Xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Bắc Ninh

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN VĂN HÙNG

XÂY DựNG NÔNG THÔN MớI TRONG PHáT TRIểN KINH Tế - Xã HộI ở TỉNH BắC NINH

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

HÀ NỘI - 2015

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN VĂN HÙNG

XÂY DựNG NÔNG THÔN MớI TRONG PHáT TRIểN KINH Tế - Xã HộI ở TỉNH BắC NINH

Chuyên ngành : Kinh tế chính trị

Mã số : 62 31 01 01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. PHẠM QUỐC TRUNG

HÀ NỘI - 2015

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu của luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng.

Tác giả luận án

Nguyễn Văn Hùng

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU 1

Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN

QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 6

1.1. Những nghiên cứu ngoài nước về nông nghiệp, nông thôn, nông dân và xây dựng nông thôn mới 6

1.2. Những nghiên cứu trong nước về nông nghiệp, nông thôn, nông

dân và xây dựng nông thôn mới 8

1.3. Những vấn đề về xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh

tế - xã hội ở địa phương cấp tỉnh cần tiếp tục nghiên cứu 16

Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN XÂY DỰNG NÔNG

	THÔN MỚI TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI Ở ĐỊA PHƯƠNG CẤP TỈNH	20
2.1.	Khái quát về nông thôn mới	20
2.2.	Xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế - xã hội	27
2.3.	Kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế - xã hội	59
Chương 3: THỰC TRẠNG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRONG
3.1. 3.2. 3.3.	PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI Ở TỈNH BẮC NINH Tiền đề xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Bắc Ninh Xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Bắc Ninh từ năm 2010 đến nay Đánh giá quá trình xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Bắc Ninh	76 76 85 114

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 172 trang tài liệu này.

Chương 4: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI

Ở TỈNH BẮC NINH GIAI ĐOẠN ĐẾN NĂM 2020 122

4.1. Phương hướng xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế

- xã hội ở tỉnh Bắc Ninh giai đoạn đến năm 2020 122

4.2. Giải pháp xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế - xã

hội ở tỉnh Bắc Ninh giai đoạn đến năm 2020 132

KẾT LUẬN 148

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 150

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 151

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN

BĐKH : Biến đổi khí hậu

CNH : Công nghiệp hoá

CNH,HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CNXH : Chủ nghĩa xã hội

ĐBSCL : Đồng bằng sông Cữu Long HTX : Hợp tác xã

KT-XH : Kinh tế - xã hội

MTQG : Mục tiêu quốc gia

NTM : Nông thôn mới

XD : Xây dựng

XHCN : Xã hội chủ nghĩa

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ TRONG LUẬN ÁN


Bảng 3.1: Huy động vốn đầu tư phát triển giai đoạn 2009 - 2011	Trang 80
Bảng 3.2: Tình hình quy hoạch và thực hiện quy hoạch nông thôn mới	92
Bảng 3.3: Tình hình thực hiện tiêu chí giao thông	94
Bảng 3.4: Tình hình thực hiện tiêu chí thủy lợi	95
Bảng 3.5: Tình hình thực hiện tiêu chí về điện nông thôn	96
Bảng 3.6: Tình hình thực hiện tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa	98
Bảng 3.7: Tình hình thực hiện tiêu chí về bưu điện	99
Bảng 3.8: Tình hình thực hiện tiêu chí nhà ở dân cư	100
Bảng 3.9: Tình hình thực hiện tiêu chí về giáo dục	108
Bảng 3.10: Tình hình thực hiện tiêu chí về y tế	109
Bảng 3.11: Tình hình thực hiện tiêu chí môi trường	111
Bảng 3.12: Tình hình thực hiện tiêu chí hệ thống tổ chức chính trị xã hội	113
Bảng 3.13: Tình hình đào tạo nghề cho lao động nông thôn 2 năm 2010 - 2011	117
Bảng 3.14: Tình hình doanh nghiệp đang hoạt động theo ngành kinh tế (thời điểm 31/12 hàng năm) qua 3 năm	119
Bảng 4.1: Chỉ tiêu xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 - 2015 và giai đoạn 2016 -2020	127
Bảng 4.2: Nhu cầu đào tạo cán bộ NTM tỉnh Bắc Ninh	138
Biểu đồ 3.1: Thực trạng xây dựng nông thôn ở tỉnh Bắc Ninh theo từng tiêu chí thực hiện	114

