Cái tôi trữ tình thơ trẻ đương đại qua Vi Thùy Linh, Phan Huyền Thư, Văn Cầm Hải

diễn, thơ điện ảnh. Và tư duy thơ Vi Thùy Linh mang đậm màu sắc tư duy về lời, tư duy về hình ảnh và tư duy theo kiểu điện ảnh.

+ Phan Huyền Thư: Là một cái tôi cá nhân giàu nội lực và cá tính, không chịu theo những khuôn khổ định sẵn. Trái ngược với sự sôi nổi, ồn ào của Vi Thùy Linh, Phan Huyền Thư thể hiện sự chín chắn và từng trải trong những vần thơ giàu xúc cảm. Thư kiệm chữ, chắt lọc ngôn từ và tiết chế cảm xúc trong những câu thơ ngắn, lối thơ điệp cấu trúc, câu thơ vắt dòng có sự hủy từ, xóa từ xen kẽ... Ý thức và trách nghiệm của người nghệ sĩ luôn được Thư đề cao với nhiều bài thơ và những phát biểu phê phán sự giả dối, thiếu tính chân thực; thiếu cảm xúc trong thơ. Thư ý thức phái tính sâu sắc trong những xúc cảm về tình yêu, tình mẫu tử, cả những bản năng tình dục không bồng bột mà theo sự từng trải với những khinh mạn, chua cay có chút đanh đá. Khám phá tình yêu, tình dục trong Thư không chỉ trên phương diện kinh nghiệm cá nhân mà còn trên phương diện thẩm mĩ. Cùng với Vi Thùy Linh và các nhà thơ nữ khác, tiếng thơ của Phan Huyền Thư tạo thành dòng thơ nữ quyền sôi nổi trên văn đàn hiện nay. Thế giới vô thức tâm linh trong thơ Thư chịu ảnh hưởng của đạo Phật trong ngôn ngữ lẫn tư tưởng. Thư luôn trăn trở ưu tư về các vấn đề của cuộc sống hiện đại với nhiều mối quan hệ rạn nứt, với nỗi thất vọng, sự trống rỗng trong tâm hồn, nỗi buồn, cô đơn. Hình ảnh và ngôn ngữ trong thơ Thư mang ý thức của sự sáng tạo sâu sắc, với chất đời thường sống sít và giọng điệu giễu nhại sâu cay rất riêng gây nhiều ấn tượng. Không thiên về thơ theo dòng cảm xúc như Vi Thùy Linh, thơ của Thư mang tư duy của lí trí sắc sảo, của những câu chữ được dụng công, sắp đặt có sức ám gợi cao

+ Văn Cầm Hải: Là cái tôi cá nhân bản lĩnh chững chạc, đầy tự tin và cá tính. Anh tuyên ngôn cho thơ của mình: không ăn bóng một thời đã qua và luôn đề cao sự sáng tạo, cách tân đến cùng. Không ồn ào qua những phát ngôn, anh lặng lẽ sáng tạo những văn bản thơ độc đáo. Không tuôn trào cảm xúc mãnh liệt theo những câu thơ và bài thơ dài như Vi Thùy Linh, không kiệm lời và hạn định tối đa câu chữ như Phan Huyền Thư, thơ Văn Cầm Hải có sự tiết chế chừng mực số dòng thơ và số tiếng trong câu thơ. Những bài thơ ngắn không tuân theo một quy tắc nào về vần nhịp, các câu thơ dài ngắn đan xen, ngắt nhịp và xuống dòng ngẫu nhiên, không viết hoa đầu dòng. Nhịp thơ như đứt gãy, phá vỡ mạch cấu trúc toàn bài. Bài thơ gồm nhiều sự kiện được kết cấu theo kiểu những câu chuyện kể thu gọn. Hình ảnh, ngôn ngữ thơ giàu ẩn dụ biểu tượng với cách kết hợp từ ngữ, hình ảnh lạ vô trật tự, rời rạc đan xen như những chắp nối của mảnh vỡ hiện thực và tâm hồn. Đó là thế

