Vị Trí, Mục Tiêu, Nội Dung Cơ Bản Của Lịch Sử Việt Nam Lớp 12

Việc dạy học với các DTLS ở địa phương có thể được sử dụng trong các khâu khác nhau của bài học LS. Có 33.33% GV cho rằng có thể sử dụng tài liệu về DTLS ở địa phương để xây dựng tình huống nêu vấn đề khi bắt đầu bài học, 31.37% GV cho rằng có thể sử dụng chúng trong tiến trình tổ chức bài học, 12.74% lựa chọn có thể vận dụng ở khâu củng cố kiến thức, 13.72% chọn dùng trong khâu kiểm tra kiến thức và 8.82% dành cho hoạt động tự học của HS.

Các hoạt động ngoại khóa là một cách giải quyết sự thiếu hụt thời gian khi tổ chức dạy học với DTLS ở địa phương. Trong đó, 36.27% chọn hình thức dạ hội LS, 28.43% chọn việc tổ chức cho HS trải nghiệm tại DT, 35.29% lựa chọn cho các hoạt động công ích xã hội.

Theo bảng 2.1.3. Nhóm câu hỏi về phương pháp khai thác, tổ chức dạy học bộ môn với DTLS ở địa phương (phần P.lục), với câu hỏi: Biện pháp tổ chức dạy học với DTLS ở địa phương: 57.84% GV lựa chọn biện pháp tăng cường sử dụng tài liệu về DTLS ở địa phương, 22.55% chọn tiến hành bài học LSĐP tại di tích, 60% chọn sử dụng DTLS để kiểm tra, đánh giá HS. Về phương pháp khai thác nguồn tư liệu để tổ chức dạy học với DTLS ở địa phương cho HS: 30.39% GV chọn GV và HS có thể sưu tầm từ nguồn LSĐP, 15.68% chọn có thể lấy từ nguồn Internet, 13.72% chọn có thể lập kho dữ liệu điện tử về di tích LS ở địa phương, 15.68% GV giao đề tài cho HS, HS trình bày kết quả nghiên cứu, 16.67% chọn việc trao đổi thông qua: mail, hộp thư ở trường, 7.84% chọn việc lập diễn đàn nghiên cứu, trao đổi về DTLS ở địa phương.

Khi được hỏi về cách thức yêu cầu HS hoạt động trong tiến hành dạy học lịch sử với DTLS ở địa phương: 68.62% cho rằng có thể giao nhiệm vụ cho cá nhân, nhóm tìm hiểu sau đó trình bày, trao đổi trước lớp, 19.60% chọn có thể giao nhiệm vụ cho HS khai thác tư liệu qua mạng Internet và 11.76% lại cho rằng không đủ thời gian nên không giao nhiệm vụ này cho HS.

• Ở bảng 2.1.4: nhóm câu hỏi về khó khăn, đề xuất của GV trong vấn đề tổ chức dạy học bộ môn với DTLS ở địa phương (phần P.lục).

Khó khăn

11.76

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 272 trang tài liệu này.

17.65

Thời gian

14.7

Cấp quản lí

Môn phụ

20.59

15.59

Tài l iệu

HTDH HTDH

19.61

Kết quả trả lời về những khó khăn mà GV gặp phải trong khi tổ chức dạy học với DTLS ở địa phương là: 17.65% chọn do hạn hẹp về thời gian, 20.59% chọn do không được các cấp quản lí ở trường và địa phương quan tâm, tạo điều kiện, 19.61% chọn phương án do HS coi LS là môn phụ nên không thích học, 15.69% chọn do khó khăn trong việc tìm tài liệu liên quan đến các DTLS ở địa phương, 14.70% chọn do không lựa chọn được hình thức tổ chức dạy học phù hợp, 11.76% cho rằng bản thân băn khoăn trong việc lựa chọn biện pháp.

Như vậy, đa số các GV ở trường THPT tại Nghệ An đều hiểu được sự cần thiết phải thay đổi về PPDH bộ môn trong điều kiện hiện nay và tầm quan trọng của việc tổ chức DHLS với DTLS ở địa phương. Về cơ bản, các GV đều nhất trí việc tổ chức dạy học bộ môn với các DTLS ở địa phương có thể và cần thiết phải diễn ra bằng nhiều hình thức. Sự đa dạng về hình thức tổ chức này sẽ giải quyết được vấn đề không có quỹ thời gian tổ chức hoạt động dạy học và làm tăng sự hấp dẫn, lôi cuốn của môn học do sự linh hoạt về hình thức tổ chức.

