Nghiên cứu nhân giống cây chanh dây Passiflora edulis bằng kỹ thuật nuôi cấy lớp mỏng tế bào và thử nghiệm tạo cây vi ghép

ĐẠI HỌC HUẾ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC

****

TRẦN HIẾU

NGHIÊN CỨU NHÂN GIỐNG

CÂY CHANH DÂY (Passiflora edulis)

BẰNG KỸ THUẬT NUÔI CẤY LỚP MỎNG TẾ BÀO VÀ THỬ NGHIỆM TẠO CÂY VI GHÉP

Ngành: Sinh lý học thực vật Mã số: 9.42.01.12

LUẬN ÁN TIẾN SĨ SINH LÝ HỌC THỰC VẬT

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

1. GS.TS. DƯƠNG TẤN NHỰT

2. PGS.TS. CAO ĐĂNG NGUYÊN

LỜI CẢM ƠN

Khi tôi chập chững bước những bước chân đầu tiên vào con đường nghiên cứu khoa học, thì đó cũng chính là một chặng đường đầy khó khăn, gian nan và thách thức đối với tôi. Nhưng những bước chân chập chững này sẽ chẳng đi đến đâu nếu không có sự hỗ trợ, giúp đỡ và dìu dắt từ quý thầy, cô, anh, chị, bạn bè, đồng nghiệp và gia đình.

Đầu tiên tôi xin chân thành cảm ơn và dành những lời tri ân sâu sắc nhất đến thầy GS.TS. Dương Tấn Nhựt. Thầy đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo tận tình cho tôi trong suốt thời gian thực hiện luận án. Thầy không chỉ là một người thầy đơn thuần truyền thụ cho tôi những kiến thức chuyên môn quý báu, say mê công việc và đam mê trong nghiên cứu khoa học mà còn dạy cho tôi những bài học về đạo đức làm người, nhân cách sống. Thầy là một tấm gương sáng cho thế hệ trẻ của chúng tôi noi theo để trở thành những nhà khoa học thực thụ trong tương lai và giúp ích cho xã hội.

Cũng xin gửi lời cảm ơn đến thầy PGS.TS. Cao Đăng Nguyên, giảng viên trường Đại học Khoa học, Đại học Huế cùng phối hợp với thầy GS.TS. Dương Tấn Nhựt hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận án.

Nhân dịp này, tôi cũng xin cảm ơn đến Ban giám hiệu trường Đại học Khoa học, phòng đào tạo sau đại học trường Đại học Khoa học, Đại học Huế, quý thầy cô khoa Sinh học đã tận tình dạy dỗ và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập tại trường.

Tôi cũng xin chân thành cảm ơn đến Ban lãnh đạo Viện nghiên cứu Khoa học Tây Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực hiện luận án.

Xin cảm ơn đến Ban giám hiệu trường Cao đẳng Sư phạm Ninh Thuận và Ban Giám đốc Phân hiệu Ninh Thuận thuộc Trường Đại học Nông lâm Thành phố Hồ Chí Minh, nơi tôi đang công tác đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt thời gian học tập và thực hiện luận án.

Tiếp đến, tôi xin cảm ơn đến các anh, chị, em đang công tác cũng như đang thực tập tại Phòng Sinh học phân tử và Chọn tạo giống cây trồng đã giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực tập.

Và cuối cùng, con xin dành những lời tri ân, lời chúc sức khỏe tốt đẹp nhất và sâu sắc nhất đến Má và Cô Sáu. Má là người đã tần tảo chăm lo và nuôi nấng con lớn khôn cho đến ngày hôm nay. Má luôn ở bên cạnh con, động viên và ủng hộ con. Em cũng xin gửi lời cảm ơn đến các anh chị trong gia đình mình cũng như các cháu đã giúp đỡ và tạo điều kiện tốt nhất cho em để học tập và hoàn thành tốt luận án. Anh cũng xin gửi lời cảm ơn đặc biệt đến vợ và con trai, đã luôn ở bên cạnh, ủng hộ và giúp đỡ anh rất nhiều khi gặp khó khăn. Vợ luôn lo lắng, động viên khi anh chán nản trong công việc, buồn phiền trong cuộc sống.

