Các Chỉ Tiêu Đánh Giá Một Số Cấp Phân Vị Trong Tổ Chức Lãnh Thổ Du Lịch

+ Khai thác, sử dụng các nguồn tài nguyên một cách hợp lý.

+ Giảm thiểu chất thải ra môi trường.

+ Chú trọng việc đào tạo nâng cao nhận thức về tài nguyên và môi trường.

+ Chú trọng việc xây dựng và quản lý thực hiện quy hoạch phát triển du lịch phù hợp với quy hoạch phát triển kinh tế xã hội.

+ Tăng cường tính trách nhiệm trong hoạt động xúc tiến du lịch..

+ Chú trọng việc chia sẻ lợi ích và khuyến khích sự tham gia của cộng đồng địa phương vào các hoạt động phát triển du lịch.

Việc thực hiện một cách nghiêm túc và đầy đủ những nguyên tắc cơ bản này sẽ đảm bảo chắc chắn cho sự phát triển bền vững của hoạt động du lịch, phát triển bền vững chính là chìa khóa cho sự thành công lâu dài của ngành du lịch.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 140 trang tài liệu này.

* Một số dấu hiệu nhận biết phát triển du lịch bền vững

- Các chỉ số về thu nhập du lịch: Du lịch cũng như tất cả các ngành kinh tế khác đều cần được đánh giá sự phát triển thông qua sự gia tăng về doanh thu, về giá trị đóng góp cho nền kinh tế quốc dân. Với quan điểm phát triển thông thường, sự gia tăng các giá trị này của ngành kinh tế nào càng lớn thì ngành kinh tế đó càng được coi là phát triển mạnh. Tuy nhiên, trên quan điểm phát triển bền vững thì sự gia tăng các chỉ số này chưa phải là quyết định mà còn cần xem xét nhiều yếu tố khác nữa như: giá trị gia tăng đều qua các năm, tương lai phát triển của ngành trong nền kinh tế quốc dân, ảnh hưởng của sự phát triển ngành đến xã hội, đến môi trường…

Mặc dù không phải là yếu tố duy nhất quyết định nhưng sự tăng trưởng về GDP vẫn là dấu hiệu đầu tiên và quan trọng nhất để nhận biết sự phát triển của một ngành kinh tế nói chung và du lịch nói riêng.

Tỷ lệ GDP du lịch trong cơ cấu GDP của địa phương được biểu thị bằng chỉ số M và được xác định thông qua công thức sau:

Tp M = -------

Trong đó: - Tp = GDP du lịch

- Np = Tổng GDP của nền kinh tế

Chỉ số M phản ánh tình trạng phát triển thực tế của ngành du lịch trong nền kinh tế quốc dân. Giá trị M càng cao, ổn định và tăng theo thời gian thì ngành du lịch càng phát triển gần với mục tiêu phát triển bền vững.

Bên cạnh đó dấu hiệu để đánh giá mức độ bền vững của hoạt động du lịch có thể được xem xét thông qua mức độ đóng góp vào ngân sách Nhà nước của ngành du lịch.

- Các chỉ số về khách du lịch: Trên quan điểm phát triển du lịch thông thường, người ta thường chỉ quan tâm đến chỉ số về lượng khách. Nhưng khi du lịch du lịch phát triển, đặc biệt là trên quan điểm phát triển bền vững, các chỉ số về ngày lưu trú, khả năng chi tiêu, mức độ hài lòng và tỷ lệ quay lại một quốc gia, một vùng, một điểm du lịch nào đó của khách lại được quan tâm và đánh giá cao hơn.

- Xét về mặt hiệu quả kinh tế, so với việc đông khách nhưng thời gian lưu trú ngắn, mức chi tiêu thấp thì trường hợp ít khách song khách có thời gian lưu trú dài hơn và mức chi tiêu cao hơn mang lại hiệu quả cao hơn. Bởi điều này cho phép vẫn đảm bảo sự tăng trưởng về doanh thu du lịch trong khi hạn chế được chi phí cho việc phải phục vụ một lượng khách lớn hơn và hạn chế được tác động đến môi trường.

- Số lượng (tỷ lệ) khách quay trở lại một quốc gia, một vùng hoặc một khu, điểm du lịch nào đó là một trong những thước đo chất lượng sản phẩm du lịch của quốc gia, vùng, khu, điểm du lịch đó. Kết quả nghiên cứu phân tích chỉ

số này sẽ góp phần quan trọng trong việc dự báo xu hướng phát triển luồng khách và giúp cho việc xây dựng nên các sản phẩm du lịch phù hợp nhu cầu khách.

