Thực Hiện Đầy Đủ Và Chặt Chẽ Các Thủ Tục Tố Tụng Trong Xét Xử Các Vụ

Trong các tiêu chuẩn để được bổ nhiệm làm Thẩm phán, được bầu hoặc cử làm Hội thẩm không có tiêu chuẩn về hiểu biết tâm lý lứa tuổi hay khoa học giáo dục và hoạt động đấu tranh phòng chống tội phạm của NCTN. Vì vậy trên thực tế nó đã không phải là tiêu chuẩn bắt buộc cần có của Thẩm phán, Hội thẩm khi xét xử NCTN phạm tội. Để nhằm bảo đảm trong thành phần HĐXX có người ít nhiều hiểu biết về tâm lý lứa tuổi hay khoa học giáo dục nên BLTTHS qui định thành phần HĐXX phải có một Hội thẩm là giáo viên hoặc cán bộ Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. Đây là qui định bắt buộc, do đó nếu thành phần HĐXX sơ thẩm NCTN phạm tội không có những người này là vi phạm thủ tục tố tụng.

Nếu như phẩm chất, năng lực, kinh nghiệm… là những điều kiện cần, thì những hiểu biết cần thiết về tâm lý học, khoa học giáo dục cũng như hoạt động đấu tranh phòng chống tội phạm của NCTN là điều kiện đủ để chủ thể áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm NCTN phạm tội được đúng đắn, khách quan.

1.3.2.2. Thực hiện đầy đủ và chặt chẽ các thủ tục tố tụng trong xét xử các vụ án hình sự đối với người chưa thành niên phạm tội

Trong các loại chủ thể của tội phạm được BLHS qui định, thì NCTN phạm tội là chủ thể được xem dễ bị tổn thương, ít khả năng tự bảo vệ quyền lợi của mình nhất. Chính vì vậy mà pháp luật về nội dung (BLHS) có những qui định riêng xác định trách nhiệm hình sự giảm nhẹ thể hiện chính sách hình sự nhân đạo của Nhà nước trong xử lý đối với họ. Còn pháp luật hình thức (BLTTHS) thì qui định thủ tục tố tụng đặc biệt nhằm bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của NCTN phạm tội. Nguyên tắc xác định luật được áp dụng đối với NCTN phạm tội là về thủ tục tố tụng phải tuân thủ các qui định đặc biệt đối với họ (Qui định tại Chương 32- BLTTHS năm 2003). Nếu chương 32 có qui định và các chương khác cũng qui định về một vấn đề mà có xung

đột nhau, thì áp dụng qui định tại chương 32- BLTTHS. Nếu Chương 32 không qui định vấn đề đó nhưng trong các chương khác có qui định về vấn đề đó thì được áp dụng qui định trong các chương khác của BLTTHS. Việc áp dụng các qui định của BLTTHS căn cứ vào tuổi của người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo vào thời điểm tiến hành tố tụng. Việc áp dụng các qui định của BLHS căn cứ vào tuổi của NCTN tại thời điểm thực hiện tội phạm.

Ở giai đoạn xét xử NCTN phạm tội, Tòa án phải chú trọng thực hiện đầy đủ các qui định về quyền bào chữa của họ như qui định tại Điều 305 BLTTHS.

Việc đảm bảo thực hiện quyền bào chữa của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo là NCTN phạm tội không chỉ được thực hiện trong giai đoạn xét xử sơ thẩm mà phải đảm bảo trong cả quá trình điều tra, truy tố trước đó. Vì vậy trong giai đoạn chuẩn bị xét xử, nếu phát hiện ở các giai đoạn tố tụng trước đó Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát đã thực hiện không đúng, không đầy đủ qui định bảo đảm quyền bào chữa của họ, thì Tòa án phải trả hồ sơ cho Viện kiểm sát khắc phục những thiếu xót về tố tụng. Vì đây được coi là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng.

