ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
MÔNG THỊ BẠCH VÂN
KHÔNG GIAN VÀ THỜI GIAN NGHỆ THUẬT TRONG TRUYỆN THƠ TÀY
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN
Có thể bạn quan tâm!
-
Không gian và thời gian nghệ thuật trong truyện thơ Tày - 2 -
Phân Loại Không Gian Và Thời Gian Nghệ Thuật Trong Truyện Thơ Tày -
Đặc Điểm Thời Gian Nghệ Thuật Trong Truyện Thơ Tày
Xem toàn bộ 110 trang tài liệu này.
Thái Nguyên - Năm 2011
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
MÔNG THỊ BẠCH VÂN
KHÔNG GIAN VÀ THỜI GIAN NGHỆ THUẬT TRONG TRUYỆN THƠ TÀY
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam Mã số: 60.22.34
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Trần Đức Ngôn
Thái Nguyên - Năm 2011
LỜI CẢM ƠN
Em xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng quản lý khoa học, Khoa Ngữ văn, các thầy, các cô trong tổ Văn học Việt Nam, Trường Đại học sư phạm Thái Nguyên đã giúp đỡ em hoàn thành khóa học.
Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo PGS.TS Trần Đức Ngôn – người đã tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Cảm ơn các bạn, những người thân đã giúp đỡ và động viên tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận văn.
Thái Nguyên, tháng 8 năm 2011 Tác giả
Mông thị Bạch Vân
Trang phụ bìa Lời cảm ơn
MỤC LỤC
Trang
A. PHẦN MỞ ĐẦU 1
1. Lý do chọn đề tài 1
2. Lịch sử vấn đề 1
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài 6
3.1. Mục đích 6
3.2. Nhiệm vụ 6
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 7
4.1. Đối tượng nghiên cứu 7
4.2. Phạm vi nghiên cứu 8
5. Phương pháp nghiên cứu và tư liệu khảo sát 8
5.1. Phương pháp nghiên cứu 8
5.2. Tư liệu khảo sát 9
6. Đóng góp mới của luận văn 9
7. Cấu trúc luận văn. 9
B. PHẦN NỘI DUNG10
Chương 1: PHÂN LOẠI VÀ ĐẶC ĐIỂM CỦA KHÔNG GIAN, THỜI
GIAN NGHỆ THUẬT TRONG TRUYỆN THƠ TÀY 10
1.1. Khái niệm về không gian và thời gian nghệ thuật 11
1.1.1. Khái niệm không gian nghệ thuật 11
1.1.2. Khái niệm thời gian nghệ thuật 12
1.2. Phân loại không gian và thời gian nghệ thuật trong truyện thơ Tày 15
1.2.1. Phân loại không gian nghệ thuật trong truyện thơ Tày 15
1.2.2. Phân loại thời gian nghệ thuật trong truyện thơ Tày 17
1.3. Đặc điểm của không gian và thời gian nghệ thuật trong truyện thơ Tày... 18
1.3.1. Đặc điểm của không gian nghệ thuật trong truyện thơ Tày 18
1.3.2. Đặc điểm thời gian nghệ thuật trong truyện thơ Tày 23
Chương 2: SỰ THỂ HIỆN KHÔNG GIAN NGHỆ THUẬT TRONG
TRUYỆN THƠ TÀY 29
2.1. Các hình ảnh về không gian nghệ thuật trong truyện thơ Tày 29
2.1.1. Không gian sinh hoạt 29
2.1.2. Không gian thiên nhiên 36
2.1.3. Không gian siêu hình 41
2.1.4. Nhận xét chung về các loại không gian nghệ thuật trong truyện thơ Tày 46
2.2. Các thủ pháp biện pháp thể hiện không gian nghệ thuật 47
2.2.1. Sử dụng các hình ảnh ẩn dụ 48
2.2.2. Sử dụng cách lặp từ và dùng các từ láy 52
2.2.3 Sử dụng các điệp từ, điệp ngữ 54
2.2.4. Sử dụng những cặp từ đối lập 56
2.3. Các công thức thể hiện không gian nghệ thuật 59
2.3.1. Sáng tạo từ công thức dân ca Tày với các hình ảnh truyền thống 59
Chương 3: SỰ THỂ HIỆN THỜI GIAN NGHỆ THUẬT TRONG TRUYỆN THƠ TÀY 61
3.1. Các hình ảnh về thời gian nghệ thuật 62
3.1.1. Thời gian thực 62
3.1.2. Thời gian thiên nhiên 66
3.1.3. Thời gian siêu hình 75
3.1.4. Nhận xét chung về gian nghệ thuật 77
3.2. Các thủ pháp thể hiện thời gian nghệ thuật 79
3.2.1. Sử dụng các biểu tượng mang tính thời gian 79
3.2.2. Sử dụng các phạm trù đối lập về thời gian trong cùng câu thơ hoặc giữa các câu thơ với nhau 81
3.2.3. Sử dụng các câu hỏi tu từ về thời gian. 82
3.2.4. Sử dụng điệp từ, điệp ngữ và sự liên tưởng về thời gian 83
3.2.5. Biện pháp ước lệ thời gian 86
3.3. Các công thức thể hiện thời gian nghệ thuật 90
3.3.1. Mẫu đề “ ngày đêm và đêm ngày” 90
3.3.2. Các mẫu đề thời gian “sớm chiều” (sáng chiều)”, “ sớm hôm”, “sớm
tối”, “trưa chiều” 91
3.3.3 Các mẫu đề “ngày trước”, “ngày xưa”, “bây giờ”, “hôm nay”, “ngày nay”, “hôm sau”, “ngày mai” 92
C. PHẦN KẾT LUẬN 92
TÀI LIỆU THAM KHẢO 94
A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đối với nền văn học dân gian các dân tộc thiểu số Việt Nam, truyện thơ là một thể loại đặc sắc, được các nhà nghiên cứu đánh giá “Là thể loại phát triển cuối cùng và cũng là đỉnh cao của dân ca Tày”. Vì sớm có chữ viết nên việc ghi chép các tác phẩm truyện nôm Tày được các nho sĩ bản tộc và các thầy đồ miền xuôi, gia công chau chuốt, tạo nên thể loại truyện thơ có giá trị cho tới ngày nay. Bản thân tác giả luận văn là người con của dân tộc Tày nên việc tìm hiểu về văn học dân tộc mình là điều cần thiết để góp phần giới thiệu, tôn vinh bản sắc văn hóa tộc người.
