Cải Cách Tổ Chức Và Bộ Máy Nhân Sự Lựa Chọn Đầu Tư Công

hoạch phát triển kinh tế xã hội là mục tiêu tổng quát, mục tiêu cụ thể, hệ thống chỉ tiêu và hệ thống các giải pháp, cơ chế, trong đó hệ thống chỉ tiêu đóng vai trò trung tâm của bản kế hoạch. Nội dung kế hoạch của mỗi cấp phải phản ánh được nhiệm vụ của chính quyền cấp đó. Việc xác định rò những chỉ tiêu cần thiết, hình thành các bảng biểu sẽ tạo cơ sở cho việc hình thành cơ sở dữ liệu phục vụ công tác kế hoạch cũng như củng cố công tác giám sát và đánh giá. Tăng cường tính “kết dính” giữa mục tiêu, chỉ tiêu và giải pháp, đặc biệt chú ý đến những giải pháp, chính sách phi tài chính.

Thứ hai, đổi mới quy trình và phương pháp lập kế hoạch theo hướng dân chủ, công khai và phù hợp với năng lực của bộ máy. Việc xác định một quy trình lập kế hoạch cho các cấp, đảm bảo cho các cấp có đủ thời gian cần thiết để hình thành kế hoạch là một trong những tiền đề đầu tiên để nâng cao chất lượng kế hoạch. Quy trình này phải đổi mới theo hướng, coi kế hoạch 5 năm là trọng tâm, tạo đủ điều kiện thời gian để trao đổi, phối hợp cũng như khuyến khích sự tham gia của các tổ chức xã hội vào quá trình lập Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội.

Thứ ba, xây dựng một cẩm nang lập kế hoạch đầu tư bao gồm kỹ thuật lựa chọn dự án và đánh giá cân đối đầu tư thích hợp giữa các ngành, vùng. Biện pháp này khá quan trọng. Vì nó giúp cải thiện hiệu quả ngay từ đầu tức là từ khâu hoạch định chiến lược.

Cẩm nang lập kế hoạch chỉ là một biện pháp tình thế giúp nâng cao năng lực của công tác lập kế hoạch của các cơ quan phụ trách. Vì phần lớn các chương trình chi tiêu công thất bại hiện nay đều xuất phát ngay từ việc xác định “sự cần thiết” của dự án. Nếu lựa chọn sai dự án để đầu tư thì các bước tiếp sau dù thực hiện đúng cũng không mang lại lợi ích xã hội có khi lại gây ảnh hưởng tiêu cực với nền kinh tế.

Tuy chỉ là một giải pháp tạm thời nhưng xây dựng cẩm nang lựa chọn và quy hoạch dự án để thiết lập nên chương trình đầu tư công rất cần thiết, trong khi chưa thể nâng cao năng lực cán bộ trong một thời gian ngắn được.

Cuối cùng, áp dụng quy trình ngân sách MTEF (Medium-Term Expenditure Framework - Khuôn khổ chi tiêu ngân sách trung hạn) phù hợp với đặc điểm tình

hình Việt Nam nhằm khống chế lạm chi, bội chi, chi sai chứ các thứ tự ưu tiên.

Ngoài việc lựa chọn dự án đầu tư phải cân đối giữa các ngành, vùng xem ngành nào vùng nào nên được đầu tư. Có nghĩa là ngoài việc xác định hiệu quả của riêng từng dự án, phải xác định hiệu quả trong toàn ngành hoặc vùng xem là ngành nào vùng nào đầu tư sẽ hợp lý hơn.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 108 trang tài liệu này.

Việc thành lập các khuôn khổ chi tiêu trung hạn là phối hợp chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển trong một khuôn khổ chi tiêu có định hướng duy nhất, trong cùng một khuôn khổ kinh tế vĩ mô và với một tập hợp thống nhất các mục tiêu phát triển. Khuôn khổ chi tiêu trung hạn sẽ góp phần định ra được một kế hoạch phù hợp với tình hình ngân sách mà vẫn duy trì được tính cân đối giữa chi tiêu thường xuyên và chi đầu tư phát triển. Từ dó dẫn đến việc phân bổ nguồn lực hợp lý hơn.

Áp dụng khuôn khổ chi tiêu trung hạn cũng chính là xây dựng một kế hoạch đầu tư theo thứ tự ưu tiên, xác định từ trước những khoản đầu tư phát triển và chi thường xuyên cần thiết sau đó nguồn vốn còn lại mới được huy động cho các dự án tiếp theo. Qua đó, việc lạm chi, đầu tư dàn trải sẽ được hạn chế.

