tài

Phong trào Thơ mới 1932- 1945 là một hiện tượng văn học lớn nhất của văn học Việt nam nửa đầu thế kỷ XX. Ra đời trong thời điểm xã hội Việt nam có những biến động lớn về kinh tế, chính trị, xã hội… trào lưu thơ ca này đã đem đến cho văn chương nghệ thuật một tiếng nói mới, tạo nên bước ngoặt lịch sử trong thơ ca, đưa thơ ca từ thời kỳ cận đại bước sang thời kỳ hiện đại.

Đóng góp lớn của Thơ mới cho nền văn học dân tộc trước hết là sự trở về của cái Tôi- cái Tôi được biểu hiện một cách đầy đủ theo quan niệm cá nhân. Điều đó đồng nghĩa với việc giải phóng sức sáng tạo của tâm hồn, của thơ văn, làm nên những bước ngoặt trong thi pháp và tư duy thơ, làm xuất hiện những phong cách nghệ thuật độc đáo. Ghi nhận sự thành công ấy Hoài Thanh đã nhận định: “ Chưa bao giờ người ta thấy xuất hiện cùng một lần một hồn thơ rộng mở như Thế Lữ, mơ màng như Lưu Trọng Lư, hùng tráng như Huy Thông, trong sáng như Nguyễn Nhược Pháp, ảo não như Huy Cận, quê mùa như Nguyễn Bính, kỳ dị như Chế Lan Viên, tha thiết, rạo rực, băn khoăn như

Xuân Diệu” 42,tr.29.

Chỉ trong vòng mười lăm năm Thơ mới đã đi qua cả một chặng đường dài, mở ra nhiều hướng, có hướng lãng mạn thoát ly, có hướng chân thật gần gũi, có hướng kỳ ảo, xa lạ… Sâu xa hơn Thơ mới chứa đựng nhiều nỗi niềm, có niềm vui gắn bó với sự sống và tạo vật, có niềm vui trong khát khao và bù đắp của tình yêu đôi lứa. Nhưng nặng nề hơn là nỗi buồn chất chứa trong tháng năm, từ nỗi buồn về non nước, cuộc đời đến những nỗi buồn riêng thầm kín và đau khổ. Những nỗi buồn này gắn liền với từng cuộc đời thơ nhưng cũng mang theo hơi thở chung của thời đại . “Đời chúng ta nằm trong vòng chữ Tôi. Mất bề rộng ta đi tìm bề sâu. Nhưng càng đi càng lạnh. Ta thoát lên tiên cùng Thế Lữ, ta phiêu lưu trong trường tình cùng Lưu Trọng Lư, ta điên cuồng với Hàn

Mặc Tử, Chế Lan Viên, ta đắm say cùng Xuân Diệu. Nhưng động tiên đã khép, tình yêu không bền, điên cuồng rồi tỉnh, say đắm vẫn bơ vơ. Ta ngơ ngẩn trở

về với hồn ta cùng Huy Cận” 42,tr.46  47. Đó là toàn bộ tinh thần của Thơ

mới.

Vũ Hoàng Chương (1916 - 1976) cũng không đứng ngoài vòng tinh thần ấy. Là thành viên của phong trào Thơ mới nhưng tài năng thi ca của ông được khẳng định giữa lúc trên bầu trời thơ đã vằng vặc những ngôi sao Lưu Trọng Lư, Thế Lữ, Xuân Diệu, Huy Cận, Chế Lan Viên … Vũ Hoàng Chương xuất hiện như một ngôi sao lạ, mọc muộn cuối bầu trời thơ, một ngôi sao chao đảo, mờ ảo và buồn não xung quanh một làn khói hơi men.

Mang hơi thở chung của thời đại, thơ Vũ Hoàng Chương chứa đựng một tâm trạng cô đơn, buồn nản, chán chường và thoát ly cuộc sống. Tìm hiểu hai tập thơ Thơ say (1940) và Mây (1943) ta thấy nhà thơ thoát ly cuộc sống bằng nhiều con đường, trong đó tiêu biểu hơn cả là tìm đến những thú say. Đây là nét độc đáo mà nhờ đó Vũ Hoàng Chương đã bước ngang hàng cùng với Thế Lữ, Xuân Diệu, Huy Cận, Chế Lan Viên…trên thi đàn Thơ mới .

