Cấu trúc sở hữu và hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư tại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

---------------------------------

VŨ NGỌC TUẤN

CẤU TRÚC SỞ HỮU VÀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP CÓ VỐN NHÀ NƯỚC ĐẦU TƯ TẠI VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

NGÀNH TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 154 trang tài liệu này.

HÀ NỘI - 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

---------------------------------

VŨ NGỌC TUẤN

CẤU TRÚC SỞ HỮU VÀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP CÓ VỐN NHÀ NƯỚC ĐẦU TƯ TẠI VIỆT NAM

Chuyên ngành: TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG Mã số: 9340201_TC

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐÀM VĂN HUỆ

HÀ NỘI - 2021

LỜI CAM ĐOAN

Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi tự thực hiện và không vi phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật.

Hà Nội, ngày tháng năm 2021

Nghiên cứu sinh

Vũ Ngọc Tuấn

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN i

MỤC LỤC ii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT v

DANH MỤC BẢNG vi

DANH MỤC HÌNH vii

LỜI MỞ ĐẦU 1

CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ CẤU TRÚC SỞ HỮU VÀ HIỆU QUẢ HOẠT

ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP 7

1.1. Cấu trúc sở hữu 7

1.1.1. Cấu trúc sở hữu theo mức độ tập trung 7

1.1.2. Cấu trúc sở hữu theo đặc tính cổ đông 9

1.2. Hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp 10

1.2.1. Quan điểm về hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp 10

1.2.2. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp 12

1.3. Lý thuyết về mối quan hệ giữa cấu trúc sở hữu và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp 18

1.3.1. Giả thiết tín hiệu 18

1.3.2. Lý thuyết cạnh tranh 19

1.3.3. Lý thuyết cấu trúc sở hữu nội sinh 20

Kết luận Chương 1 20

CHƯƠNG 2 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU 21

2.1. Tác động của cấu trúc sở hữu tới hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp 21

2.1.1. Nghiên cứu theo mức độ tập trung 21

2.1.2. Nghiên cứu theo đặc tính cổ đông 25

2.2. Tác động qua lại giữa cấu trúc sở hữu và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp 36 2.3. Khoảng trống nghiên cứu 37

Kết luận Chương 2 39

CHƯƠNG 3 CẤU TRÚC SỞ HỮU VÀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP CÓ VỐN NHÀ NƯỚC ĐẦU TƯ TẠI VIỆT NAM 41

3.1. Doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư tại Việt Nam 41

3.1.1. Phân loại doanh nghiệp theo tiêu chí sở hữu 41

3.1.2. Doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư 42

3.1.3. Vai trò của doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư 44

3.1.4. Các biện pháp, hình thức sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư51

3.2. Cấu trúc sở hữu và hiệu quả hoạt động doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư tại Việt Nam 54

3.2.1. Cấu trúc sở hữu doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư tại Việt Nam qua quá trình cải cách, đổi mới 54

3.2.2. Hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư 62

3.3. Yêu cầu đối với quá trình tái cơ cấu, nâng cao hiệu quả hoạt động DNNN khi Việt Nam tham gia hiệp định thương mại tự do thế hệ mới 66

Kết luận Chương 3 67

CHƯƠNG 4 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 69

4.1. Mô hình và giả thuyết nghiên cứu 69

4.1.1. Các giả thuyết nghiên cứu 69

4.1.2. Mô hình nghiên cứu 71

4.2. Phương pháp phân tích dữ liệu 74

4.3. Dữ liệu nghiên cứu 79

4.3.1. Thống kê mô tả mẫu 81

4.3.2. Mối quan hệ tương quan giữa các biến 86

CHƯƠNG 5 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 89

5.1. Tác động của cấu trúc sở hữu tới hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp 89

5.1.1. Kiểm định mối quan hệ tuyến tính của các thành phần sở hữu tới hiệu quả hoạt

động của doanh nghiệp 89

5.1.2. Kiểm định tác động phi tuyến tính của cấu trúc sở hữu tới hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp 96

