Những Điều Kiện Cơ Bản Đảm Bảo Cho Phát Triển Du Lịch Bền Vững

1.1.4. Những điều kiện cơ bản đảm bảo cho phát triển du lịch bền vững

1.1.4.1. Khai thác sử dụng các nguồn tài nguyên một cách bền vững

Phát triển du lịch bền vững cần đảm bảo lưu lại cho thế hệ mai sau nguồn tài nguyên không kém hơn so với những gì mà các thế hệ trước được hưởng. Vì vậy trong quá trình sử dụng các nguồn tài nguyên cần phải tính đến các giải pháp nhằm ngăn chặn sự mất đi của các loại sinh vật, sự suy giảm chức năng của các hệ sinh thái có giá trị du lịch như các rừng nguyên sinh, các rạn san hô,… ngăn chặn sự phá hoại các giá trị văn hóa lịch sử, truyền thống dân tộc,…Phát triển và thực thi các chính sách môi trường hợp lý trong du lịch; bảo vệ việc thừa hưởng các di sản văn hóa và lịch sử của dân tộc; tôn trọng các quyền lợi của người dân địa phương trong việc khai thác các tài nguyên du lịch.

Hoạt động du lịch cần được duy trì trong giới hạn “sức chứa” được xác định. Sức chứa của một điểm du lịch có thể hiểu là mức độ sử dụng của khách tham quan mà một điểm du lịch có thể cung cấp, đáp ứng ở mức độ cao cho du khách mà để lại rất ít tác động vào nguồn tài nguyên. Hay nói một cách khác việc sử dụng lãnh thổ du lịch chỉ có giới hạn, nếu vượt quá sẽ làm giảm sự hài lòng của khách hoặc mang lại những tác động ngược lại không mong muốn về mặt xã hội, kinh tế, văn hóa, môi trường của khu vực đó.

1.1.4.2. Hạn chế việc sử dụng quá mức tài nguyên và giảm thiểu chất thải

Tiêu thụ quá mức các nguồn tài nguyên dẫn đến sự hủy hoại môi trường địa phương đi ngược lại mục đích phát triển lâu dài của ngành công nghiệp du lịch. Giảm tiêu thụ quá mức và giảm chất thải sẽ chánh được những chi phí tốn kém cho việc phục hồi những tổn hại của môi trường và đóng góp cho chất lượng của du lịch.

Việc khai thác và sử dụng mức tài nguyên và không kiểm soát được lượng chất thải từ hoạt động du lịch sẽ góp phần dẫn đến sự suy thoái về môi

trường mà hậu quả của nó là sự phát triển không bền vững của du lịch nói riêng và kinh tế - xã hội nói chung.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 132 trang tài liệu này.

1.1.4.3. Phát triển du lịch gắn với việc bảo tồn tính đa dạng

Tính đa dạng về thiên nhiên và văn hóa xã hội là nhân tố đặc biệt quan trọng tạo nên sự hấp dẫn của du lịch, làm thỏa mãn nhu cầu đa dạng của du khách, tăng cường sự phong phú về sản phẩm du lịch. Sự đa dạng của môi trường tự nhiên, văn hóa xã hội là một thế mạnh tránh việc quá phụ thuộc vào một hay một vài nguồn hỗ trợ sinh tồn. Đa dạng là trụ cột chính của ngành công nghiệp du lịch. Đa dạng là một nhân tố quan trọng quyết định sự lựa chọn nơi tham quan của du khách, là mối quan tâm, là nguồn lợi của các nhà quản lý du lịch. Nơi nào có tính đa dạng cao về nguồn lợi thiên nhiên, văn hóa, xã hội, nơi đó sẽ có khả năng cạnh tranh cao về du lịch và có sức hấp dẫn lớn, đảm bảo cho sự phát triển. Việc duy trì tính đa dạng của thiên nhiên, văn hóa và xã hội rất quan trọng đối với du lịch bền vững, là chỗ dựa sinh tồn của ngành công nghiệp du lịch.

1.1.4.4. Phát triển du lịch phù hợp với quy hoạch tổng thể kinh tế xã hội

Du lịch là ngành kinh tế tổng hợp có tính liên ngành, liên vùng cao, vì vậy mọi phương án khai thác tài nguyên để phát triển phải phù hợp với các quy hoạch chuyên ngành nói riêng và quy hoạch tổng thể kinh tế - xã hội nói chung ở phạm vi quốc gia, vùng và địa phương. Ngoài ra đối với mỗi phương án phát triển, cần đánh giá tác động của môi trường nhằm hạn chế tác động tiêu cực đến tài nguyên và môi trường. Điều này sẽ góp phần đảm bảo cho sự phát triển bền vững của du lịch trong mối quan hệ với các ngành kinh tế khác cũng như với việc sử dụng có hiệu quả tài nguyên, đảm bảo môi trường.