Trong bài học có sử dụng DTLS ở địa phương, GV có thể sử dụng ở tất cả các khâu khác nhau của bài học, tùy vào dung lượng và ý định sư phạm của GV. GV cũng nhận thức rõ vai trò, hiệu quả của các hoạt động ngoại khóa với DTLS ở địa phương.

b, Đối với học sinh

Theo kết quả khảo sát đối với HS ở bảng 2.2.1: Nhóm các câu hỏi về ý nghĩa,

tác dụng của việc tổ chức dạy học bộ môn với di tích LS ở địa phương (phần Phụ lục), chúng tôi có kết quả như sau:

- Về thái độ của HS đối với bộ môn: 56.85% các em được hỏi bày tỏ thái độ không yêu thích môn Lịch sử, coi đó là môn học yêu cầu ghi nhớ máy móc, học thuộc lòng các sự kiện, 20.16% cho rằng đây là môn học hấp dẫn nhưng người dạy chưa truyền cảm hứng cho người học do cách dạy học chưa tốt, 16.53% cho rằng đây là môn học hay song cần phải thay đổi nhiều khâu: từ nội dung đến phương pháp và cách thức tổ chức dạy học.

- Về ý nghĩa, tác dụng của việc tổ chức dạy học với DTLS ở địa phương: HS đều nhận thấy đây là một hình thức có tác dụng trên nhiều mặt, làm thay đổi cách dạy và học, nâng cao hứng thú và hiểu biết cho chính các em: 53.63% cho rằng việc dạy học này giúp tránh được tình trạng “thầy đọc, trò chép” trong lớp học, 25% HS cho rằng tổ chức dạy học với DTLS ở địa phương giúp các em được hoạt động nhiều hơn, hiểu biết về các di tích và phát triển khả năng quan sát, trí tưởng tượng. 21.37% cho rằng tổ chức dạy học với DTLS ở địa phương còn là cơ hội để các em hiểu LS dân tộc cũng như LS địa phương mình. HS cũng nhận thức được đây là những dịp mà bản thân có thể được trải nghiệm thực tế nhiều hơn.

- Về sự cần thiết của việc tổ chức dạy học bộ môn với DTLS ở địa phương: 50.02% HS được hỏi cho rằng việc tổ chức dạy học bộ môn với DTLS ở địa phương là rất cần thiết, 27.42% chọn phương án: cần thiết, 20.56% chọn phương án: không cần thiết.

Về tần suất tổ chức dạy học bộ môn với DTLS ở địa phương mà GV đã thực hiện (phần P.lục, bảng 2.2.2): 57.66% HS được lấy ý kiến cho rằng: GV chưa bao giờ tổ chức dạy học với các tài liệu hay tiến hành tại DTLS ở địa phương, 31.27% khẳng định GV đã từng tổ chức, 8.07%: tổ chức dạy học với DTLS ở địa phương nhiều lần.

- Về hình thức tổ chức dạy học với DTLS ở địa phương: 8.06% HS cho rằng GV đã khai thác tài liệu về DTLS ở địa phương để sử dụng vào bài học trên lớp; 5.24% HS xác nhận GV đã từng tiến hành bài học LS tại các DTLS ở địa phương mình, 29.03% cho rằng GV đã tổ chức dạy học với DTLS ở địa phương qua hình thức dạy học phần LSĐP. Đa số các em 57.66% cho rằng các GV bộ môn đã tổ chức các hoạt động ngoại khóa với DTLS ở địa phương.

* Hiểu biết của HS về DTLS ở địa phương (phần P.lục, bảng 2.2.3): Số HS chọn đánh dấu các DTLS trên địa bàn địa phương còn hạn chế. Đối với câu hỏi, di tích Truông Bồn liên quan đến sự kiện LS nào? 27.42% HS trả lời liên quan đến Xô viết Nghệ Tĩnh, 52.42% HS trả lời liên quan đến sự kiện Mĩ hủy diệt đường chiến lược 15A ngày 31/10/1968, 20.16% HS chọn phương án đúng (liên quan đến sự kiện 72 chiến sĩ Xô viết Nghệ Tĩnh bị hành quyết).‌

Với câu hỏi: Đền Trung Cần (Nam Đàn) liên quan đến nhân vật nào? 25% HS trả lời phương án (liên quan đến nhân vật Hồ Tùng Mậu), 20.97% trả lời phương án (liên quan đến nhân vật Lê Hồng Sơn), 22.98% trả lời phương án (liên quan đến nhân vật Phạm Hồng Thái), 31.05% trả lời phương án Đúng (liên quan đến nhân vật Tống Tất Thắng).

