Bảo đảm quyền con người của những người bị hạn chế quyền tự do trong luật tố tụng hình sự Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

KHOA LUẬT

NGUYỄN NHƯ QUỲNH

BẢO ĐẢM QUYỀN CON NGƯỜI CỦA NHỮNG NGƯỜI BỊ HẠN CHẾ QUYỀN TỰ DO TRONG LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự

Mã số: 60 38 01 04

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN ĐỨC PHÚC

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội.

Vậy tôi viết lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

NGƯỜI CAM ĐOAN

Nguyễn Như Quỳnh

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục

Danh mục các từ viết tắt Danh mục các bảng, sơ đồ

MỞ ĐẦU 1

1. Tính cấp thiết của đề tài 1

2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài 2

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 4

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài 5

5. Cơ sở lý luận và các phương pháp nghiên cứu 5

6. Đóng góp khoa học của luận văn 6

7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6

8. Kết cấu của luận văn 6

Chương 1. LÝ LUẬN VỀ QUYỀN CON NGƯỜI VÀ BẢO ĐẢM

QUYỀN CON NGƯỜI CỦA NGƯỜI BỊ HẠN CHẾ QUYỀN TỰ DO

TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ 7

1.1. Nhận thức về quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do trong tố tụng hình sự 7

1.1.1. Khái niệm và phân loại quyền con người 7

1.1.2. Khái niệm quyền tự do và người bị hạn chế quyền tự do trong tố tụng hình sự Việt Nam 10

1.1.3. Khái niệm, đặc điểm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do trong tố tụng hình sự 15

1.2. Khái niệm, nội dung, vai trò bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do trong tố tụng hình sự 18

1.2.1. Khái niệm bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do trong tố tụng hình sự 18

1.2.2. Nội dung bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do trong tố tụng hình sự 20

1.2.3. Vai trò của việc bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do trong tố tụng hình sự 37

1.3. Bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do ở một số nước trên thế giới và những giá trị có thể vận dụng ở Việt Nam 39

1.3.1. Quy định về quyền con người ở một số nước trên thế giới 39

1.3.2. Những giá trị có thể vận dụng ở Việt Nam về bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do trong tố tụng hình sự 41

Kết luận Chương 1 45

Chương 2. QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VÀ THỰC TRẠNG BẢO ĐẢM QUYỀN CON NGƯỜI CỦA NGƯỜI BỊ HẠN CHẾ QUYỀN TỰ DO

TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM 46

2.1. Quy định pháp luật Việt Nam về bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do 46

2.1.1. Quy định pháp luật Việt Nam trước khi ban hành Bộ luật tố tụng hình sự 2003 liên quan tới bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do 46

2.1.2. Quy định pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ khi ban hành bộ luật tố tụng hình sự 2003 liên quan tới bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do 49

2.2. Thực trạng bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do trong tố tụng hình sự Việt Nam 60

2.2.1. Bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do thông qua áp dụng các nguyên tắc cơ bản của tố tụng hình sự 60

2.2.2. Bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do trong áp dụng biện pháp ngăn chặn bắt, tạm giữ, tạm giam 63

2.2.3. Bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do trong khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự 67

2.2.4. Bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do thông qua áp dụng các quy định về quyền của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo và quyền hạn, nghĩa vụ, trách nhiệm của người tiến hành tố tụng hình sự 75

2.3. Nhận xét, đánh giá chung về bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do trong tố tụng hình sự Việt Nam 77

2.3.1. Ưu điểm của bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do trong tố tụng hình sự Việt Nam 77

2.3.2. Một số hạn chế trong bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do trong tố tụng hình sự Việt Nam 79

2.3.3. Nguyên nhân của một số hạn chế trong bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do trong tố tụng hình sự Việt Nam 80

Kết luận Chương 2 85

Chương 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG BẢO ĐẢM QUYỀN CON NGƯỜI CỦA NGƯỜI BỊ HẠN CHẾ QUYỀN TỰ DO

TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM 86

3.1. Quan điểm nhằm tăng cường bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do trong tố tụng hình sự Việt Nam 86

3.2. Giải pháp tăng cường bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do trong tố tụng hình sự Việt Nam 91

3.2.1. Tiếp tục hoàn thiện những quy định của pháp luật tố tụng hình sự có liên quan đến việc bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do . 91

3.2.2. Nâng cao nhận thức, trình độ của Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán và Hội thẩm 98

3.2.3. Tăng cường hướng dẫn áp dụng bộ luật tố tụng hình sự, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật trong nhân dân 100

3.2.4. Tăng cường xử lý vi phạm, khắc phục kịp thời các hậu quả của vi phạm quyền con người do hoạt động tố tụng hình sự gây ra 103

3.2.5. Tăng cường cơ sở vật chất kỹ thuật trong tố tụng hình sự nhằm bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do 106

3.2.6. Tăng cường vai trò của người bào chữa nhằm bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do trong tố tụng hình sự 109

3.2.7. Tăng cường công tác giám sát của các cơ quan tiến hành tố tụng, các tổ chức, cá nhân trong bảo đảm quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do trong tố tụng hình sự 109

3.2.8. Tăng cường hợp tác quốc tế và trao đổi về kinh nghiệm lập pháp hình sự về bảo vệ quyền con người của người bị hạn chế quyền tự do.. 109

Kết luận Chương 3 111

KẾT LUẬN 112

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 113

PHỤ LỤC 117

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BLHS: Bộ luật hình sự

BLTTHS: Bộ luật tố tụng hình sự

HĐTT: Hoạt động tố tụng

QCN: Quyền con người

TAND: Tòa án nhân dân

THTT: Tiến hành tố tụng

TTHS: Tố tụng hình sự

VKSND: Viện kiểm sát nhân dân

XHCN: Xã hội chủ nghĩa

DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ

Số hiệu

bảng, sơ đồ

Tên bảng, sơ đồ	Trang
Bảng 2.1:	Tình hình bắt, tạm giữ, tạm giam	126
Bảng 2.2:	Tình hình khởi tố	126
Bảng 2.3:	Số bị cáo Tòa án tuyên không tội	126
Bảng 2.4:	Số bị cáo Tòa án tuyên không tội VKS đã kháng nghị	127
Bảng 2.5:	Tình hình điêu tra của CQĐT	127
Sơ đồ 2.1:	Hệ thống tổ chức Viện kiểm sát nhân dân	124
Sơ đồ 2.2:	Hệ thống tổ chức Tòa án nhân dân	125