5.2. Tác động của hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp tới cấu trúc sở hữu 99

5.3. Một số nghiên cứu mở rộng 102

5.3.1. Mở rộng nghiên cứu với mô hình hồi quy động thông qua phương pháp ước lượng GMM 102

5.3.2. Mở rộng nghiên cứu tác động của sở hữu nhà nước tới hiệu quả hoạt động trong một số ngành nghề, lĩnh vực 105

Kết luận Chương 5 109

CHƯƠNG 6 KHUYẾN NGHỊ VỀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH 112

6.1. Một số khuyến nghị về hàm ý chính sách tái cơ cấu, nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư 112

6.1.1. Chính sách thoái vốn nhà nước tại các doanh nghiệp sau CPH cần tính tới yếu tố hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp 112

6.1.2. Chính sách cổ phần sở hữu thu hút các nhà đầu tư nước ngoài, tận dụng và phát huy vai trò tích cực của thành phần sở hữu nước ngoài 114

6.1.3. Việc đầu tư vốn nhà nước tại các doanh nghiệp cần xuất phát từ hiệu quả kinh tế là chủ đạo; xác định cạnh tranh là động lực chính để nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp 115

6.1.4. Xác định chính xác những điểm nghẽn trong tái cơ cấu doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư; tập trung về vấn đề người đại diện, tài sản đất đai, mức độ CPH 116

6.2. Kiến nghị thực thi các hàm ý chính sách 117

6.2.1. Kiến nghị với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ 117

6.2.2. Kiến nghị với Bộ Tài chính, Ủy ban quản lý vốn Nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp, các đơn vị được giao quản lý vốn Nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp 125

KẾT LUẬN 130

DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 132

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 133

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

CPH Cổ phần hóa

DNNN Doanh nghiệp nhà nước

FTA Hiệp định thương mại tự do

HQHĐ Hiệu quả hoạt động

KTNB Kiểm toán nội bộ

NCS Nghiên cứu sinh

OECD Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế

TTCK Thị trường chứng khoán

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1 Tổng hợp một số kết quả nghiên cứu về trường hợp Trung Quốc 30

Bảng 3.1 Một số chỉ tiêu kinh tế cơ bản của doanh nghiệp giai đoạn 2011-2015 và giai

đoạn 2016-2018 47

Bảng 3.2 Một số chỉ tiêu kinh tế cơ bản bình quân một doanh nghiệp giai đoạn 2011- 2015 và giai đoạn 2016-2018 50

Bảng 3.3 Tình hình CPH DNNN giai đoạn 2011-2015 55

Bảng 3.4 Hiệu quả hoạt động khu vực doanh nghiệp nhà nước giai đoạn 2011-2018 63

Bảng 4.1 Phân loại doanh nghiệp theo ngành 81

Bảng 4.2 Thống kê mô tả mẫu 83

Bảng 4.2a Thống kê mô tả giá trị trung bình các biến theo từng năm 84

Bảng 4.2b Thống kê mô tả giá trị trung bình các biến theo ngành 85

Bảng 4.3 Kết quả kiểm định hệ số tương quan Pearson 87

Bảng 4.4 Kết quả kiểm định đa cộng tuyến 88

Bảng 5.1 Kết quả mô hình hồi quy Pool-OLS 90

Bảng 5.2 Tổng hợp kết quả ước lượng mô hình FEM và mô hình FEM-robust 93

Bảng 5.3 Tổng hợp kết quả kiểm định quan hệ phi tuyến của hình thức sở hữu tới hiệu quả hoạt động 97

Bảng 5.4 Tổng hợp kết quả kiểm định tác động của hiệu quả hoạt động tới sự thay đổi cấu trúc sở hữu nhà nước 100

Bảng 5.5 Tổng hợp kết quả ước lượng mô hình tĩnh và mô hình động D-GMM 103

Bảng 5.6 So sánh kết quả kiểm định tác động tuyến tính của sở hữu nhà nước tới hiệu quả hoạt động trong một số lĩnh vực 107

Bảng 5.7 So sánh kết quả kiểm định tác động phi tuyến tính của sở hữu nhà nước tới hiệu quả hoạt động trong một số lĩnh vực 108

Bảng 5.8 Tác động của cấu trúc sở hữu tới hiệu quả hoạt động 110

Bảng 5.9 Tác động của hiệu quả hoạt động tới cấu trúc sở hữu nhà nước 111