Khi yêu cầu các em thống kê các DTLS ở địa phương mà em biết, 33.06% không kể tên được DTLS nào, 15.32%: kể tên 2 DTLS ở địa phương, 25%: kể tên 3 DTLS ở địa phương và 26.61% HS có thể kể tên 4 DTLS ở địa phương trở lên. Sau khi nhận được kết quả điều tra này, chúng tôi nhận thấy: Mức độ hiểu biết về các DTLS ở địa phương của HS trên địa bàn tỉnh còn chưa cao. Ngay cả các DTLS cấp quốc gia, cấp quốc gia đặc biệt phản ảnh những sự kiện tiêu biểu, không chỉ là niềm tự hào của địa phương mà còn của cả nước song HS cũng hiểu biết còn mơ hồ. Vì vậy, chúng tôi thiết nghĩ nhà trường, GV bộ môn cần có trách nhiệm hơn nữa trong việc bồi dưỡng kiến thức về DTLS ở địa phương cho HS. Đó là một phương tiện cũng là một mục tiêu cụ thể trong quá trình dạy học bộ môn.

2.2.4. Nhận xét chung

Qua kết quả điều tra, khảo sát đối với GV và HS, cũng như dựa trên kết quả trao đổi, làm việc với các cơ quan liên quan ở Nghệ An, chúng tôi đã rút ra một số kết luận sau.

- Sở GD và ĐT, các trường THPT ở Nghệ An đã thực hiện tốt công văn, chỉ đạo của Bộ GD và ĐT về việc đưa DTLS vào trường học. GV và HS ý thức rất rõ tầm quan trọng của việc dạy học với DTLS tại địa phương. Và trên thực tế, đã tổ chức các hoạt động dạy học trong giờ nội khóa, đặc biệt các hoạt động ngoại khóa để HS tìm hiểu LS quê hương qua các DTLS. Tuy nhiên, sau khi các phong trào phát động kết thúc với nhiều hoạt động sôi nổi, rầm rộ của một số trường, chúng ta cũng nhận thấy việc tổ chức dạy học bộ môn lại trở về với thực trạng của nó, chỉ

thực hiện nội dung cơ bản theo SGK, chương trình môn học.

- Phần lớn GV và HS đều xác định được vai trò, ý nghĩa và tầm quan trọng của dạy học bộ môn với DTLS ở địa phương. Với số lượng DTLS phong phú tại địa phương, các trường THPT có thể sử dụng, khai thác ở các cấp độ khác nhau. Việc tổ chức dạy học với DTLS ở địa phương giúp các em yêu thích bộ môn, hiểu sâu sắc hơn các kiến thức trong chương trình LS dân tộc và hiểu biết về LS địa phương mình. Từ chỗ nâng cao kiến thức, HS sẽ được rèn luyện các năng lực chung và các năng lực chuyên môn; góp phần hình thành và bồi dưỡng phẩm chất, nhân cách của HS.

- Mặc dù nhận thức được ý nghĩa to lớn của việc tổ chức dạy học bộ môn với DTLS ở địa phương, song trên thực tế, số lần HS được học tập bộ môn với các DTLS tại địa phương là rất ít ỏi. Một số GV có tâm huyết đã đưa các tranh ảnh, tài liệu cụ thể về DTLS ở địa phương vào các giờ học LS trên lớp. Các trường THPT cũng đã tổ chức các đợt dã ngoại, tham quan tại các DTLS ở địa phương song số lần tổ chức cũng chưa nhiều. Một số trường thay vì chọn các điểm đến là di tích LS lại chọn các địa điểm có tính hấp dẫn nhất thời, những cảnh đẹp mới được khám phá... để HS đi tham quan. Giáo dục thế hệ trẻ - vốn là ưu thế và sở trường của bộ môn chưa được phát huy, DTLS ở địa phương, do đó chưa phát huy vai trò to lớn của nó đối với dạy học LS.

- Hình thức thực hiện chủ yếu thông qua các hoạt động ngoại khóa chung, có sự phối hợp giữa nhiều đoàn thể, cơ quan với nhà trường. Tuy nhiên, sau các hoạt động kỷ niệm đó, trong các giờ học LS, GV hầu như không quan tâm đến việc giúp các em nghiên cứu, tự nghiên cứu, tìm hiểu về DTLS ở địa phương nhằm phát huy năng lực của HS.