1.1.4.5. Chia sẻ lợi ích với cộng đồng địa phương.

Để phát triển kinh tế xã hội nói chung và từng ngành kinh tế nói riêng, việc khai thác các tiềm năng tài nguyên là tất yếu. Tuy nhiên thực tế cho thấy

trên mỗi địa bàn lãnh thổ, nếu mỗi ngành chỉ biết đến lợi ích của mình mà không có sự hỗ trợ đối với sự phát triển kinh tế và chia sẻ quyền lợi đối với cộng đồng địa phương thì sẽ làm cho kinh tế và cuộc sống người dân gặp nhiều khó khăn. Điều này buộc cộng đồng địa phương phải khai thác tối đa các tiềm năng và tài nguyên của mình, làm đẩy nhanh quá trình làm cạn kiệt tài nguyên, và tổn hại đến môi trường sinh thái. Kết quả những quá trình đó sẽ gây ra những tác động tiêu cực đến sự phát triển bền vững của ngành du lịch nói riêng và sự phát triển kinh tế - xã hội nói chung. Ngành du lịch hỗ trợ tích cực đến các hoạt động kinh tế địa phương và có tính đến các giá trị và chi phí về mặt môi trường thì mới bảo vệ được các ngành kinh tế địa phương. Chia sẻ lợi ích với cộng đồng địa phương là một nguyên tắc quan trọng dẫn đến sự bền vững.

1.1.4.6. Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng địa phương

Cư dân địa phương, nền văn hóa, lối sống và truyền thống của địa phương là những nhân tố quan trọng thu hút khách du lịch đến với điểm du lịch. Khi cộng đồng được tham gia chỉ đạo phát triển du lịch thì sẽ tạo được những điều kiện đặc biệt thuận lợi cho du lịch, bởi cộng đồng là chủ nhân và là người có trách nhiệm chính với tài nguyên và môi trường khu vực. Điều này sẽ tạo ra khả năng phát triển lâu dài của du lịch.

1.1.4.7. Thường xuyên trao đổi ý kiến với cộng đồng địa phương và các ngành có liên quan

Trao đổi ý kiến với quần chúng nhằm dung hòa sự phát triển kinh tế với những mối quan tâm lớn hơn từ cộng đồng địa phương, với những tác động tiềm ẩn của sự phát triển lên môi trường tự nhiên, văn hóa – xã hội. Quá trình tham khảo ý kiến trong trường hợp này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng bởi nó bao hàm việc trao đổi thông tin, ý kiến, đánh giá và hành động dựa vào kỹ năng, kiến thức và các nguồn lực địa phương. Việc tham khảo ý kiến trên diện

rộng vì lợi ích của cả cộng đồng địa phương, khách du lịch và cả các ngành công nghiệp là việc làm hết sức cần thiết đối với mục tiêu phát triển du lịch bền vững.

1.1.4.8. Trú trọng việc đào tạo và nâng cao nhận thức về môi trường

Đối với bất kỳ sự phát triển nào, con người luôn đóng vai trò quyết định. Một lực lượng lao động được đào tạo trình độ nghiệp vụ không những đem lại lợi ích về kinh tế cho ngành mà còn nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch. Một đội ngũ nhân viên có trình độ nghiệp vụ, có hiểu biết cao về văn hóa, môi trường là yếu tố quan trọng để đảm bảo chất lượng của sản phẩm du lịch, là một trong những nguyên tắc then chốt đối với sự phát triển du lịch bền vững.

1.1.4.9. Tăng cường quảng bá tiếp thị một cách có trách nhiệm

Quảng bá tiếp thị luôn là một hoạt động quan trọng đối với phát triển du lịch, đảm bảo sự thu hút khách, tăng cường khả năng cạnh tranh của các sản phẩm du lịch. Chiến lược tiếp thị du lịch bền vững bao gồm việc xác định đánh giá và luôn rà soát lại mặt cung của tài nguyên thiên nhiên và nhân văn. Việc quảng cáo tiếp thị và cung cấp cho khách những thông tin đầy đủ và có trách nhiệm có thể nâng cao nhận thức hiểu biết, sự cảm kích, lòng tôn trọng của du khách đối với môi trường, tự nhiên, xã hội và các giá trị nhân văn nơi thăm quan. Đồng thời sẽ làm tăng đáng kể sự thỏa mãn của khách đối với các sản phẩm du lịch. Điều này sẽ góp phần làm giảm những tác động tiêu cực từ hoạt động thu hút khách, đảm bảo cho tính bền vững trong phát triển du lịch.