Tuy nhiên việc thành lập một khuôn khổ chi tiêu trung hạn là một vấn đề khó khăn, vì việc dự đoán những biến động trong tương lai đòi hỏi một trình độ và năng lực cao. Song đây vẫn là biện pháp quan trọng nhất hiện nay trong việc cải thiện hiệu quả các chương trình chi tiêu công.

Hai là, đổi mới cơ chế phân bổ nguồn vốn

Cải cách phân bổ ngân sách đầu tư vào các dự án công gắn với các ưu tiên chiến lược sẽ theo hướng dựa nhiều hơn vào việc đánh giá hiệu quả. Cải cách này sẽ giúp đầu tư tập trung, rút ngắn thời gian đầu tư, tránh hiện tượng dàn trải.

Phân cấp trong đầu tư công phải phù hợp với việc phân cấp nhiệm vụ cho chính quyền các cấp.

Thực hiện chế độ công khai và minh bạch trong quy trình phân bổ vốn. Sự công khai minh bạch, áp dụng theo đúng tiêu chí đã đề ra để phân bổ vốn không chỉ giúp nâng cao hiệu quả đầu tư công, mà còn làm hạn chế ảnh hưởng của các nhóm lợi ích đối với việc xin - cho trong đầu tư công.

Ba là, từng bước nâng cao hiệu quả công tác giám sát và đánh giá

Thứ nhất, thiết lập một hệ thống tiêu chuẩn thẩm định (hệ thống tiêu chuẩn đánh giá) thực sự trên phương diện hiệu quả kinh tế – xã hội là cần thiết.

Tính khả thi và hiệu quả kinh tế của dự án hầu như không được thẩm định kỹ hoặc thẩm định không theo đúng tiêu chuẩn. Các dự án lớn từ vài trăm triệu đến hàng tỷ USD cũng lâm vào tình trạng trên. Vì vậy không thể để tiếp diễn quy trình duyệt kế hoạch chỉ đơn thuần là duyệt dựa trên thủ tục hành chính hơn là dựa vào các mục tiêu kinh tế, tính khả thi và chi phí - lợi ích khi thực hiện dự án.

Có một tiêu chuẩn rò ràng để căn cứ vào đó xác định xem dự án có thể được đưa vào thực hiện hay không là vô cùng cần thiết. Dựa trên những tiêu chuẩn rò ràng, người thẩm định vừa có thể định hướng được chính xác hơn công việc của mình, vừa tăng tính trách nhiệm trong mỗi quyết định được đưa ra.

Hơn nữa, một hệ thống tiêu chuẩn cụ thể cũng góp phần làm tăng hiệu quả của công tác lập dự án đầu tư, những người lập kế hoạch cho dự án có được một mục tiêu rò ràng để xây dựng các phương án thực hiện sao cho đảm bảo được những yêu cầu đề ra.

Thứ hai, tăng cường khâu giám sát đầu tư, đấu thầu nhằm hạn chế tối đa hiện tượng thất thoát, lãng phí.

Việc tăng cường vai trò và nâng cao chất lượng của công tác giám sát và đánh giá cần đặc biệt quan tâm đến thông tin phục vụ công tác giám sát, cơ chế phối hợp trao đổi thông tin, năng lực xử lý và đánh giá của đội ngũ cán bộ cũng như việc áp dụng những phương pháp phân tích, đánh giá mới và phù hợp với điều kiện Việt Nam.

3.2.3. Cải cách tổ chức và bộ máy nhân sự lựa chọn đầu tư công

Một là, thiết lập bộ máy lựa chọn đầu tư công thống nhất và hiệu quả

Hiện nay vẫn chưa có chính sách quy định rò ràng cụ thể về vai trò chức năng của từng bộ phận tham gia lập kế hoạch đầu tư công nên chức năng quản lý Nhà nước và chức năng quản lý kinh doanh vẫn còn đan xen vào với nhau trong các cơ quan, bộ phận chức năng. Tiếp tục nghiên cứu xây dựng một hệ thống tổ chức bộ

máy lựa chọn đầu tư công một cách hiệu quả thực sự cần thiết.

Nâng cao hiệu lực và hiệu quả trong quá trình hoạch định và thực thi chính sách kinh tế - xã hội. Một trong những tiền đề đầu tiên và quan trọng nhất là phải hình thành một tổ chức (hoặc giao chức năng này cho một tổ chức hiện có) thực hiện chức năng của một “Tổng tham mưu trưởng” trong việc hoạch định và thực thi chính sách kinh tế - xã hội, cụ thể:

- Tham mưu cho Chính phủ điều phối toàn bộ nguồn lực từ ngân sách cho sự nghiệp phát triển;

- Chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan xây dựng chính sách kinh tế và chính sách xã hội phục vụ cho định hướng phát triển chung;

- Nghiên cứu, đề xuất những giải pháp cho các vấn đề nảy sinh trong quá trình phát triển, ví dụ vấn đề chênh lệch phát triển giữa các vùng (chính sách vùng), vấn đề phát triển bền vững…