- Trong thực tế, HS ở các trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An vẫn chưa nắm vững các sự kiện LS, nhân vật LS tiêu biểu ngay trên quê hương mình. Ví dụ, các em không biết các nhân vật LS nổi danh trên vùng đất xứ Nghệ như: Lý Nhật Quang, Nguyễn Biểu, Bạch Liêu, Phạm Kinh Vỹ... Hay các danh nhân liên quan đến các sự kiện gần gũi hơn, hoạt động tích cực trong phong trào cách mạng 1930 - 1931 như: Lê Viết Thuật, Lê Mao, Nguyễn Trọng Trì, Tôn Thị Quế... Mặc dù không ít đường phố, trường học, địa danh ở đây vinh dự mang tên các nhân vật đó. Vậy nên để HS hiểu và yêu LS đất nước, cần giúp các em biết, hiểu những gì gần

gũi trong cuộc sống thường ngày. Điều này đặt ra vấn đề không chỉ là ý thức được tầm quan trọng của việc đưa tri thức về DTLS vào nhà trường mà quan trọng hơn là phải tìm cách hiện thực hóa nó trong thực tiễn để góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn, gắn kết chặt chẽ kiến thức trong sách với thực tiễn sinh động của địa phương. Đó là cơ sở giúp chúng tôi tìm ra các hình thức tổ chức dạy học bộ môn với các DTLS ở địa phương phù hợp ở các chương sau.

* *

Như vậy, ở chương 2 của luận án đã đề cập đến các vấn đề chung về mặt lí luận của việc tổ chức dạy học bộ môn với DTLS ở địa phương. Qua đó, tác giả khẳng định vai trò, ý nghĩa cũng như khả năng to lớn của việc tổ chức dạy học LSVN giai đoạn 1919 - 2000 trong chương trình LS lớp 12 (CT chuẩn). Qua việc tiến hành điều tra thực tiễn, chúng tôi cũng nhận thấy nhiều trường THPT ở tỉnh Nghệ An đã khai thác hiệu quả hệ thống DTLS ngay địa bàn sở tại để giáo dục HS. Nhưng vấn đề tổ chức DH bộ môn với DTLS ở địa phương tại các trường này vẫn còn nhiều bất cập, hạn chế.

Nghệ An là mảnh đất có truyền thống LS - văn hóa lâu đời. Nhiều địa danh, di tích LS tồn tại ở Nghệ An đã minh chứng sự đồng hành cùng dân tộc của mảnh đất địa linh nhân kiệt. Tuy nhiên, trên thực tế, việc giáo dục thế hệ trẻ - nhất là HS tại các trường THPT trên địa bàn tỉnh thông qua dạy học LS với DTLS ở địa phương chưa đạt kết quả như mong muốn. Từ cơ sở lí luận và thực tiễn nói trên, ở chương 3, chúng tôi nhận thấy cần xác định mức độ kiến thức LSVN ở lớp 12, nội dung lịch sử của các di tích tiêu biểu có thể khai thác phục vụ dạy học bộ môn giai đoạn này cho GV tham khảo. Đồng thời chúng tôi cũng đề xuất các hình thức tổ chức dạy học LS mà GV bộ môn cần nắm vững để vận dụng khi tổ chức DH với DTLS ở địa phương cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An.

Chương 3‌‌‌‌

NỘI DUNG VÀ HÌNH THỨC TỔ CHỨC DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM VỚI DI TÍCH LỊCH SỬ TẠI ĐỊA PHƯƠNG CHO HỌC SINH LỚP 12 Ở NGHỆ AN

Trong chương 3 của luận án, chúng tôi tập trung xác định những nội dung LSVN lớp 12 và nội dung DTLS ở địa phương có thể khai thác và đưa ra các hình thức tổ chức dạy học môn LS với di tích LS ở địa phương trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Các hình thức tổ chức dạy học với di tích LS ở địa phương bao gồm hoạt động nội khóa và ngoại khóa.

