Giải pháp phát triển du lịch sinh thái tỉnh Lâm Đồng đến năm 2015

1.2.2. Tiêu chuẩn thang đo hệ thống du lịch sinh thái:

Hình thành hệ thống tiêu chuẩn DLST là một nhu cầu cần thiết cho hoạt

động DLST. Bởi vì những lý do sau:

- Khách có thể chọn được hãng lữ hành và điều hành tour DLST thích hợp.

- Những ngành quản lý có thể kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ những tiêu chuẩn của các điểm, khu DLST, hoạt động kinh doanh của các đơn vị kinh doanh DLST.

- Du khách và cộng đồng dân cư điều chỉnh hành vi ứng xử phù hợp với

điểm DLST.

- Những nhà điều hành tour tiếp thị, quảng cáo loại sao hoặc biểu tượng “xanh” của họ.

Hệ thống tiêu chuẩn có thể được thể hiện dưới biểu tượng “xanh” theo mức phân loại sao tối thiểu. Thang đo hệ thống DLSTcủa Shore gồm các mức sau:

Mức 0: Mức này đòi hỏi các nhà lữ hành nhìn nhận hoặc có nhìn nhận về sự phá hủy của hệ thống sinh thái. Đây là bước “ngưỡng cửa nhận thức” ở mức thấp nhất. Loại hình du lịch tự nhiên thông thường đạt tiêu chuẩn ở mức này.

Mức 1:Mức này đòi hỏi sự hỗ trợ tiền tệ tích cực giữa khách DLST và hệ thống sinh thái mà họ quan tâm.

Mức 2:Mức này đòi hỏi khách DLST tự tham gia hỗ trợ môi trường. Có biểu hiện cụ thể: một vài du khách đã tham gia trồng cây, tham gia dọn rác …

Mức 3:Mức này đòi hỏi hệ thống (bao gồm hàng không quốc tế, cơ sở lưu trú và giao thông tại chỗ) của tour du lịch đặc trưng thuận lợi cho môi trường và nhận thức của khách du lịch có thể trung lập hoặc tích cực.

Mức 4:Mức này đòi hỏi hiệu quả thực của khách du lịch phải là tích cực và môi trường nơi du lịch sử dụng công nghệ thích hợp, tiêu thụ năng lượng thấp, có biện pháp thu hoạch bền vững, sử dụng nông nghiệp hữu cơ, tham gia cá nhân trong việc khôi phục hệ sinh thái để điều tiết các mặt xấu ảnh hưởng tới môi trường của hệ thống du lịch.

Mức 5:Mức này trong DLST sẽ là một chuyến đi đến những nơi có hệ thống bảo vệ môi trường “hoàn hảo”. Biểu hiện của tour DLST ở mức này là: không quảng cáo trên báo chí không tái sinh được, giao thông đã được xử lý không tác hại đối với môi trường, các cơ sở lưu trú tại chỗ, các hoạt động của khách tham quan, nhân viên phải

không ảnh hưởng đến môi trường, lò sưởi, điều hòa sử dụng bằng năng lượng mặt trời và ít ảnh hưởng đến môi trường, đồ ăn uống và đồ lưu niệm sẽ được sản xuất theo cách bền vững. Các sản phẩm đã được sử dụng sẽ được tái sinh.

1.3 Những vấn đề về phát triển DLSTbền vững:

1.3.1 Khái niệm về phát triển bền vững, du lịch bền vững và DLST bền vững:

Theo Hội đồng thế giới về Môi trường và Phát triển (WCED): “Phát triển bền vững là sự phát triển đáp ứng các nhu cầu của xã hội hiện tại mà không làm tổn hại tới khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai”. Sự phát triển bền vững về kinh tế – xã hội cần đạt được 3 mục tiêu cơ bản:

- Bền vững về kinh tế;

- Bền vững về tài nguyên và môi trường;

- Bền vững về văn hóa xã hội.

Từ khái niệm phát triển bền vững trên, ta có thể thấy rằng phát triển du lịch bền vững cũng là sự phát triển đáp ứng được các nhu cầu du lịch hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu về du lịch của các thế hệ tương lai.

