Tuyên Truyền, Hỗ Trợ Người Nộp Thuế

tiền thuế trốn) nhưng vẫn bảo đảm độ răn đe, ngăn ngừa vi phạm, đồng thời bảo đảm tính thực thi của Luật [45].

Thứ năm, Luật Quản lý thuế còn nâng cao vai trò của cơ quan Nhà nước, tổ chức, cá nhân trong việc tham gia vào công tác quản lý thuế thông qua hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật thuế và giám sát việc tuân thủ pháp luật thuế.

Bên cạnh Luật Quản lý thuế là công cụ quan trọng cho quản lý thuế còn có các luật thuế khác như Luật Thuế Thu nhập cá nhân, Luật Thuế Thu nhập doanh nghiệp, Luật Thuế xuất khẩu, Luật Thuế nhập khẩu, Luật Thuế Giá trị gia tăng...

2.2.3. Thực trạng nội dung quản lý thuế

Nội dung quản lý thuế ở mỗi nước sẽ có những đặc thù riêng. Ở Việt Nam, với đặc điểm một nền kinh tế đang phát triển, đang hội nhập với khu vực và thế giới, quản lý thuế cũng có những sắc thái riêng. Thực tế, mỗi một sắc thuế lại có những nét khác biệt nhất định về quy trình thu thuế. Vì vậy, luận án chỉ đề cập đến một số nội dung chính của quản lý thuế gồm: đăng ký thuế, tính thuế và thu thuế, xử lý hoàn thuế, cung cấp dịch vụ hỗ trợ ĐTNT, quản lý thu nợ thuế, kiểm tra, thanh tra NNT. Trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế, các nội dung này phải hướng đến các chuẩn mực quốc tế và tham khảo kinh nghiệm của các nước tiên tiến.

2.2.3.1. Về đăng ký thuế

Đăng ký thuế như thế nào, thủ tục ra sao...không những ảnh hưởng đến tâm lý, hiệu quả chấp hành nghĩa vụ với NSNN của doanh nghiệp mà rộng hơn, nó còn ảnh hưởng đến môi trường thu hút đầu tư của đất nước. Để hướng dẫn thi hành QĐ 75/1998/QĐ-TTg ngày 4/4/1998 của Thủ tướng Chính phủ quy định về mã số đối tượng nộp thuế, Bộ Tài chính đã ban hành các thông tư như Thông tư số 68/2003/TT-BTC, Thông tư số 80/2004/TT-BTC, Thông tư số 10/2006/TT-BTC, Thông tư 85/2007/TT-BTC. Việc đăng ký thuế được thực hiện với tất cả các đơn vị, tổ chức kinh tế sản xuất kinh doanh hàng hóa dịch vụ và các cá nhân nộp thuế theo Luật thuế thu nhập cá nhân. Các đối tượng này phải chuẩn bị hồ sơ đăng ký thuế nộp cho cơ quan thuế. Các doanh nghiệp, đơn vị, tổ chức sản xuất kinh doanh và

dịch vụ thực hiện thủ tục đăng ký để được cấp mã số thuế tại cục thuế tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Các cá nhân, hộ kinh doanh thực hiện đăng ký mã số thuế tại chi cục thuế quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh. Các tổ chức, cá nhân có trách nhiệm khấu trừ và nộp thay thuế đăng ký thuế tại cơ quan quản lý thuế nơi tổ chức, cá nhân đó có trụ sở. Riêng đối với cá nhân nộp thuế thu nhập thông qua cơ quan chi trả thu nhập thì nộp tờ khai đăng ký thuế tại cơ quan chi trả thu nhập, cơ quan chi trả thu nhập tổng hợp tờ khai đăng ký thuế của từng cá nhân để nộp cho cơ quan thuế trực tiếp quản lý thu thuế. Cơ quan thuế có trách nhiệm cấp mã số thuế chậm nhất không quá 5 ngày đối với hồ sơ nộp trực tiếp tại các cục thuế và 10 ngày đối với hồ sơ nộp trực tiếp tại các chi cục thuế, tính từ ngày nhận được đầy đủ hồ sơ đề nghị cấp mã số thuế hợp lệ.