- Tại phiên tòa xét xử bị cáo là NCTN phải có mặt đại diện gia đình bị cáo, trừ trường hợp gia đình cố ý vắng mặt mà không có lý do chính đáng. Trong trường hợp bị cáo là NCTN đang học ở trường hoặc đang học tập, sinh hoạt trong một tổ chức nào đó thì phải có đại diện nhà trường, tổ chức đó làm đại diện. Những người trên đây có quyền đưa ra tài liệu, đồ vật… yêu cầu và đề nghị thay đổi người tiến hành tố tụng, tham gia tranh luận, khiếu nại các hành vi tố tụng của người có thẩm quyền tiến hành tố tụng và các quyết định của Tòa án.

- Tiếp nữa, thành phần HĐXX phải có một Hội thẩm là giáo viên hoặc là cán bộ Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh.

Tóm lại, việc thực hiện các qui định về thủ tục trên đây, Tòa án mới tạo

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 124 trang tài liệu này.

điều kiện để NCTN phạm tội có thể bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của mình; đồng thời việc ADPL về mặt nội dung để xử lý đối với họ mới chính xác, khách quan, bảo đảm chính sách nhân đạo trong xử lý NCTN phạm tội.

1.3.2.3. Yếu tố pháp luật và giải thích, hướng dẫn áp dụng pháp luật

Để ADPL đối với người phạm tội nói chung cũng như NCTN phạm tội nói riêng,Pháp luật áp dụng về cơ bản đã được qui định đầy đủ cả về luật nội dung (BLHS) và luật hình thức (BLTTHS). Tuy nhiên nếu chỉ có các QPPL được qui định trong hai bộ luật trên thì chưa đủ để bảo đảm áp dụng pháp luật một cách chính xác và đúng đắn. Do vậy, trong quá trình áp dụng pháp luật chủ thể ADPL sau khi đã lựa chọn qui phạm pháp luật phù hợp phải phân tích làm rò nội dung, tư tưởng và ý nghĩa của QPPL đối với trường hợp cần áp dụng. Không phải mọi qui phạm pháp luật về thủ tục tố tụng và các nguyên tắc xử lý đối với NCTN phạm tội đã rò ràng, cụ thể. Chính vì vậy, công tác giải thích pháp luật và hướng dẫn thực hiện các qui định của pháp luật về những vấn đề đó là cần thiết. Công việc này được giao cho Tòa án thông qua vai trò của Hội đồng thẩm phán - TANDTC. Luật ban hành văn bản QPPL năm 1996 - đã chính thức thừa nhận Nghị quyết của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao là văn bản QPPL. Tòa án còn sử dụng loại văn bản thứ hai là công văn hướng dẫn của Tòa án tối cao chứa đựng những qui định mang tính qui phạm rất cao, nhưng luật ban hành văn bản QPPL - năm 2002 không ghi nhận là văn bản QPPL. Ngoài ra, Thông tư liên tịch của các cơ quan tư pháp với các ngành ở Trung ương cũng chứa đựng các qui định mang tính qui phạm hướng dẫn thực hiện BLHS và BLTTHS. Sự giải thích trên đây là chính thức và có giá trị bắt buộc phải thực hiện. Thời gian qua, việc giải thích pháp luật được áp dụng để xử lý NCTN phạm tội thể hiện tương đối đầy đủ đã phát huy tác dụng bảo đảm cho việc ADPL được thuận tiện, đúng đắn. Chẳng hạn, việc xác định độ tuổi NCTN, xác định trình độ phát triển về thể chất và tinh

thần, mức độ nhận thức về hành vi phạm tội của họ được giải đáp hướng dẫn tại công văn số 81/2002/TANDTC ngày 10/6/2006; bảo đảm việc bào chữa cho NCTN phạm tội được qui định cụ thể và hướng dẫn áp dụng theo Nghị quyết số 03/2004/NQ-HĐTP ngày 02/10/2004 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, hay việc quyết định hình phạt tù đối với NCTN phạm tội được hướng dẫn áp dụng tại Nghị quyết số 01/2006/NQ-HĐTP ngày 12/5/2006 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao.