3.1. Vị trí, mục tiêu, nội dung cơ bản của lịch sử Việt Nam lớp 12

3.1.1. Vị trí

Trong chương trình lớp 12 THPT (CT chuẩn), môn Lịch sử được học 52 tiết (HK1: 35 tiết, HK2: 17 tiết). Phần LS dân tộc gồm 16 bài, chiếm tỉ trọng lớn trong toàn bộ chương trình LS dân tộc ở bậc THPT. Đây là giai đoạn LS với nhiều biến cố trọng đại như: Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời 1930, CM tháng Tám thành công, nước Việt Nam DCCH ra đời 1945, chiến thắng Điện Biên Phủ 1954, Hiệp định Pari được kí kết 1973, nhân dân ta thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chống đế quốc Mĩ. Năm 1975, chính quyền Sài Gòn sụp đổ, hai miền Nam - Bắc sum họp, thống nhất. Từ đó đến nay, non sông thu về một mối, phát triển trong điều kiện hòa bình, thống nhất. Giai đoạn lịch sử này chiếm vị trí quan trọng với nhiều biến cố lớn lao có ý nghĩa thay đổi vận mệnh dân tộc, tác động to lớn đối với giáo dục thế hệ trẻ, trong đó có HS ở các trường THPT.

3.1.2. Mục tiêu

Nội dung LS khóa trình 1919 - 2000 có ý nghĩa quan trọng đối với HS trên các phương diện: hình thành kiến thức, rèn luyện kĩ năng, định hướng thái độ để góp phần phát triển các năng lực chung, năng lực chuyên biệt và các phẩm chất đạo đức đúng đắn.

Việc giảng dạy giai đoạn này giúp HS biết, hiểu các SK chính và đặc điểm của các giai đoạn lịch sử qua đó hình thành kiến thức LS dân tộc thời kì từ 1919 đến

2000. Năm 1945, CM tháng Tám thành công đã lật nhào ách thống trị của đế quốc - phong kiến. Cuộc kháng chiến chống Pháp diễn ra 9 năm, kết thúc bằng chiến thắng LS Điện Biên Phủ và hiệp định Giơnevơ 1954. Tiếp đến là 21 năm trường kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước, kết thúc bằng việc đánh cho Mĩ cút 1973 với Hiệp định Pari; lật đổ chính quyền Sài Gòn năm 1975 và công cuộc xây dựng đất nước từ 1975 đến 2000. Các khái niệm học sinh cần hiểu ở giai đoạn này như: CMDCTS kiểu mới, CM vô sản, khởi nghĩa, tổng khởi nghĩa, hình thái đấu tranh CM từng phần, từng bộ phận đến toàn phần, tổng khởi nghĩa; chủ nghĩa thực dân kiểu cũ, CN thực dân kiểu mới, chiến tranh đơn phương, CT đặc biệt, Việt Nam hóa chiến tranh v.v... Những kiến thức về LS dân tộc nói trên giúp HS so sánh, đối chiếu để đánh giá sự kiện, hiện tượng LS giai đoạn này.

Về phát triển kĩ năng: học tập khóa trình này giúp HS phát triển các kỹ năng nhận thức nói chung như: khả năng tri giác, tưởng tượng (nghe lời giảng của thầy cô, nghe băng, đĩa, xem video; quan sát tranh ảnh, mô hình, sa bàn; quan sát di tích...). Các em biết đặt sự kiện vào đúng thời điểm lịch sử với các mối quan hệ của nó để phân tích, đánh giá, giải thích khách quan chứ không hiện đại hóa lịch sử. Muốn hiểu sâu một hay nhiều sự kiện, các em phải có kĩ năng tư duy như: phân tích, so sánh, khái quát, tổng hợp; các kĩ năng làm việc với ĐDTQ, tài liệu học tập... Vận dụng PP, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học giai đoạn này còn giúp các em rèn luyện khả năng tự học, khả năng làm việc nhóm, biết vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề trong cuộc sống...

Định hướng thái độ, phát triển năng lực: Xuất phát từ các sự kiện LS khách quan, HS có ý thức trân trọng sự hy sinh của các thế hệ cha ông đã hy sinh xương máu vì độc lập, tự do của Tổ quốc cũng như trong công cuộc xây dựng đất nước. HS được hình thành những xúc cảm lịch sử cụ thể, những phản ứng tự nhiên, thái độ rõ ràng đối với một SK hay một nhân vật LS. Trên cơ sở các ý nghĩa đó, dạy học LSVN 1919 - 2000 ở lớp 12 THPT phát triển các năng lực chung, năng lực bộ môn, cũng như bồi dưỡng tư tưởng, phẩm chất đạo đức đúng đắn như: lòng yêu nước, tự hào về truyền thống dân tộc, biết ơn các bậc tiền bối…

3.1.3. Nội dung cơ bản của lịch sử Việt Nam (1919 - 2000) cần khai thác để