Sự hài lòng của du khách là tấm gương phản ánh chất lượng sản phẩm du lịch, chất lượng dịch vụ, chất lượng đội ngũ lao động bên cạnh những điều kiện thuận lợi khách quan như thời tiết, an ninh chính trị … Không những thế, mức độ hài lòng của du khách sẽ là yếu tố quan trọng quyết định thời gian lưu trú, mức độ chi tiêu cũng như việc quay trở lại của du khách. Chính vì vậy mức độ hài lòng của du khách sẽ là dấu hiệu quan trọng về trạng thái bền vững của hoạt động du lịch và là một trong các mục tiêu của phát triển du lịch bền vững.

- Chất lượng nguồn nhân lực du lịch: Trong hoạt động du lịch, chất lượng đội ngũ lao động luôn là yếu tố quan trọng có ý nghĩa quyết định đối với sự phát triển. Điều này càng trở nên cấp thiết trong bối cảnh canh tranh gay gắt của hoạt động du lịch. Chất lượng đội ngũ lao động là nhân tố quan trọng trong việc quyết định chất lượng sản phẩm du lịch, chất lượng dịch vụ và kết quả cuối cùng là ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh, đến sự tăng trưởng du lịch đứng từ góc độ kinh tế. Như vậy chất lượng cao của đội ngũ lao động không chỉ là yếu tố thu hút khách, nâng cao uy tín của ngành, của đất nước mà còn là một yếu tố quan trọng trong cạnh tranh thu hút khách, đảm bảo sự phát triển du lịch bền vững và được coi là một trong những dấu hiệu quan trọng để nhận biết sự phát triển bền vững của du lịch.

- Đầu tư cho du lịch: Đối với bất kỳ ngành kinh tế nào, đầu tư luôn là đòn bẩy thúc đẩy sự tăng trưởng của ngành kinh tế đó. Các nguồn vốn đầu tư tồn tại dưới hai dạng là các nguồn vốn huy động và các nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. Nếu như các nguồn vốn đầu tư trong nước, đặc biệt là các nguồn vốn huy động trong nhân dân để phát triển các doanh nghiệp tư nhân vừa và nhỏ, có tác dụng làm phong phú thêm các loại hình dịch vụ và tạo công ăn việc

làm, tránh rủi ro… thì các nguồn vốn đầu tư nước ngoài lại có vai trò như đòn bẩy, thúc đẩy sự phát triển của ngành du lịch nói riêng và nền kinh tế nói chung.

Trong một khoảng thời gian nghiên cứu xác định (có thể là 5 năm, 10 năm) mức độ biến đổi của các nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào du lịch sẽ cho chúng ta những nhận định cơ bản về tương lai phát triển của ngành. Trong đó tỷ số “K” sẽ là dấu hiệu nhận biết về tính bền vững của ngành du lịch đứng ở góc độ đảm bảo vốn đầu tư cho phát triển.

Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào du lịch

K = -----------------------------------------------------------------------

Tổng lượng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào nền kinh tế

Phát triển kinh tế trong nền kinh tế thị trường đòi hỏi có sự thích nghi nhanh đối với những thay đổi bởi nhiều yếu tố khách quan và chủ quan để hạn chế được những rủi ro. Điều này có thể thực hiện được nhờ việc phát triển hệ thống các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Với tư cách là một ngành kinh tế, hoạt động phát triển du lịch cần quan tâm đến vấn đề này để đảm bảo sự phát triển bền vững đứng ở góc độ kinh tế. Điều này càng có ý nghĩa đối với những quốc gia đang phát triển, nơi năng lực quản lý ở quy mô quốc gia còn nhiều hạn chế. Đầu tư mang tính địa phương sẽ hạn chế được tỷ lệ “rò rỉ” lợi nhuận du lịch. Ngoài ý nghĩa về mặt kinh tế, việc phát triển hệ thống doanh nghiệp vừa và nhỏ còn có ý nghĩa về xã hội, tạo điều kiện để một bộ phận lớn người lao động địa phương có việc làm. Bên cạnh đó, đây còn là môi trường thu hút được nguồn lực to lớn của xã hội cho phát triển du lịch, phù hợp với tính chất xã hội hóa cao của du lịch, đảm bảo sự phát triển bền vững.