giới thơ mang cảm thức của một tâm hồn lưu vong, nhiều ẩn ức, đau thương. Thế giới tâm linh trong thơ Hải chịu ảnh hưởng của đạo Kitô với nỗi buồn, nỗi cô đơn, với sự cầu mong cứu rỗi giải thoát cho tâm hồn. Nhưng trong thế giới vô thức, sự mất mát niềm tin vào chúa, thế giới cái chết và những giấc mơ luôn bủa vây. Đó là thế giới của một cõi tâm linh hiện đại giàu trực cảm với những biến đổi của cuộc sống mới nhưng cũng luôn đằm ưu tư về quá khứ mất mát đã qua. Thế giới với những mất mát tổn thương của tâm hồn lưu vong luôn giàu cảm quan Việt, tình yêu quê hương Việt. Thơ của Hải là lối thơ tư duy đa tuyến, theo lối viết hậu hiện đại, đầy ắp những thi ảnh, cảm xúc, chất trí tuệ, chịu ảnh hưởng của lối viết tân hình thức của lớp nhà thơ lưu vong nơi xứ người, nhưng thơ anh vẫn nồng nàn, gàn gũi và quen thuộc.

Tóm lại, thơ trẻ đương đại đang tồn tại nhiều đối cực: vừa phô bày thể hiện mình, vừa tiết chế, giấu mình; vừa thả phóng, vừa dụng công làm chữ; vừa tự sự, vừa phản tự sự; vừa mở rộng biên độ thể loại, vừa tiết chế nén chặt cô đọng, hàm súc ngôn ngữ; vừa hướng nội vừa hướng ngoại; vừa ảnh hưởng lối viết Tây phương, vừa quay về trầm mình với nỗi buồn phương Đông... Sự đa dạng và phức tạp của cái tôi trữ tình thơ trẻ đương đại là một biểu hiện của tinh thần hiện đại, góp phần hình thành những phong cách thơ trẻ: Phan Huyền Thư sâu lắng, trầm tĩnh, kiệm lời; Văn Cầm Hải giàu các thi ảnh lạ, lối tư duy đa tuyến và giọng điệu ẩn ức đau thương; Vi Thùy Linh giàu nội lực, ào ạt như sôi, đôi khi bốc đồng, ầm ĩ... Chấp nhận và tôn vinh những cá tính thơ trên là cách đưa thơ trẻ gần gũi hơn với độc giả, hơn hết đưa thơ Việt vươn ra thế giới. Đổi mới và hội nhập là một con đường đi dài và không có hồi kết. Thời gian và công chúng sẽ là thước đo công bằng cho những sáng tạo thơ ca của họ. Nói như nhà nghiên cứu Lưu Khánh Thơ “Thơ ca luôn luôn cần một cuộc cách mạng mới do chính những con người của thế hệ mới nhằm tạo ra một thời kì mới, mang hơi thở của thời đại mới” [89]. Mang trong mình sức trẻ hoài bão, tài năng tâm huyết, sự chuyên nghiệp và sáng tạo; vừa kế thừa trầm tích văn hóa truyền thống, vừa nóng hổi hơi thở đương đại, Vi Thùy Linh, Phan Huyền Thư, Văn Cầm Hải chính là niềm tin đầy hứa hẹn cho tương lai thơ Việt hôm nay.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nguyễn Ngọc Thùy Anh (2007), Phái tính trong thơ nữ sau 1975, Luận văn tốt nghiệp ĐHSP Hà Nội

2. Nguyễn Thị Mai Anh (2010), Thơ trẻ Việt Nam đương đại qua ba tác giả Vi Thùy Linh, Phan Huyền Thư và Ly Hoàng Ly, Luận văn thạc sĩ văn học, ĐHKHXH & NV - ĐHQGHN

3. Vũ Tuấn Anh (1997), Nửa thế kỉ thơ ca Việt Nam 1945 - 1995, Nxb KHXH