Sự phát triển du lịch bền vững cũng cần đạt 3 mục tiêu cơ bản :

- Bền vững về kinh tế: là sự phát triển ổn định lâu dài của du lịch, tạo ra nguồn thu đáng kể, góp phần tích cực vào tăng trưởng kinh tế của xã hội, đem lại lợi ích cho cộng đồng, đặc biệt là người dân địa phương.

- Bền vững về tài nguyên và môi trường: là việc sử dụng các tài nguyên không vượt quá khả năng phục hồi của nó, sao cho đáp ứng nhu cầu phát triển hiện tại song không làm suy yếu khả năng tái tạo trong tương lai để đáp ứng được nhu cầu của thế hệ mai sau.

- Bền vững về văn hóa xã hội là: việc khai thác đáp ứng nhu cầu phát triển du lịch hiện tại không làm tổn hại, suy thoái các giá trị văn hóa truyền thống để lại cho các thế hệ tiếp theo.

Như vậy, khi nói tới DLST người ta muốn nhấn mạnh sự phát triển du lịch phải gắn với việc bảo tồn, gìn giữ và phát triển tài nguyên – môi trường – Thiên nhiên và nhân văn thông qua sự phát triển kinh tế – văn hóa – xã hội của cộng đồng dân cư địa phương. Vì vậy, nhiều người cho rằng phát triển DLST thì tương đương với phát triển du lịch bền vững. Qua phân tích trên ta thấy, phát triển DLST chỉ là

điều kiện cần chứ chưa đủ để phát triển du lịch bền vững. Để phát triển DLST bền vững cũng cần phải đạt 3 mục tiêu cơ bản: Bền vững về kinh tế - Bền vững về tài nguyên và môi trường - Bền vững về văn hóa xã hội. Để thực hiện phát triển DLST bền vững cần phải thực hiện các nguyên tắc của DLST bền vững.

1.3.2 Các nguyên tắc cơ bản của DLST bền vững:

CÁC MỤC TIÊU XÃ HỘI

CÁC MỤC TIÊU KINH TẾ

- Lợi ích cộng đồng

- Sự tham gia kế hoạch hóa, giáo dục về việc làm.

- Lợi ích kinh tế của người dân.

- Lợi ích của doanh nghiệp, của các ngàn

DLST

bền vững

CÁC MỤC TIÊU MÔI TRƯỜNG

- Không lám cạn kiệt nguồn lực

- Thừa nhận giá trị của nguồn tài nguyện

Hình 1.1 : Mô hình của Pamela A.Wigh về các nguyên tắc và giá trị DLST bền vững

Theo Pamela A.Wigh đã đưa ra những nguyên tắc cơ bản làm nền tảng phát triển DLST bền vững như sau:

- Không làm suy giảm các nguồn lực và phải được phát triển theo cách có lợi cho môi trường.

- Đưa ra những kinh nghiệm mới cho du khách.

- Có tính giáo dục đối với tất cả các thành phần tham gia như: cộng đồng địa phương, chính quyền, các tổ chức phi chính phủ, ngành du lịch và du khách trong các giai đoạn trước, trong và sau chuyến du lịch.

- Nâng cao nhận thức của các thành phần tham gia về giá trị thực sự các nguồn lực.

- Làm cho mỗi người nhận thức được khả năng giới hạn của nguồn lực về mặt lâu dài.

- Nâng cao hiểu biết và phối hợp giữa các thành phần tham gia như: chính quyền, tổ chức phi chính phủ, ngành du lịch, các nhà khoa học và người bản địa trước và trong quá trình hoạt động.

- Nâng cao trách nhiệm và hành vi đạo đức đối với môi trường tự nhiên và văn hóa của tất cả những người tham gia.

- Mang lại lợi ích cho nguồn lực, cộng đồng địa phương và cả ngành du lịch.

- Những hoạt động sinh thái phải đảm bảo những nguyên tắc đạo đức cơ bản để áp dụng không những cho nguồn lực bên ngoài như: nguồn lực tự nhiên, nguồn lực văn hóa mà còn được áp dụng cho cả hoạt động nội tại của môi trường sinh thái và ngành du lịch.