Mặc dù vậy, trên thực tiễn lại rất phong phú, nảy sinh những trường hợp, những mối quan hệ mới mà khi áp dụng một qui phạm pháp luật cụ thể nào giải quyết vẫn đòi hỏi phải có sự giải thích chính thức. Mặt khác, QPPL được ban hành không phải đều hoàn thiện trong khi công tác giải thích pháp luật còn chưa đáp ứng đầy đủ các QPPL về thủ tục, cũng như qui phạm pháp luật nội dung qui định xử lý NCTN phạm tội cũng không nằm ngoài tình trạng trên. Chẳng hạn, qui định tại điểm b khoản 2 Điều 57 BLTTHS năm 2003 về đảm bảo quyền bào chữa cho bị can, bị cáo là NCTN. Mặc dù qui định trên đã được Nghị quyết số 03/2003/NQ-HĐTP ngày 02/10/2004 của HĐTP Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn. Tuy nhiên, đến nay vẫn còn cách hiểu không thống nhất về việc: Cơ quan Điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án có bắt buộc phải làm công văn yêu cầu Đoàn luật sư phân công Văn phòng luật sư cử người bào chữa cho họ… hay không, khi mà họ không mời và không đề nghị hay yêu cầu cử luật sư bào chữa cho họ; hoặc qui định về tổng hợp hình phạt trong trường hợp NCTN phạm nhiều tội qui định tại Điều 75 BLHS và nguyên tắc tổng hợp trong hai trường hợp là: Tội nặng nhất được thực hiện khi người đó chưa đủ 18 tuổi và khi người đó đủ 18 tuổi mà chưa qui định các trường hợp người đó phạm nặng nhất khi chưa đủ 16 tuổi và khi đã đủ 16 tuổi.

Tóm lại, khi pháp luật được qui định đầy đủ, rò ràng và việc giải thích hướng dẫn ADPL trong giải quyết các vụ án hình sự đối với NCTN

phạm tội gây ra là yếu tố quan trọng đảm bảo cho hoạt động ADPL của các cơ quan tiến hành tố tụng nói chung, của Tòa án nói riêng được thực hiện và thực hiện đúng đắn.

1.3.2.4. Đáp ứng đầy đủ cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện, ngân sách trong xét xử sơ thẩm người chưa thành niên phạm tội

Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang bị cho các Tòa án trong thời gian tới là một yêu cầu khách quan để phục vụ tốt hơn cho hoạt động nghiệp vụ của ngành Tòa án và yêu cầu này cũng chính là thực hiện một trong tám nhiệm vụ trọng tâm mà Nghị quyết số 08 -NQ/TW của Bộ Chính trị đã nêu đó là:

Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất bảo đảm cho các cơ quan tư pháp có đủ điều kiện để hoàn thành nhiệm vụ, có cơ chế chính sách hợp lý đối với cán bộ tư pháp. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, kinh phí, phương tiện làm việc, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, từng bước hiện đại hóa các cơ quan tư pháp. Phấn đấu đến năm 2005 xây dựng đủ trụ sở và cơ sở làm việc của các cơ quan tư pháp từ trung ương đến cấp huyện [1].

§Ó n©ng cao chÊt lưîng ¸p dông ph¸p luËt trong viÖc gi¶i quyÒt c¸c vụ án do ngưêi chưa thµnh niªn thùc hiÖn th× viÖc t¨ng cưêng ®iÒu kiÖn, c¬ së vËt chÊt, trang thiết bị, phương tiện, ngân sách cho Tòa án lµ yªu cÇu cÊp thiÒt trong giai ®o¹n hiÖn nay. Trong nh÷ng n¨m qua, cïng víi sù lín m¹nh kh«ng ngòng cđa ®éi ngò c¸n bé, c¬ së vËt chÊt ®iÒu kiÖn phư¬ng tiÖn lµm viÖc cđa c¸c Tßa ¸n còng ®· ®ưîc tòng bưíc t¨ng cưêng. Tò chç ®iÒu kiÖn phư¬ng tiÖn lµm viÖc cđa Tßa ¸n cßn hÒt søc khã kh¨n, nhiÒu Tßa ¸n cßn ®i thuª, mưîn trô së hoÆc trô së kh«ng ®¸p øng ®ưîc yªu cÇu nhiÖm vô th× nay hÇu hÒt c¸c Tßa

¸n ®· cã trô së æn ®Þnh.