Như đã biết, trong kho tàng văn học dân gian các dân tộc thiểu số Việt Nam. Truyện thơ khá phong phú về số lượng, trên thực tế, mặc dù đã có nhiều công trình sưu tầm, dịch thuật, nghiên cứu thành công về thi pháp truyện thơ Tày nhưng chưa có một công trình nghiên cứu về thi pháp không gian và thời gian nghệ thuật trong truyện thơ Tày.
Với những lý do trên, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài luận văn “Không gian và thời gian nghệ thuật trong truyện thơ Tày”.
2. Lịch sử vấn đề
Dựa trên các tài liệu hiện có, chúng tôi đã tham khảo và tiếp cận những nhận định, những ý kiến của các nhà sưu tầm, biên soạn, dịch thuật và nghiên cứu trong quá trình thực hiện đề tài luận văn cao học của mình.
Về việc sưu tầm, biên soạn, xuất bản truyện thơ Tày, đến nay đã có 17 đơn vị tác phẩm dịch và giới thiệu bằng chữ phổ thông, đó là các tác phẩm: Tam Mậu Ngọ; Nam Kim-Thị Đan; Chim Sáo; Đính Quân; Quảng Tân – Ngọc Lương; Vượt Biển (Khảm Hải); Lưu Đài – Hán Xuân (Nàng Hán); Kim Quế (Nàng Kim); Trần Châu (Nàng Quyển); Nàng Ngọc Long; Nàng Ngọc Dong; Nhân Lăng; Lương Quân - Bjóoc Lả; Chiêu Đức; Lý Thế Khanh; Nho Hương; Tử Thư – Văn Thậy).
Về việc nghiên cứu tác phẩm, đã có một số công trình tiêu biểu nghiên cứu về truyện thơ Tày. Trước hết phải nói tới nhà thơ Tày Nông Quốc Chấn. Trong bài viết “Mấy ý nghĩ về truyện thơ cổ Tày Nùng” (trong sách Truyện thơ Tày Nùng, tập1, Nxb VH, HN 1964) dùng để giới thiệu chung cho hai tập thơ truyện thơ Tày – Nùng (gồm 8 truyện), Nông Quốc Chấn đã đưa ra nhận xét về cách kết cấu cốt truyện của truyện thơ: “Truyện nào cũng được sắp xếp thành từng chương, từng tiết, từng đoạn”; “Cách kể không cầu kì, phức tạp mà nôm na dễ hiểu”. Ngoài ra khi nhận xét về các truyện thơ Tày Nùng, ông còn đưa ra những nhược điểm của thể loại truyện thơ “Đọc các truyện thơ Tày Nùng, ta thấy có nhiều chất hiện thực, chất kịch, nhưng nhìn chung, hầu hết các tác phẩm thường ít có những đoạn những câu mang chất suy nghĩ sâu sắc, ít những hình ảnh độc đáo, ít chất trữ tình mà chỉ nặng về kể lể nhiều lời. Có những truyện tưởng đã dùng quá nhiều từ Hán, Việt và rất ít sử dụng hình ảnh ca dao, tục ngữ, dân tộc… ”[10]. Về vấn đề này cần được các nhà nghiên cứu lý giải cặn kẽ hơn.
Tác giả Hà Thị Bình trong “Dịch và giới thiệu truyện thơ “Tử thư – Văn Thậy vùng Ngân Sơn, Bắc Cạn trong hệ thống truyện thơ Tày” (luận văn thạc sĩ Ngữ văn, Hà Nội 2002) đã kế thừa kết quả nghiên cứu về cấu trúc cốt truyện của tác giả Lê Trường Phát, và bổ sung thêm một thành phần kết cấu: “Theo quan niệm truyền thống về kết cấu, truyện thơ Nôm được xây dựng theo mô hình ổn định của hệ thống cốt truyện với ba sự kiện cơ bản: Gặp gỡ - Tai biến – Đoàn tụ”[9]. Mô hình này là sự tiếp nối mảng cổ tích thần kỳ. Tuy nhiên, trong nhiều truyện cổ và truyện thơ, ngoài ba sự kiện cơ bản trên, còn có một thành phần khá quan trọng đứng trước sự kiện “Gặp gỡ”: Giới thiệu nhân vật. Như vậy, kết cấu truyện thơ có thể khái quát theo mô hình bốn chặng: Giới thiệu-Gặp gỡ-Tai biến–Đoàn tụ. Trong quan niệm về sự khác biệt thời gian giữa cõi trần và cõi tiên, tác giả nhận xét: “Người Tày cho rằng có ba tầng thế giới, mỗi tầng có người đứng đầu, kẻ hậu thuẫn. Trật tự xã hội của