Mô hình các nguyên tắc và giá trị DLST bền vững được Pamela A.Wigh xây dựng, trong đó 3 nhóm mục tiêu về kinh tế, xã hội và môi trường được coi là có tầm quan trọng như nhau, phải được giải quyết một cách cân đối để đạt được sự phát triển bền vững.

1.3.3 Những yêu cầu về tổ chức hoạt động DLST bền vững:

* Khai thác sử dụng các nguồn tài nguyên một cách hợp lý:

Bởi vì, tài nguyên và môi trường không phải là “hàng hóa cho không” mà phải tính vào chi phí đầu vào của sản phẩm du lịch. Do đó cần có nguồn đầu tư cần thiết cho việc bảo tồn và tái tạo tài nguyên, kiểm soát và ngăn chặn sự xuống cấp của môi trường. Một trong những biện pháp đó là khai thác nguồn tài nguyên hợp lý và duy trì trong giới hạn cho phép “sức chứa” đã được xác định.

Khái niệm “sức chứa” được hiểu đưới nhiều khía cạnh: vật lý, sinh học, tâm lý học và xã hội.

- Dưới góc độ vật lý: sức chứa có thể được hiểu là số lượng khách tối đa mà không gian của điểm du lịch có thể tiếp nhận.

- Về khía cạnh sinh học: sức chứa sinh thái tự nhiên được hiểu là giới hạn về lượng khách đến một khu vực mà nếu vượt quá sẽ xuất hiện các tác động sinh thái do hoạt động của du khách và các tiện nghi mà họ sử dụng ảnh hưởng tới môi trường.

- Về khía cạnh tâm lý: sức chứa được hiểu là giới hạn lượng khách mà nếu vượt quá, du khách sẽ cảm thấy hoạt động của họ bị ảnh hưởng bởi sự có mặt của du khách khác. Hay nói cách khác, mức độ thỏa mãn của du khách bị giảm xuống dưới mức bình thường do tình trạng quá tải.

- Về khía cạnh xã hội: sức chứa là giới hạn mà tại đó bắt đầu xuất hiện những tác động tiêu cực của hoạt động du lịch và khách du lịch đến đời sống kinh tế, văn hóa – xã hội của khu vực.

Hệ sinh thái Tài nguyên Môi trường

Cảnh quan Con người

Sinh thái học

DLST Du lịch học

Nhà hàng Khách sạn Tổ chức Hướng dẫn Hội nghị

Hình 1.2: DLST được tạo thành bởi sự thống nhất và bổ sung của du lịch học về DLST

* Hạn chế việc sử dụng quá mức tài nguyên và giảm thiểu chất thải:

Việc khai thác sử dụng quá mức tài nguyên và không kiểm soát được lượng chất thải, lượng chất thải lớn hơn khả năng hấp thụ chất thải của tự nhiên từ hoạt động du lịch sẽ góp phần làm suy thoái môi trường. Để hạn chế chất thải cần thực hiện biện pháp như: đảm bảo sử dụng tiết kiệm nguồn tài nguyên, khuyến khích sử dụng công nghệ mới, có trách nhiệm phục hồi các tổn thất về tài nguyên, phát triển trên cơ sở quy hoạch nhằm hạn chế chất thải ra môi trường.

* Phát triển gắn liền với việc bảo tồn tính đa dạng:

Tính đa dạng về thiên nhiên, văn hóa là nhân tố đặc biệt quan trọng tạo nên sức hấp dẫn của du lịch thỏa mãn nhu cầu đa dạng của du khách, tăng sự phong phú về sản phẩm du lịch. Để bảo tồn tính đa dạng thực hiện các biện pháp sau: không phá hủy tính đa dạng sinh thái tự nhiên, khuyến khích đa dạng kinh tế – xã hội, không khuyến khích thay thế ngành nghề truyền thống bằng một nghề chuyên môn hóa phục vụ du lịch, chia sẻ lợi ích thu được góp phần vào việc bảo tồn tính đa dạng thiên nhiên, sinh thái, văn hóa.