Tuy nhiên, vì nhiều lý do khác nhau nên thơ Vũ Hoàng Chương cho đến nay chưa được nhìn nhận và đánh giá một cách đúng mức, thậm chí có khi còn bị lên án mạnh mẽ, quyết liệt. Chính vì vậy mà chưa thấy được những đóng góp của ông cho Thơ mới. Để đánh giá và khẳng định tài năng, sức sáng tạo cũng như đóng góp của nhà thơ trong nền văn học dân tộc chúng ta cần xem xét dựa vào phong cách nghệ thuật của họ. Phong cách biểu hiện những đặc điểm cá tính sáng tạo của nhà văn, là nhận thức của nhà văn về cuộc sống. Đó là cách nhìn và sự cảm thụ thẩm mỹ của nhà văn đối với thế giới, là sự tổng hợp các đặc điểm của hình thức nghệ thuật trong sự thống nhất nội dung. Tìm hiểu phong cách nghệ thuật của một nhà văn ta không nên nghiên cứu, tách rời các vấn đề như cuộc đời, thể loại, ngôn ngữ, các mô típ nghệ thuật, tư duy nghệ thuật… mà nên xem xét chúng trong sự toàn vẹn của thế giới nghệ thuật. Phong cách một mặt do tài năng bẩm sinh của người nghệ sĩ, mặt khác quan

trọng là kết quả của sự đào luyện lâu dài, là sự tổng hợp của tâm hồn, trí tuệ, kiến thức học hỏi và sự làm việc của mỗi cá nhân. Cần xem phong cách là sự sáng tạo cao nhất của người nghệ sĩ trong quá trình đồng hoá hiện thực bằng thẩm mỹ. Nghệ thuật đạt đến đỉnh cao chính là sản phẩm của những nhà văn có khả năng in dấu ấn riêng của mình vào việc cảm thụ và lý giải những hiện tượng của đời sống con người.

Vì những lý do nói trên tôi đã chọn Thơ say và Mây của Vũ Hoàng Chương làm đề tài nghiên cứu với mong muốn được đóng góp tiếng nói của mình đưa Vũ Hoàng Chương và thơ của ông về đúng vị trí của nó trên thi đàn.

2. Lịch sử vấn đề

Đánh giá về Thơ mới đã có nhiều công trình nổi tiếng. Nhìn chung các nhà nghiên cứu phê bình đều nhìn nhận Thế Lữ, Lưu Trọng Lư, Xuân Diệu, Huy Cận, Chế Lan Viên …là những nhà thơ có cống hiến lớn cho Thơ mới . Còn với Vũ Hoàng Chương, mặc dù rất nể phục tài năng của ông nhưng ít khi người ta đề cập đến, thậm chí còn chê bai lên án tới mức trong một quãng thời gian khá dài thơ Vũ Hoàng Chương chìm trong quên lãng.

Khi tìm hiểu về thơ Vũ Hoàng Chương người ta thường nói tới những thú say trong thơ của ông. Hoài Thanh là người đầu tiên phát hiện ra cái mới của Thơ say : “ Vũ Hoàng Chương rất gần Lưu Trọng Lư - Tản Đà: Cả ba đều say. Nhưng cái say của Vũ Hoàng Chương mới hơn. Cái chán nản cũng thế. Tuy có chịu ảnh hưởng của thơ Pháp nhưng trước hết là phản ánh cuộc đời mới. Say mà không điên và cái chán nản dẫu có cái vị Baudelaire, vẫn nhẹ nhàng khoáng đãng không nặng nề u ám như cái chán nản của Baudelaire”

42,tr.35. Cụ thể hơn Hoài Thanh chỉ ra: “Ý giả Vũ Hoàng Chương định nối cái

nghiệp những thi hào xưa của Đông Á : cái nghiệp say. Người say đủ thứ: say rượu, say đàn, say ca, say tình đong đưa. Người lại còn “hơn” cổ nhân những thú say mới nhập cảng: say thuốc phiện, say nhảy đầm. Bấy nhiêu say sưa đều

nuôi bằng một say sưa khác : say thơ” . 42,tr.352.

Nói như vậy cái say trong thơ Vũ Hoàng Chương trước hết chịu ảnh hưởng của các nhà thơ thế hệ trước. Chỉ có điều đến Vũ Hoàng Chương thú say đó được phát triển phong phú đa dạng nhiều màu sắc hơn. Ông say những thú say đời thường như say rượư , say đàn , say ca và cả những thú say hiện đại: say thuốc phiện và nhảy đầm. Say nhiều như thế nhưng không phải là huỷ hoại tâm hồn, tài năng của mình mà khơi nguồn bồi đắp cho một thú say khác : say thơ.