Ngoài việc xem xét đến nguồn và giá trị vốn đầu tư, trên quan điểm phát triển bền vững, đối tượng đầu tư (cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất phục vụ du lịch, tôn tạo tài nguyên, bảo vệ môi trường, đào tạo nguồn nhân lực…) cũng là yếu tố quan trọng cần được đánh giá và xem xét như một dấu hiệu quan trọng của

phát triển bền vững. Việc xem xét, đánh giá dấu hiệu này có thể thông qua các chỉ tiêu về tỷ lệ vốn đầu tư cho tôn tạo tài nguyên, bảo vệ môi trường trong một dự án hoặc tỷ lệ các khu, điểm du lịch của một địa phương được đầu tư tôn tạo, bảo vệ. Khu vực nào, quốc gia nào càng có nhiều các khu, điểm du lịch được đầu tư bảo vệ, tôn tạo chứng tỏ hoạt động phát triển du lịch ở khu vực, quốc gia đó càng gắn với mục tiêu phát triển bền vững. Theo WTO, nếu tỷ số này vượt quá 50% thì hoạt động du lịch được xem là trong trạng thái phát triển bền vững.

Thêm vào đó, trong việc đầu tư, ngoài nguồn đầu tư từ Nhà nước hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng, nguồn đầu tư quan trọng là từ thu nhập du lịch. Nguồn đầu tư này càng lớn càng chứng tỏ được ý thức của ngành du lịch đối với tầm quan trọng của phát triển bền vững. Chính vì vậy quy mô đầu tư (tỷ lệ tái đầu tư) từ thu nhập du lịch sẽ được xem là dấu hiệu nhận biết quan trọng của phát triển du lịch bền vững từ góc độ đảm bảo bền vững của tài nguyên, môi trường. Không những vậy, tỷ lệ doanh thu mà ngành du lịch trích lại cho cơ quan chủ quản các nguồn tài nguyên du lịch để tái đầu tư càng cao chứng tỏ khả năng phối hợp liên ngành tốt.

- Tổ chức và quản lý các hoạt động phát triển du lịch: Trong quá trình tổ chức và quản lý các hoạt động phát triển du lịch, việc xây dựng quy hoạch làm căn cứ cho triển khai thực hiện các kế hoạch phát triển cụ thể đóng vai trò quan trọng. Quy hoạch là quá trình kiểm kê, phân tích các tiềm lực tài nguyên và các điều kiện có liên quan để xác định phương án phát triển phù hợp, đảm bảo việc khai thác có hiệu quả tiềm năng tài nguyên du lịch và có được các giải pháp hạn chế tác động của hoạt động phát triển đến môi trường, mang lại hiệu quả kinh tế và xã hội. Chính vì vậy số lượng (tỷ lệ) các khu, điểm du lịch được quy hoạch sẽ là dấu hiệu nhận biết của quá trình phát triển du lịch bền vững đứng từ góc độ đảm bảo sự bền vững về tài nguyên, môi trường cũng như từ góc độ đảm bảo sự phát triển về kinh tế, góp phần tích cực vào quá trình phát triển kinh tế – xã hội chung của khu vực.

Việc quản lý và hạn chế những áp lực lên môi trường và các nguồn tài nguyên thông qua các biện pháp quản lý và giảm thiểu chất thải, mức độ kiểm soát các hoạt động phát triển bao gồm cả các hoạt động bảo tồn và duy trì tính đa dạng trong đó việc duy trì các hệ sinh thái đặc hữu đang bị đe dọa. Việc kiểm soát các hoạt động phát triển phục vụ mục tiêu phát triển bền vững cũng được thực hiện thông qua việc tiến hành các thủ tục đánh giá tác động môi trường tại các khu, điểm du lịch, hoặc một hình thức tương đương như các hoạt động kiểm soát chính thức về môi trường tại các khu, điểm du lịch. Đây là một trong những dấu hiệu nhận biết quá trình phát triển bền vững khá quan trọng và được xác định thông qua việc xem xét có hay chưa có, thực hiện hay chưa thực hiện các biện pháp quản lý, kiểm soát trên.

Phát triển du lịch bền vững phải đảm bảo xác định được cường độ hoạt động của các điểm du lịch sao cho không vượt quá ngưỡng tiêu chuẩn về môi trường, tiêu thụ năng lượng và sức chứa. Việc giới hạn lượng khách đến trong một chu kỳ phát triển là một vấn đề quan trọng và cần thiết, điều này sẽ giúp cho việc duy trì và bảo vệ sự đa dạng sinh học, đảm bảo cung cấp đủ nguồn năng lượng vừa phục vụ sinh hoạt của cộng đồng vừa đảm bảo phục vụ nhu cầu du khách.

- Mức độ hài lòng của cộng đồng địa phương đối với hoạt động du lịch: Hoạt động phát triển du lịch sẽ bền vững nếu có được sự ủng hộ của cộng đồng địa phương. Chính vì vậy, mức độ hài lòng của cộng đồng đối với hoạt động du lịch sẽ phản ảnh trạng thái bền vững của hoạt động du lịch trong phát triển.