1.1.4.10. Thường xuyên tiến hành công tác nghiên cứu

Để đảm bảo cho sự phát triển bền vững cần có những căn cứ khoa học vững chắc dựa trên việc nghiên cứu các vấn đề có liên quan. Trong quá trình phát triển, nhiều yếu tố chủ quan và khách quan nảy sinh sẽ có những tác động cần phải nghiên cứu, để có những giải pháp phù hợp điều chỉnh sự phát triển. Như vậy việc thường xuyên cập nhật các thông tin, nghiên cứu và phân

tích chúng là cần thiết, không chỉ đảm bảo cho hiệu quả của hoạt động kinh doanh mà còn đảm bảo cho sự phát triển bền vững trong mối liên hệ với cơ chế, chính sách, với việc bảo vệ tài nguyên và môi trường,… công tác nghiên cứu là đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển của bất cứ ngành kinh tế nào, đặc biệt là những ngành có mối liên hệ trong sự phát triển và phụ thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên, môi trường và văn hóa – xã hội như ngành du lịch.

Những nguyên tắc cơ bản trên đây nếu được thực hiện đầy đủ sẽ đảm bảo chắc chắn cho sự phát triển bền vững, là chìa khóa cho sự thành công lâu dài của ngành du lịch.

1.1.5. Những tiêu chí thể hiện tính bền vững của ngành du lịch

1.1.5.1. Số lượng các khu, điểm du lịch được bảo tồn

Số lượng các khu, điểm du lịch được đưa vào danh sách bảo vệ được coi là tiêu trí đánh giá sự phát triển bền vững của ngành du lịch. Khu vực nào, quốc gia nào càng có nhiều khu, điểm du lịch được bảo tồn tôn tạo chứng tỏ rằng chiến lượng phát triển của quốc gia đó càng gần với mục tiêu phát triển bền vững. (Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2006), Chính sách phát triển bền vững ở Việt Nam; Dự án “Hỗ trợ xây dựng và thực hiện Chương trình nghị sự 21 Quốc gia của Việt Nam”, VIE/01/21)

1.1.5.2. Áp lực lên môi trường tại các điểm du lịch

Việc quản lý áp lực lên môi trường tại các điểm du lịch là việc giới hạn những biến đổi có thể chấp nhận được về môi trường. Việc thực hiện các thủ tục đánh giá tác động môi trường càng nghiêm túc thì việc thực thi nội dung của phát triển bền vững càng có hiệu quả.

1.1.5.3. Cường độ hoạt động của các điểm du lịch

Phát triển du lịch phải đảm bảo xác định được cường độ hoạt động của các điểm du lịch sao cho không vượt quá ngưỡng tiêu chuẩn về môi trường, tiêu thụ năng lượng và sức chứa. Việc giới hạn lượng khách đến trong một chu kỳ phát triển là một vấn đề quan trọng và cần thiết, điều này sẽ giúp cho

việc duy trì và bảo vệ sự đa dạng sinh học, đảm bảo cung cấp đầy đủ nguồn năng lượng, vừa phục vụ sinh hoạt của cộng đồng vừa đảm bảo phục vụ nhu cầu du khách.

1.1.5.4. Tác động xã hội từ hoạt động du lịch

Các tác động xã hội từ hoạt động du lịch thể hiện trên hai khía cạnh đó là tác động đến đời sống xã hội và tác động đến môi trường văn hóa. Thước đo các ảnh hưởng này dựa trên sự nghiên cứu tốc độ tăng trưởng dòng khách du lịch, yếu tố mùa vụ du lịch, tỷ lệ du khách trên số lượng cư dân địa phương, khả năng tự phục hồi về văn hóa xã hội của cộng đồng địa phương. Một trong những tác động từ hoạt động du lịch đến đời sống xã hội đó là tỷ lệ tội phạm trên số lượng khách du lịch. Số lượng du khách gia tăng là một trong những nguyên nhân nảy sinh ra các tội phạm xã hội. (Bộ Tài nguyên – Môi trường (2006), Định hướng Chiến lược phát triển bền vững của Việt Nam).

1.1.5.5. Quá trình thực hiện quy hoạch

Việc xây dựng kế hoạch và thực thi các dự án quy hoạch du lịch đóng một vai trò quan trọng. Tại một khu du lịch việc tồn tại một dự án quy hoạch được tổ chức thực hiện nghiêm túc sẽ là nền tảng quan trọng cho việc duy trì sự bền vững về mặt kiến trúc của một điểm du lịch.

Bên cạnh đó cần có sự phối hợp đồng bộ về quan điểm và các hỗ trợ kỹ thuật tương ứng giữa Chính phủ và các ban ngành của địa phương trong việc tổ chức và giám sát thực hiện các dự án quy hoạch du lịch nhằm hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.