Tòng bưíc trang bÞ ®Çy ®đ phư¬ng tiÖn ®Ó c¸n bé ThÈm ph¸n ngµnh Tßa ¸n nh©n d©n øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo c«ng t¸c chuyªn m«n vµ

ho¹t ®éng qu¶n lý. Thùc tÒ cho thÊy, víi kinh phÝ ®ưîc cÊp như hiÖn nay, c¸c Tßa ¸n ph¶i hÒt søc tiÒt kiÖm míi cã thÓ ®¶m b¶o hoµn thµnh nhiÖm vô. Chóng t«i nghÜ mÆc dï ®· ®ưîc Nhµ nưíc quan t©m nhưng ngµnh Tßa ¸n nh©n d©n vÉn cßn gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n vÒ c¬ së vËy chÊt còng như phư¬ng tiÖn lµm viÖc. V× vËy, ho¹t ®éng ¸p dông ph¸p luËt trong xÐt xö còng bÞ ¶nh hưëng nhÊt ®Þnh. C¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt chưa ®Òn ®ưîc tòng ThÈm tra viªn, tòng ThÈm ph¸n. ViÖc lËp hå s¬, thèng kª vµ lưu tr÷ c¸c tµi liÖu v¨n b¶n pháp luật theo phư¬ng ph¸p thđ c«ng nªn kh«ng ®¸p øng yªu cÇu cËp th«ng tin ngµy cµng ®a d¹ng, phøc t¹p như hiÖn nay. V× vËy, trong viÖc t¨ng cưêng c¬ së vËt chÊt, phư¬ng tiÖn cho c«ng t¸c xÐt xö, Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao cÇn lµm tèt nh÷ng viÖc sau:

- HiÖn ®¹i hãa c¸c phư¬ng tiÖn lµm viÖc vµ c¬ së vËt chÊt phôc vô cho c«ng t¸c cđa c¸n bé, ThÈm ph¸n ngµnh Tßa ¸n nh©n d©n. Nhµ nưíc cÇn cã quy ®Þnh cô thÓ viÖc cÊp ph¸t tµi liÖu, v¨n b¶n ph¸p luËt cho tòng ThÈm ph¸n, tiÒn tíi trang bÞ cho mçi ThÈm ph¸n mét m¸y tÝnh c¸ nh©n vµ phÇn mÒm lưu tr÷ v¨n b¶n ph¸p luËt ®Ó cËp nhËt kÞp thêi c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vµ thùc hiÖn viÖc lưu tr÷, cËp nhËt th«ng tin ®Ó ¸p dông ph¸p luËt ®ưîc chÝnh x¸c.

- T¨ng cưêng cÊp ph¸t tµi liÖu, s¸ch b¸o t¹p chÝ chuyªn ngµnh vÒ khoa häc ph¸p lý cho c¸n bé, ThÈm ph¸n, nhÊt lµ c¸c tµi liÖu chuyªn s©u vÒ người chưa thành niên phạm tội ®Ó cho hä vËn dông trong thùc tiÔn xÐt xö.

- §Çu tư x©y dùng vµ tòng bưíc hiÖn ®¹i hãa trang thiÒt bÞ lµm viÖc như c¬ së, vËt chÊt, trang thiÒt bÞ lµm viÖc cđa ThÈm ph¸n, t¹o ra sù trang nghiªm, tin tưëng vµo c«ng lý cho nh©n d©n khi ®Òn tiÒp xóc, lµm viÖc.