* Phát triển DLST phải phù hợp với quy hoạch tổng thể kinh tế - xã hội:

Du lịch là ngành kinh tế tổng hợp có tính liên ngành, liên vùng cao, vì vậy mọi phương tiện phát triển kinh tế – xã hội cần tiến hành đánh giá tác động môi trường nhằm hạn chế các tác động tiêu cực đến tài nguyên và môi trường DLST. Tính toán được các lợi ích cũng như những bất lợi của việc quy hoạch tổng thể tác động tới tài nguyên và môi trường du lịch. Tài nguyên của một đất nước thì hữu hạn, vì vậy khi quy hoạch cần phải tính toán tối ưu sử dụng tài nguyên cho DLST hoặc cho ngành kinh tế khác.

* Chia sẻ lợi ích với cộng đồng địa phương:

Nếu người dân địa phương khó khăn về kinh tế, kém phát triển thì họ sẽ phải khai thác tối đa các tiềm năng về tài nguyên, đẩy nhanh quá trình cạn kiệt tài nguyên và tổn hại đến môi trường. Chính vì vậy đây là nguyên tắc quan trọng trong phát triển DLST bền vững. Việc chia sẻ lợi ích với cộng đồng địa phương thể hiện qua hoạt động DLST mang lại thu nhập, việc làm cho dân cư địa phương, chi phí môi trường được trích đầy đủ cho việc bảo tồn và phát triển môi trường.

* Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng địa phương:

Việc tham gia của cộng đồng địa phương vào hoạt động du lịch không chỉ giúp họ tăng thêm thu nhập, cải thiện đời sống mà còn làm cho họ có trách nhiệm hơn với tài nguyên, môi trường du lịch, nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch, góp phần đối với sự phát triển DLST bền vững.

* Thường xuyên trao đổi, tham khảo ý kiến với cộng đồng địa phương và các đối tượng có liên quan:

Việc thường xuyên trao đổi, tham khảo ý kiến với cộng đồng địa phương bao hàm việc trao đổi thông tin, ý kiến, đánh giá và hành động dựa vào kỹ năng, kiến thức và các nguồn lực của địa phương. Nếu không tính toán thấu đáo, không quan tâm đến cộng đồng địa phương, nhiều trường hợp nảy sinh mâu thuẫn thậm chí đối kháng lợi ích của cộng đồng địa phương với tổ chức đầu tư. Kết quả sự phát triển của dự án không thuận lợi.

* Chú trọng việc đào tạo, nâng cao nhận thức về tài nguyên môi trường:

Sự phát triển bền vững không chỉ yêu cầu ở đội ngũ cán bộ nhân viên, những người thực hiện phải có trình độ nghiệp vụ chuyên môn, mà còn không ngừng

nâng cao nhận thức đúng đắn về tính cần thiết của việc bảo vệ tài nguyên và môi trường sinh thái cho cộng đồng dân cư và xã hội.

* Tăng cường tiếp thị một cách có trách nhiệm:

Chiến lược tiếp thị đối với DLST bền vững được xác định dựa vào việc đánh giá, xác định và luôn rà soát khả năng cung của nguồn tài nguyên tự nhiên và nhân văn, cũng như sự cân đối các sản phẩm du lịch. Cung cấp đầy đủ thông tin cho du khách về việc cần tôn trọng những tài nguyên du lịch họ sẽ tới.

* Thường xuyên tiến hành công tác nghiên cứu:

Việc thường xuyên cập nhật các thông tin, nghiên cứu và phân tích tình hình hoạt động DLST, không những đảm bảo hiệu quả của hoạt động kinh doanh mà còn đảm bảo phát triển bền vững trong mối quan hệ với việc bảo vệ tài nguyên và môi trường.

1.3.4 Các điều kiện tiên quyết hình thành hệ thống DLST:

* Triển khai thực hiện việc bảo tồn thiên nhiên tại điểm mà du khách tới:

Sinh thái môi trường học

Để thực hiện DLST bền vững, điều kiện tiên quyết là tiến hành các bước một cách hợp lý để tránh sự tác động hủy hoại đến môi trường hoặc làm suy thoái môi trường sinh thái của điểm tới thăm. Từ đó, thấy sự tương quan giữa DLST, du lịch văn hoá, du lịch lịch sử và các loai hình du lịch khác là sự tương tác, hỗ trợ lẫn nhau không thể tách rời, theo mô hình sau:

Các loại hình du lịch khác (du lịch, giải trí …)
	Du lịch văn hóa, lịch sử