Kể từ ngày 27 tháng 8 năm 2008, thực hiện Thông tư liên tịch số 05/2008/TTLT/BKH-BTC-BCA ngày 29/7/2008 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Bộ Công an hướng dẫn cơ chế phối hợp giữa các cơ quan giải quyết đăng ký kinh doanh, đăng ký thuế và đăng ký con dấu đối với doanh nghiệp thành lập, hoạt động theo Luật Doanh nghiệp, việc đăng ký thuế được thực hiện đồng thời với việc đăng ký kinh doanh. Theo quy định mới, Sở kế hoạch và Đầu tư tỉnh thành phố trực thuộc Trung ương là cơ quan đầu mối tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả giải quyết các thủ tục hành chính về đăng ký thuế cũng như đăng ký kinh doanh. Theo quy trình cải tiến, cơ quan đăng ký kinh doanh chỉ chịu trách nhiệm về tính hợp lệ của hồ sơ, tức là hồ sơ có đủ các loại giấy tờ hay không, có kê khai đủ các thông tin cần thiết hay không. Doanh nghiệp phải tự chịu trách nhiệm về tính hợp pháp của nội dung thông tin đã cung cấp. Nếu phát hiện thông tin đã được khai báo gian dối hoặc điều lệ công ty không phù hợp các quy định của pháp luật thì doanh nghiệp sẽ bị xử lý vi phạm tuỳ theo mức độ vi phạm. Cơ quan đăng ký kinh doanh phối hợp với Cục Thuế tỉnh cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh đồng thời với việc cấp đăng ký thuế bằng việc lấy mã số thuế làm mã số doanh nghiệp. Do vậy, Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh nay được đổi thành Giấy chứng nhận đăng ký kinh

doanh và đăng ký thuế. Doanh nghiệp không cần làm thủ tục đăng ký mã số thuế tại cục thuế tỉnh như trước đây.

Thời gian giải quyết đăng ký thuế chỉ còn 5 ngày. Đáng chú ý, doanh nghiệp có thể gửi hồ sơ đăng ký tới cơ quan đăng ký kinh doanh qua mạng điện tử và sẽ được thông báo qua mạng điện tử cho người thành lập doanh nghiệp các nội dung cần sửa đổi, bổ sung hồ sơ hoặc thời điểm đến nhận giấy chứng nhận đăng ký thuế. Đăng ký thuế điện tử vốn rất phổ biến ở các nước có hệ thống thuế hiện đại. Đối với thuế thu nhập cá nhân, Việt Nam cũng đã cho phép các tổ chức cá nhân có thể đăng ký thuế qua mạng. Theo Tổng cục Thuế, tổ chức chi trả thu nhập chỉ việc thực hiện nhập tờ khai đăng ký thuế vào ứng dụng và kết xuất file dữ liệu tải lên website hoặc qua đĩa mềm, CDROM, USB gửi cho cơ quan thuế, sau đó in bảng kê đăng ký thuế từ dữ liệu đã được nhập vào ứng dụng, đóng dấu và ký xác nhận gửi cho cơ quan thuế qua đường bưu điện. Cục thuế các địa phương sẽ có trách nhiệm tập trung toàn bộ file dữ liệu của các cơ quan thuế trên địa bàn rồi gửi về Tổng cục Thuế. Sau khi nhận, xử lý và cấp mã số thuế tập trung theo từng địa bàn tỉnh, thành phố, Tổng cục Thuế sẽ gửi trả lại dữ liệu mã số thuế cho các cục thuế, trên cơ sở đó, mỗi chi cục thuế trực thuộc sẽ nhận lại dữ liệu mã số thuế để truyền về cho các tổ chức chi trả thu nhập trên địa bàn, kịp thời thông báo cho các cá nhân đăng ký.

Việc đăng ký thuế qua mạng nếu thực hiện tốt đối với thuế thu nhập cá nhân sẽ là cơ sở quan trọng để nhân rộng sang các sắc thuế khác.

2.2.3.2. Kê khai và nộp thuế

Trước đây, người nộp thuế phải nộp hồ sơ khai thuế trực tiếp cho cơ quan quản lý thuế hoặc qua đường bưu chính, mất rất nhiều thời gian cho cả người nộp thuế và cơ quan thuế để xử lý. Năm 2007, ngành thuế đã triển khai hệ thống ứng dụng công nghệ mã vạch hai chiều trên tờ khai nộp thuế của người nộp thuế. Mã vạch hai chiều là một kỹ thuật mã hóa thông tin thành dạng dữ liệu mà máy tính có thể đọc được. Hệ thống ứng dụng kỹ thuật mã vạch hai chiều là hệ thống thực hiện việc mã hóa thông tin, tổ chức và in ra mã vạch, đồng thời cung cấp chức năng để nhận, giải mã dữ liệu từ máy đọc mã vạch. Phần mềm hỗ trợ kê

khai thuế được cung cấp miễn phí cho doanh nghiệp. Việc triển khai phần mềm hỗ trợ kê khai vào thực tế đã hỗ trợ doanh nghiệp kê khai tờ khai theo đúng quy định của cơ quan thuế, cập nhật kịp thời những thay đổi về chính sách, giảm các lỗi số học, lỗi kê khai thiếu chỉ tiêu, giảm sai sót của cơ quan thuế trong khâu nhập số liệu, tiết kiệm thời gian, cập nhật kịp thời các thông tin của doanh nghiệp theo quy định...và mang lại nhiều lợi ích cụ thể cho doanh nghiệp cũng như cán bộ thuế. Ví dụ: Bộ phận nhận tờ khai hàng tháng của một Chi cục Thuế TP Hà Nội trước đây cần có 4 người/tổ và xử lý được khoảng 200 hồ sơ một ngày, đến nay, sau khi triển khai ứng dụng hỗ trợ kê khai thì chỉ cần một người có thể tiếp nhận và nhập vào máy tính khoảng 250 hồ sơ một ngày [45].