Bªn c¹nh viÖc t¨ng cưêng c¬ së vËt chÊt, phư¬ng tiÖn lµm viÖc, Nhµ nưíc còng cÇn chó träng ®Òn viÖc hoµn thiÖn c¸c chÒ ®é chÝnh s¸ch ®èi víi c¸n bé, ThÈm ph¸n ngµnh Tßa ¸n nh©n d©n. Trong mÊy n¨m gÇn ®©y, ThÈm tra viªn, ThÈm ph¸n ngµnh Tßa ¸n nh©n d©n còng ®· ®ưîc Nhµ nưíc quan

t©m. ThÈm ph¸n, ThÈm tra viªn ®· cã thang bËc lư¬ng riªng, ®ưîc hưëng phô cÊp tr¸ch nhiÖm vµ c¸c phô cÊp kh¸c song nh×n chung chÒ ®é ®èi víi c¸n bé ThÈm ph¸n ngµnh Tßa ¸n, vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp. Thùc tÒ cho thÊy cã nhiÒu ThÈm ph¸n cã n¨ng lùc, tr×nh ®é, cã t• c¸ch phÈm chÊt tèt nhưng do ®iÒu kiÖn khã kh¨n khi chØ sèng b»ng ®ång lư¬ng nªn ®· chuyÓn sang c«ng t¸c ë ngµnh kh¸c. V× vËy, cÇn x©y dùng chÝnh s¸ch ®·i ngé tháa ®¸ng ®Ó c¸n bé, ThÈm ph¸n yªn t©m c«ng t¸c, cã thÓ ®øng v÷ng kh«ng bÞ t¸c ®éng, mua chuéc, tr¸nh

®ưîc c¸m dç cđa c¬ chÒ thÞ trưêng.

Ngoài các yếu tố cơ bản trên, yếu tố về hoạt động bổ trợ tư pháp của Luật sư, người bào chữa; yếu tố về sự giám sát của cơ quan quyền lực, cơ quan chuyên trách về chăm sóc và bảo vệ trẻ em… cũng có tác động đến việc bảo đảm ADPL trong xét xử sơ thẩm NCTN phạm tội.

Chương 2

THỰC TRẠNG ÁP DỤNG PHÁP LUẬT TRONG XÉT XỬ SƠ THẨM ĐỐI VỚI NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI

CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN Ở TỈNH THANH HOÁ

2.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của tỉnh Thanh Hoá

2.1.1. Về đặc điểm tự nhiên

Thanh hoá nằm ở khu vực Bắc Trung bộ của Việt Nam, cách thủ đô Hà Nội 150km về phía Nam. Phía Đông giáp biển Đông với 102km bờ biển, phía bắc giám 3 tỉnh Sơn La, Hoà Bình và Ninh Bình, phía nam giáp Nghệ An, phía Tây giáp tỉnh Hủa Phăn (nước CHDCND). Có diện tích tự nhiên 11.106,09km2. Thanh Hoá có hệ thông giao thông hết sức thuận lợi gồm tuyến Quốc lộ 1A và tuyến đường sắt xuyên qua nối liền hai miền Bắc - Nam, có sân bay, bến Cảng, cöa khẩu mở ra đại dương và sang nước bạn Lào hết sức thuận tiện. Đặc biệt Thanh Hoá có khu kinh tế Nghi Sơn hiện

đang trong giải đoạn xây dựng và hoàn thiện là một trong những khu kinh tế lớn nhất cả nước khi đi vào hoạt động sẽ đóng góp lớn vào ngân sách địa phương và của quốc gia

Dân số Thanh Hoá có trên 3,6 triệu người trong đó nữ chiếm 52%, nam chiến 49%. Thanh Hoá là tỉnh có 7 dân tộc anh em trong đó người Kinh chiếm tỷ trọng lớn nhất (84,75%), dân tộc ít người chủ yếu ở các huyện vùng cao và biên giới

Thanh Hoá có 27 đơn vị hành chính (gồm 24 huyện, thành phố Thanh Hoá, thị xã Bỉm Sơn và TX Sầm Sơn),

2.1.2. Về phát triển kinh tế - xã hội

Nhìn chung, trong những năm qua kinh tế - xã hội ở Thanh Hoá có bước phát triển khá tốt. Từ năm 2010 đến nay bình qu©n hàng năm GDP tăng,