Ninh Thuận, tháng 09 năm 2021

Tác giả

Trần Hiếu

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan nghiên cứu “Nghiên cứu nhân giống cây chanh dây (Passiflora edulis) bằng kỹ thuật nuôi cấy lớp mỏng tế bào và thử nghiệm tạo cây vi ghép” là công trình nghiên cứu của tôi dưới sự hướng dẫn của GS.TS. Dương Tấn Nhựt và PGS.TS. Cao Đăng Nguyên. Những kết quả nghiên cứu của người khác và các số liệu được trích dẫn trong luận án đều được chú thích đầy đủ. Đề tài được hỗ trợ bởi Phòng Sinh học phân tử và Chọn tạo giống cây trồng - Viện Nghiên cứu Khoa học Tây Nguyên. Tôi xin cam đoan các số liệu và kết quả trong luận án là hoàn toàn trung thực. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trước nhà trường về sự cam đoan này.

Ninh Thuận, tháng 09 năm 2021

Tác giả

Trần Hiếu

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

¼ MS : Môi trường MS giảm một phần tư khoáng đa lượng

½ MS : Môi trường MS giảm một phần hai khoáng đa lượng

½ MSM : Môi trường cải biên MSM giảm một phần hai khoáng đa lượng

¾ MS : Môi trường MS giảm ba phần tư khoáng đa lượng B : Blue light; LED xanh dương

BA : 6-benzyladenine

CĐHST : Chất điều hòa sinh trưởng DNA : Deoxyribonucleic acid

FL : Flourescent Lamp; ánh sáng đèn huỳnh quang IBA : Indole-3-butyric acid

Kin : Kinetin

LED : Light-Emitting Diode; ánh sáng LED

lTCL : Longitudinal thin cell layer; lớp mỏng tế bào cắt theo chiều dọc

lTCL-L : Mẫu lá cắt lớp mỏng theo chiều dọc

lTCL-T : Mẫu đoạn thân cắt lớp mỏng theo chiều dọc

MS : Môi trường Murashige và Skoog, 1962 MSM : Môi trường cải biên Monteri và cs, 2000 NAA : α- Naphthalene acetic acid

PGRs : Plant growth regulators, các chất điều hoà sinh trưởng thực vật

R : Red light; LED đỏ

RNA : Ribonucleic acid

RT-PCR : Reverse transcriptase-PCR

SPAD : Soil Plant Analysis Development; chỉ số chlorophyll TCL : Thin cell layer; lớp mỏng tế bào

tTCL : Transverse thin cell layer; lớp mỏng tế bào cắt theo chiều ngang

tTCL-L : Mẫu lá cắt lớp mỏng theo chiều ngang

tTCL-T : Mẫu đoạn thân cắt lớp mỏng theo chiều ngang

MỤC LỤC


Lời cảm ơn ............................................................................................................	i
Lời cam đoan.........................................................................................................	iii
Danh mục chữ viết tắt ...........................................................................................	iv
Mục lục..................................................................................................................	vi
Danh mục các hình................................................................................................	xi
Danh mục các bảng ...............................................................................................	xv
MỞ ĐẦU ..............................................................................................................	1
Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ................................................................	5
1.1. SƠ LƯỢC VỀ CÂY CHANH DÂY........................................................	5
1.1.1. Phân loại, nguồn gốc và phân bố .............................................................	5
1.1.2. Hình thái và đặc tính sinh học cây chanh dây..........................................	5
1.1.3. Một số virus gây bệnh thường gặp ở chanh dây .....................................	6
1.1.4. Các thành phần dinh dưỡng trong quả chanh dây...................................	7
1.1.5. Giá trị kinh tế .........................................................................................	8
1.1.6. Tình hình trồng chanh dây ở Lâm Đồng..................................................	8
1.1.7. Các phương pháp nhân giống chanh dây .................................................	8
1.1.7.1. Phương pháp truyền thống...........................................................	8
1.1.7.2. Phương pháp vi nhân giống .........................................................	10
1.1.8. Nuôi cấy mô phân sinh đỉnh....................................................................	13
1.1.9. Kỹ thuật vi ghép ......................................................................................	15
1.2. KỸ THUẬT NUÔI CẤY LỚP MỎNG TẾ BÀO....................................	16
1.2.1. Giới thiệu chung.......................................................................................	16
1.2.2. Ứng dụng kỹ thuật nuôi cấy TCL ............................................................	18
1.2.2.1. Ứng dụng kỹ thuật nuôi cấy TCL trên cây ăn quả và cây thân gỗ ..................................................................................................	18
1.2.2.2. Ứng dụng kỹ thuật nuôi cấy TCL trên cây dược liệu ...................	21
1.3. ẢNH HƯỞNG CỦA MỘT SỐ YẾU TỐ LÊN KHẢ NĂNG TÁI SINH, SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN CỦA THỰC VẬT .............	22
1.3.1. Ảnh hưởng của mẫu cấy ..........................................................................	22