- Chủ trì, phối hợp với các cơ quan hữu quan trong việc tham mưu cho Chính phủ về cơ chế, chính sách trong lĩnh vực kinh tế đối ngoại, ví dụ vấn đề quản lý nợ nước ngoài, đầu tư nước ngoài, hội nhập kinh tế quốc tế…

Hai là, ủng cố cơ cấu tổ chức và tăng cường năng lực đội ngũ cán bộ lựa chọn đầu tư công

Việc nâng cao năng lực lựa chọn và quy hoạch các dự án là vô cùng quan trọng và cấp thiết. Và Chính phủ phải thực hiện những biện pháp để công việc này được hiệu quả hơn.

- Củng cố cơ cấu tổ chức lựa chọn đầu tư công ở địa phương, ví dụ có thể quy định số lượng tối thiểu cán bộ làm kế hoạch ở cấp huyện, bổ sung 1 hoặc ½ định suất cán bộ làm công tác kế hoạch ở cấp xã.

- Tăng cường năng lực đội ngũ cán bộ lựa chọn đầu tư công về cả số lượng và chất lượng, nhất là ở cấp huyện và cấp xã.

Theo kinh nghiệm quốc tế, kết hợp thực tế tại Việt Nam, có thể kết luận 03 giải pháp quan trọng nhất cần thực hiện trong giai đoạn hiện nay là:

- Hoàn thiện khung pháp lý cho lựa chọn đầu tư công nói riêng và đầu tư công

nói chung. Hệ thống lại các văn bản đầu tư hợp lý, tránh chồng chéo, trùng lắp. Tương ứng với đó, xác định lại vai trò của các cơ quan, bộ máy tham gia trong hệ thống lựa chọn đầu tư công.

- Xác định một hệ thống chỉ tiêu đánh giá đầu tư công quy chuẩn, làm tăng tính minh bạch trong quy trình lựa chọn đầu tư công.

- Áp dụng kế hoạch chi tiêu trung hạn và lập kế hoạch dựa trên kết quả đầu ra. Hai phương pháp này giúp cho kế hoạch không vượt quá xa so với ngân sách, tránh sự lạm chi bằng phương thức vay nợ, cũng như kiểm soát hiệu quả đầu tư công ngay từ khâu lập kế hoạch.

KẾT LUẬN

Sau 25 năm tiến hành công cuộc đổi mới, hội nhập kinh tế quốc tế, Việt Nam đã đạt được mức tăng trưởng kinh tế nhanh, lạm phát ở mức thấp, đời sống người dân được cải thiện, tình trạng nghèo đói đã giảm đáng kể, ổn định chính trị, xã hội… Đạt được thành tựu đó phải kể đến đóng góp của đầu tư công, với vai trò là công cụ cơ bản của Nhà nước nhằm thực hiện chức năng của mình trong nền kinh tế.

Mặc dù vậy, đầu tư công không tránh khỏi những hạn chế và chưa phát huy được tính hiệu quả. Việc nghiên cứu lựa chọn đầu tư công là một công việc cần thiết để thấy được những điểm yếu, rút ra những bài học và đề xuất giải pháp cho cải thiện hiệu quả quy trình lựa chọn đầu tư công và hoàn thiện cơ chế quản lý đầu tư công.

Luận văn đã hệ thống hóa được cơ sở lý thuyết về lựa chọn đầu tư công, chỉ ra những mặt đạt được, những điểm còn tồn tại của quy trình lựa chọn đầu tư công ở Việt Nam trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội. Với cách tiếp cận hệ thống, xem xét lựa chọn đầu tư công trong tổng thể lý luận về vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường, luận văn đã góp thêm một cách nhìn nhận và một số ý kiến về vấn đề lựa chọn đầu tư công ở Việt Nam trong bối cảnh kinh tế - xã hội hiện nay.

Việc phân tích đặc điểm của lựa chọn đầu tư công trong giai đoạn hiện nay đã làm rò được một số vấn đề đặt ra của lựa chọn đầu tư công ở Việt Nam trên các khía cạnh: hệ thống văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực lựa chọn đầu tư công; cơ chế, phương pháp, cách thức lập kế hoạch đầu tư công; trình độ nhân lực của hệ thống lập kế hoạch đầu tư công; và các nhân tố mang tính thể chế ảnh hưởng đến quy trình lập kế hoạch đầu tư công. Trên cơ sở đó, đề xuất những giải pháp cải thiện hiệu quả cho lựa chọn đầu tư công giúp cho lựa chọn đầu tư công nói riêng và đầu tư công nói chung ở Việt Nam thực hiện tốt vai trò của mình giúp phát triển kinh tế nhanh và bền vững.