Nhà phê bình Vũ Ngọc Phan lại cho rằng “ Cái say của thơ ông (Vũ Hoàng Chương) là cái say phát ra ở điệu thơ, ở nghệ thuật hơn là tính tình ông thổ lộ” 37,tr.134. Vũ Hoàng Chương quả là nhà thơ có tài trong việc chọn chữ,

tạo âm điệu. Nhưng không vì thế mà thơ ông mất đi sự rung động thành thực. Chính sự rung cảm trước cuộc đời là cái gốc phát ra điệu thơ ông. Bí quyết của Vũ Hoàng Chương nằm ngay trong khối óc và những mất mát thăng trầm trong cuộc đời nhà thơ. Lời nhận định của nhà phê bình Đỗ Lai Thuý trong cuốn Con mắt thơ giúp chúng ta hiểu thêm điều đó:

"Cái say đã làm cho thơ Vũ Hoàng Chương chân thực và sâu sắc hơn. Nhà thơ đã nắm bắt và thể hiện đời sống trong tính toàn vẹn của nó. Cuộc sống không chỉ có thực tế mà còn có lý tưởng, không chỉ có xác mà còn có hồn, không chỉ có tỉnh mà còn có mộng … Và chính sự chuyển di liên tục từ thực sang ảo và ngược lại đã tạo nên vẻ đẹp cho Thơ say" .

Đỗ Lai Thuý đã phát hiện ra trong thơ Vũ Hoàng Chương có sự đi về của hai thế giới thực và ảo. Đó là cách cảm mới, một cái nhìn thế giới mới của Vũ Hoàng Chương theo kiểu tư duy đô thị phương Tây: thế giới bị xé lẻ thành những mảnh riêng biệt , hai nửa hữu hình và vô hình.

Truyền thống thơ ca dân tộc, thơ ca Á Đông cùng tinh hoa nhiều thế kỷ của thơ ca Pháp cùng một lúc hợp bồi phù sa cho Thơ mới. Vì thế Thơ mới là sự kết hợp nhịp nhàng các yếu tố Đông - Tây, Kim - Cổ, là sự kết hợp thế giới âm thanh, mầu sắc, hương thơm, con người, vũ trụ của Đường thi và thơ Pháp. Điều này ta có thể tìm thấy ở bất kỳ nhà Thơ mới nào. Với Vũ Hoàng Chương

, “Thơ ông có ảnh hưởng của tư tưởng Lão Trang của câu thơ Đào Tiềm, Lý Bạch, Bạch Cư Dị” 16,tr.207. Chỉ có điều ông chưa tiếp thu được truyền thống nhân đạo tích cực trong thơ Đường.

Cũng trên tinh thần ấy giáo sư Đỗ Đức Hiểu cho rằng:“ Nhìn từ phương Đông, cái ảo, hình như cái nền của thơ Vũ Hoàng Chương là một đêm dày những giấc mơ về quá khứ, những “đêm hoa đăng”, gái Kim Lăng, gái Giang Nam”. Còn “ nhìn từ phương Tây, cái hiện đại, Vũ Hoàng Chương là nhà thơ nhạy bén hoà nhập với tâm linh thơ tượng trưng chủ nghĩa phương Tây…Trong Thơ mới Vũ Hoàng Chương là nhà thơ đô thị nhất, ông nhập thân vào cái chán chường, song “ đời tàn trong ngõ hẹp”, những điệu trùng tuyệt

vọng, khủng khiếp diễn đạt cái chán chường kiểu Baudelaire” 18,tr.129 130

Như vậy thơ Vũ Hoàng Chương có sự kết hợp cái hư ảo của phương Đông với cái thực, cái đời thường, cái hiện đại của phương Tây. Đó chính là cái mới của thơ Vũ Hoàng Chương.

Với một cái nhìn tổng thể và khách quan hơn, Ngô Văn Phú trong lời giới thiệu Thơ say - NXB Hội nhà văn 1993 đã nhận định: “ Thơ Vũ Hoàng Chương lấy cái Tôi làm chủ thể, lấy cảm giác nhập thần vào những phút giây mình là mình nhất mà viết …Vũ Hoàng Chương dẫn Thơ mới vào cõi sâu xa cá tính. Thơ Vũ Hoàng Chương không hề bí hiểm nhưng Vũ chẳng giống ai trước mình và những người sau cũng chẳng ai bắt trước nổi. Vũ tạo nhạc, tạo tranh trong thơ, Vũ chọn từ cho từng câu đắc ý, Vũ đắm hồn vào những trang thơ mà Vũ cho đó mới thật đáng gọi là thơ…”. Đó chính là tinh thần thơ Vũ Hoàng Chương. Đó cũng chính là phong cách thơ Vũ Hoàng Chương.

Nhìn chung hầu hết các ý kiến trên đều đã tương đối thống nhất khi chỉ ra những đặc điểm cơ bản của hồn thơ Vũ Hoàng Chương: thơ ông mang một nỗi buồn nản, chán chường. Để giải toả tâm trạng ấy nhà thơ đã tìm đến thú say để ca ngợi và nâng thú say thành thi hứng. Và sự kết hợp một cách hài hoà giữa Cổ - Kim, Đông - Tây đã tạo nên trong thơ Vũ Hoàng Chương một nét rất riêng, rất đặc sắc.