1.1.5.6. Sự hài lòng của du khách và cộng đồng địa phương

Việc đánh giá mức độ thỏa mãn của người dân địa phương và của du khách là cơ sở đánh giá việc thực thi nội dung của phát triển bền vững. Để đảm bảo cho việc thực thi nội dung này, ngành du lịch rất cần thiết phải tiến hành các hoạt động điều tra, phỏng vấn các đối tượng du khách và cộng đồng địa phương. Kết quả điều tra nghiên cứu sẽ cho ta những cơ sở, căn cứ chính xác trong việc đánh giá khả năng phát triển bền vững của hoạt động du lịch.

1.1.5.7. Mức độ đóng góp của du lịch vào sự phát triển của kinh tế địa phương

Một dự án phát triển du lịch được hình thành sẽ là tiền đề cho việc thu hút các nguồn vốn đầu tư trong nước và quốc tế thông qua các dự án phát triển cơ sở hạ tầng, các dự án bảo tồn, tôn tạo các nguồn tài nguyên, các dự án đầu tư cho giáo dục,… việc phát triển du lịch phải đảm bảo thúc đẩy sự phát triển kinh tế của các địa phương có diễn ra hoạt động du lịch.

1.1.5.8. Công tác đào tạo nguồn nhân lực du lịch theo hướng bền vững

Công tác đào tạo nguồn nhân lực phục vụ du lịch theo hướng bền vững về mặt chuyên môn bên cạnh những kỹ năng nghề nghiệp giỏi, khả năng giao tiếp tốt, ngoại ngữ thông thạo, cần trang bị những kiến thức về sinh thái học, quản lý môi trường, kinh tế xã hội.

1.1.5.9. Nâng cao tính trách nhiệm trong công tác tuyên truyền quảng bá du lịch

Đối với phát triển du lịch bền vững, hoạt động tuyên tuyền quảng bá có trách nhiệm là hết sức quan trọng. Tăng cường tính trách nhiệm trong công tác tuyên truyền quảng bá đối với cả các tổ chức du lịch và cộng đồng địa phương sẽ góp phần hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực lên tâm lý của du khách khi tham gia vào các hành trình du lịch cũng như việc tạo tâm lý thoải mái hơn cho cộng đồng địa phương mạnh dạn tham gia kinh doanh du lịch. (Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2006), Chính sách phát triển bền vững ở Việt Nam; Dự án “Hỗ trợ xây dựng và thực hiện Chương trình nghị sự 21 Quốc gia của Việt Nam”, VIE/01/21).

1.1.6. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch bền vững

1.1.6.1. Các nhân tố vĩ mô

a) Môi trường du lịch, công tác quản lý du lịch

Môi trường du lịch là các nhân tố về tự nhiên, kinh tế - xã hội và nhân văn, trong đó hoạt động du lịch được tồn tại và phát triển.

Công tác quản lý của các cấp chính quyền địa phương trong việc hoạch định chiến lược kinh doanh, phát triển du lịch. Giám sát việc thực hiện các quy hoạch đã được phê duyệt.

b) Tác động tiêu cực của xã hội đem lại

Phát triển du lịch có bền vững hay không còn phụ thuộc vào môi trường xã hội. Môi trường xã hội tác động trực tiếp đến việc kinh doanh, phát triển của ngành du lịch và ngành khác trên toàn thế giới.

1.1.6.2. Các nhân tố vi mô

a) Hoạt động du lịch phụ thuộc vào mùa vụ

Vịnh Hạ Long nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa nên hoạt động du lịch ở đây cũng phụ thuộc vào những biến đổi khí hậu, đặc biệt là những dịch vụ du lịch biển đảo.

b) Cơ sở vật chất kỹ thuật và các dịch vụ hỗ trợ khác

Hệ thống cơ sở vật chất kỹ thuật bao gồm: cơ sở lưu trú, cơ sở ăn uống, khu vực dịch vụ giải trí, cơ sở văn hóa, thể thao, thông tin văn hóa,….

c) Trình độ công nghệ và khả năng ứng dụng

Công nghệ lựa chọn trong ứng dụng du lịch có đảm bảo hài hòa, thân thiện và gắn với môi trường.

1.2. Cơ sở thực tiễn phát triển du lịch bền vững

1.2.1. Kinh nghiệm phát triển du lịch bền vững trên thế giới

Triển khai “Chương trình Nghị sự 21 về du lịch”: Hướng tới phát triển bền vững về mọi mặt đặc biệt là môi trường. Nhiều nước trên thế giới và trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương đã xây dựng và ban hành chính sách, chiến lược về phát triển du lịch bền vững để đảm bảo cho sự phát triển trong tương lai lâu dài của ngành du lịch. Những cam kết của Chính phủ các nước về bảo vệ môi trường và phát triển du lịch bền vững đã khảng định mối