Nhìn chung, luận văn đã thực hiện được nhiệm vụ đề ra. Tuy nhiên với giới hạn dung lượng của một luận văn thạc sỹ cũng như trình độ của tác giả, một số khía cạnh của lựa chọn đầu tư công cần được đi sâu phân tích hơn ở các công trình sau.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tiếng Việt

1. Adam, S. (1997), Của cải của các dân tộc, NXB Giáo dục.

2. Arunaselam, R. (2012), Quản lý thực hiện và hệ thống theo dòi & đánh giá có sự lồng ghép phục vụ kế hoạch phát triển quốc gia, Hội thảo “Những kinh nghiệm quốc tế về công tác chuẩn bị, cách thức và quản lý lập kế hoạch đầu tư trung hạn và phân cấp đầu tư công”, Hạ Long, 2012.

3. Đinh Văn Ân (2011), Kinh tế Việt Nam năm 2001 – 2005 và kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 2006 – 2010, Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương.

4. Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2005), “Chương trình đầu tư công cộng - Những kết quả ban đầu và định hướng cho giai đoạn 2006 – 2010”, Tạp chí Kinh tế và dự báo, (5).

5. Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2001), “Chương trình đầu tư công 2001 – 2005”, Chiến lược kế hoạch – Chương trình đầu tư phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam đến 2010, Tr. 296 – 368, Nxb Thống kê, Hà Nội.

6. Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2011), Báo cáo đánh giá, dự báo tình hình, định hướng và các giải pháp điều hành kinh tế vĩ mô chủ yếu trong năm 2012 và tái cơ cấu đầu tư công, Tài liệu phục vụ cuộc họp Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ Quốc gia tháng 11 năm 2011.

7. Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2010), Báo cáo "Rà soát khung pháp lý hiện hành về quản lý nhà nước đối với các hoạt động đầu tư công".

8. Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2002), “Phân tích, đánh giá, lựa chọn các dự án đầu tư công cộng”, Tạp chí Kinh tế và dự báo, (6)

9. Nguyễn Thị Cành (2006), Tài chính công, Nxb Đại học Quốc Gia Thành phố Hồ Chí Minh.

10. Bùi Đại Dũng (2005), “Hiệu quả chi tiêu ngân sách và chức năng chính phủ ở một số nước trên thế giới”, Tạp chí nghiên cứu kinh tế, (1).

11. Kornai, J. (2001), Con đường dẫn đến nền kinh tế thị trường, Hội tin học Việt Nam.

12. Joseph, E. S. (1995), Kinh tế học công cộng, Nxb Khoa học và kỹ thuật.

13. Lê Chi Mai (2006), Dịch vụ hành chính công, Nxb Lý luận Chính trị.

14. Ngân hàng thế giới (2006), Báo cáo phát triển Việt Nam 2005 - Quản lý và điều hành, Nxb Tài chính.

15. Ngân hàng thế giới (2001), “Hiểu và cải cách quản lý chi tiêu công, Tài liệu hướng dẫn cho DFID”, Xuất bản lần 1.

16. Ngân hàng thế giới (2005), Việt Nam quản lý chi tiêu công để tăng trưởng và giảm nghèo – Đánh giá tổng hợp chi tiêu công đấu thầu mua sắm công và trách nhiệm tài chính 2004, Tập 1,2, Nxb Tài chính.

17. Nguyễn Lan Hương, Nguyễn Hương Giang, Vũ Thu Trang (2012), Kinh nghiệm đổi mới tài khóa và kế hoạch tài khóa trung hạn ở Hàn Quốc, Kỷ yếu hội thảo Đổi mới công tác kế hoạch và đầu tư công.

18. Quốc hội Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2002), Luật Ngân sách Nhà nước.

19. Quốc hội Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2005), Luật Đầu tư.

20. Tạp chí Kinh tế và dự báo (2012), Kỷ yếu Hội thảo “Đổi mới công tác kế hoạch và đầu tư công”.

21. Nguyễn Quang Thái (2008), “Mấy vấn đề hiệu quả đầu tư công”, Báo cáo tư vấn cho Ngân hàng Thế giới.

22. Thời báo kinh tế Việt Nam (2007), Kinh tế Việt Nam và Thế giới 2006- 2007.

23. Thời báo kinh tế Việt Nam (2008), Kinh tế Việt Nam và Thế giới 2007- 2008.

24. Tổng cục Thống kê (2012), Niên giám thống kê 2011.

25. Tổng cục Thống kê (2011), Niên giám thống kê 2010.

26. Tổng cục Thống kê (2008), Niên giám thống kê 2007.

27. Tổng cục Thống kê (2007), Niên giám thống kê 2006.

28. Tổng cục Thống kê (2003), Niên giám thống kê 2002.