Để đạt được sự hài lòng của cộng đồng, vai trò của cộng đồng phải được phát huy cũng như đem lại lợi ích cho cộng đồng, cụ thể :

+ Phát huy được vai trò của cộng đồng trong xây dựng, triển khai quy hoạch phát triển du lịch.

+ Phát huy vai trò của cộng đồng trong giám sát thực hiện các dự án đầu tư, phát triển du lịch trên địa bàn.

+ Tăng cường quy mô và mức độ tham gia của cộng đồng vào hoạt động du lịch

+ Nâng cao mức sống của cộng đồng nhờ có hoạt động du lịch

+ Phúc lợi xã hội chung của cộng đồng được nâng lên.

Để xác định được dấu hiệu này, cần tiến hành điều tra phỏng vấn cộng đồng. Kết quả điều tra sẽ là căn cứ để điều chỉnh hoạt động sao cho phát triển hoạt động du lịch mang tính bền vững hơn từ góc độ xã hội.

Nếu như việc thu hút khách du lịch quốc tế chủ yếu nhằm tăng nguồn thu ngoại tệ cho nền kinh tế thì việc thu hút khách du lịch nội địa còn có ý nghĩa tạo điều kiện phân phối lại thu nhập giữa các thành phần lao động trong xã hội, góp phần tạo thêm công ăn việc làm cho xã hội, hỗ trợ tích cực cho các chương trình cứu trợ của Chính phủ như các chương trình xoá đói giảm nghèo, nâng cao nhận thức cho cộng đồng... Như vậy đã góp phần quan trọng trong việc thực hiện thành công mục tiêu đặt ra của phát triển bền vững cả dưới góc độ về kinh tế và góc độ xã hội.‌

1.3 Các chỉ tiêu đánh giá một số cấp phân vị trong tổ chức lãnh thổ du lịch cấp tỉnh trên quan điểm phát triển bền vững

1.3.1 Chỉ tiêu đánh giá điểm du lịch

* Xác định các điểm du lịch trên địa bàn đánh giá:

Việc xác định các điểm du lịch tiêu biểu trên địa bàn nghiên cứu để tiến hành đánh giá tổng hợp trước tiên phải căn cứ vào nội dung phân tích thành phần nhằm tìm ra những khu vực chứa tài nguyên có thể phục vụ khai thác du lịch. Trong những khu vực đó, dựa vào các đặc trưng của điểm du lịch và những nội dung vận dụng vào địa bàn nghiên cứu để xác định các điểm du lịch chứa tài nguyên.[13]

* Xác định các yếu tố đánh giá: Những nghiên cứu ứng dụng trong địa lý du lịch thời gian qua ở Việt Nam [2], [3], [4], [9], [16]… phần lớn sử dụng 7 yếu tố trong nội dung đánh giá bao gồm: độ hấp dẫn, thời gian khai thác du lịch, sức chứa khách du lịch, độ bền vững, vị trí điểm du lịch, cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật ngành du lịch, hiệu quả kinh tế. Kế thừa những nghiên cứu này, để phù hợp với đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài, tài nguyên du lịch được đánh giá theo các yếu tố sau:

- Độ hấp dẫn: gồm mức độ phong phú tài nguyên du lịch và loại hình du lịch có thể triển khai tại điểm du lịch.

- Thời gian hoạt động du lịch: gồm thời gian trong năm có điều kiện khí hậu thích hợp đối với sức khoẻ con người (được xác định thông qua mối tương quan giữa nhiệt độ và độ ẩm của không khí ảnh hưởng tới sức khoẻ con người) và thời gian triển khai tốt các hoạt động du lịch (được xác định thông qua số ngày thời tiết khô ráo thuận lợi cho tổ chức các hoạt động du lịch và số ngày có thể tiếp cận, khai thác các giá trị của tài nguyên cho việc thoả mãn các nhu cầu của khách).

- Sức chứa khách du lịch: là lượng khách tối đa có thể đón đến điểm du lịch trong cùng một thời điểm mà không làm tổn hại đến môi trường tự nhiên, xã hội và quyền lợi của khách.

- Độ bền vững: là khả năng ổn định, không bị thoái hoá của các thành phần tự nhiên, kinh tế, xã hội trước áp lực của du lịch, thiên tai hoặc các đối tượng khác.

- Vị trí và khả năng tiếp cận điểm du lịch: là vị trí tương đối giữa điểm tài nguyên với nguồn khách và hệ thống đường giao thông cho phép tiếp cận điểm du lịch (tính thời gian tiếp cận chuẩn cho phương tiện là ô tô du lịch).

- Ngoài ra trên quan điểm phát triển bền vững, đề tài đưa thêm một tiêu chí đánh giá nữa đối với các điểm du lịch là tiêu chí quản lý các hoạt động du