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Xây dựng nông thôn mới là một mục tiêu quan trọng trong chủ trương của Đảng Cộng sản Việt Nam về nông nghiệp, nông dân và nông thôn, được xác định trong Nghị quyết số 26 - NQ/TƯ ngày 5/8/2008 của Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương khóa X. Không thể có một nước công nghiệp nếu nông nghiệp, nông thôn lạc hậu, nông dân có đời sống văn hóa và vật chất thấp. Việc xây dựng nông thôn mới đòi hỏi phải có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội từng bước hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp và dịch vụ; gắn phát triển nông thôn với đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn dân chủ, ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; môi trường sinh thái được bảo vệ; an ninh trật tự được giữ vững; đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Muốn thực hiện được nội dung trên, đòi hỏi nền kinh tế - xã hội phải phát triển bền vững. Một nền kinh tế phát triển bền vững là cơ sở khoa học cho việc thực hiện thành công xây dựng nông thôn mới.

Qua gần 30 năm thực hiện công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu kinh tế quan trọng. Tuy nhiên, nông thôn hiện nay chủ yếu vẫn còn là sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ, manh mún; với gần 70% dân số hiện đang sống ở khu vực nông thôn và 47% số lao động cả nước trong lĩnh vực nông nghiệp. Bình quân mỗi hộ nông dân chỉ có 1,61 ha đất canh tác; trong đó, đồng bằng sông Hồng 0,35 ha/hộ; Trung du và miền núi phía Bắc 2,98 ha/hộ; Bắc Trung bộ 1,76 ha/hộ; Duyên hải miền Trung 2,13 ha/hộ; Tây Nguyên 5,63 ha/hộ; Đông Nam Bộ 1,2 ha/hộ và đồng bằng sông Cửu Long 1,03 ha/hộ [39].

Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cả nước hiện có khoảng 95 triệu mảnh đất nông nghiệp với tổng diện tích 9,4 triệu ha. Sự manh mún trong sản xuất nông nghiệp, nhất là manh mún về đất sản xuất làm

cho sản xuất nông nghiệp thiếu bền vững. Tỷ trọng vốn đầu tư xã hội cho nông nghiệp có xu hướng giảm. Bình quân giai đoạn 2006 - 2010, tỷ trọng vốn đầu tư toàn xã hội cho nông nghiệp chiếm 6,4% GDP nhưng đến giai đoạn 2011 - 2013 giảm còn 5,4% GDP [88]. Thu nhập của cư dân nông thôn còn rất thấp, bình quân hàng năm bằng 76,6% mức bình quân chung cả nước và chỉ bằng 47,5% so với thu nhập của cư dân đô thị. Cả nước có tới 84,5% số hộ nghèo (trong tổng số hộ nghèo cả nước) sống ở nông thôn (nếu tính theo chuẩn nghèo mới còn cao hơn nữa) [39]. Mặt khác, do sản xuất nông nghiệp mang tính rủi ro cao, nên nguy cơ các hộ từ cận nghèo trở thành hộ nghèo rất cao, hoặc hộ đã thoát nghèo nhưng nếu chỉ gặp rủi ro như trong năm có người ốm; gia súc, gia cầm bị dịch bệnh... lại gặp nguy cơ tái nghèo.

Thực trạng trên đang hạn chế đà tăng trưởng của ngành nông nghiệp, tình trạng ô nhiễm môi trường sinh thái có chiều hướng gia tăng, nhất là ở những vùng nông thôn có tốc độ công nghiệp hóa và đô thị hóa nhanh, đã tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội nói chung, theo đó tác động tiêu cực làm chậm việc thực hiện chủ trương xây dựng nông thôn mới. Chính vì vậy, vấn đề đặt ra bức thiết hiện nay là cần phải có những nghiên cứu lý luận, khảo sát và đánh giá thực tiễn, tìm giải pháp phù hợp cho phát triển kinh tế - xã hội, tạo cơ sở vật chất để thực hiện xây dựng nông thôn mới trên địa bàn nông thôn cả nước nói chung, cũng như xây dựng nông thôn mới ở tỉnh Bắc Ninh nói riêng. Với lý do trên và qua thực tiễn, kinh nghiệm công tác nhiều năm trên địa bàn nông thôn của một tỉnh phía Bắc, vấn đề “Xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Bắc Ninh” được lựa chọn làm đề tài luận án tiến sĩ kinh tế, chuyên ngành kinh tế chính trị học.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án

- Mục đích nghiên cứu:

Trên cơ sở hệ thống hoá lý luận, thực tiễn xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế - xã hội, luận án phân tích, đánh giá thực trạng xây