Từ năm 2009, cơ quan thuế đã tiến hành thí điểm hệ thống nộp tờ khai thuế qua mạng trên địa bàn Hà Nội, Tp.Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Bà Rịa-Vũng Tàu. Ở Hà Nội, giai đoạn đầu triển khai có 254 ĐTNT thuộc các thành phần kinh tế khác nhau tham gia thí điểm. Trong kỳ nộp tờ khai tháng 10/2009 đã có 215 ĐTNT thực hiện thành công với tổng số 474 tờ khai; tháng 11/2009 có 231 ĐTNT đã gửi hồ sơ với 444 tờ khai các loại [25]. Năm 2009, Tổng cục Thuế đã chỉ đạo thực hiện thí điểm khai thuế qua mạng với hơn 900 doanh nghiệp. Sau một thời gian thí điểm, trong năm 2010, ngành thuế có kế hoạch mở rộng triển khai kê khai thuế qua mạng trên phạm vi toàn quốc, với mục tiêu khoảng 6.000 doanh nghiệp, chiếm khoảng 60-70% số thu của cả nước [64]. Qua đây, cơ quan thuế giảm được áp lực khi nhận tờ khai trực tiếp (nhất là trong các thời điểm kê khai hàng tháng, hàng quý), mà doanh nghiệp cũng tiết kiệm được khoảng thời gian quý giá và chi phí cơ hội khi phải đến trực tiếp cơ quan thuế xếp hàng chờ đến lượt được nộp tờ khai. Hơn nữa, với ứng dụng này, người nộp thuế có thể thực hiện nhiệm vụ kê khai với nhà nước 24/24h trong ngày, có thể nộp cả vào thứ bảy hoặc chủ nhật để đảm bảo đúng hạn kê khai của doanh nghiệp. So với phần mềm kê khai thuế áp dụng công nghệ mã vạch hai chiều trước, ĐTNT kê khai thuế qua mạng phải có thêm phần cài đặt thiết bị chứng thư số để ký điện tử, khi ĐTNT không có mặt ở trụ sở vẫn có thể tự ký và nộp tờ khai thuế thông qua

mạng hoặc có thể ủy quyền quản lý chữ ký điện tử cho người được tin cậy ký và nộp tờ khai. Việc sử dụng ứng dụng nộp hồ sơ khai thuế qua mạng cũng giúp cho đơn vị giảm được chi phí in ấn, đặc biệt đối với người nộp thuế có bảng kê sử dụng hóa đơn lớn. Người nộp thuế hoàn toàn có thể tra cứu theo dõi đối chiếu được dữ liệu kê khai mình đã gửi cho cơ quan thuế. Dữ liệu thông tin của người nộp thuế cũng được mã hóa để tăng tính bảo mật. Bộ Thông tin truyền thông đã chứng nhận khai thuế qua mạng đạt tiêu chuẩn dịch vụ công mức 4.

Hiện nay, ĐTNT có thể nộp bằng tiền mặt hoặc chuyển khoản. Trong thời hạn tám giờ làm việc kể từ khi đã nhận tiền thuế của người nộp thuế, cơ quan, tổ chức nhận tiền thuế phải chuyển tiền vào Ngân sách Nhà nước [65]. Ngành thuế cũng đang thực hiện nhiều biện pháp để tiến tới nộp thuế qua mạng. Dự án hiện đại hóa hệ thống thu ngân sách nhà nước đang được triển khai. Kho bạc Nhà nước sẽ thực hiện ủy quyền cho các ngân hàng thu ngân sách, cho phép người nộp thuế không cần đến kho bạc mà có thể đến nộp tại quầy của ngân hàng, hoặc nộp thuế qua ATM, qua Internet banking [46]. Năm 2009, ngành Thuế đã ký kết thỏa thuận phối hợp thu thuế qua 3 hệ thống ngân hàng thương mại (Ngân hàng Đầu tư phát triển Việt Nam, Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam, Ngân hàng Nông nghiệp phát triển nông thôn Việt Nam) và tổ chức triển khai thí điểm tại các tỉnh Hải Phòng, Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng, Hải Dương, Bà rịa Vũng Tàu, Khánh Hòa, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Tiền Giang...Năm 2010, cơ quan thuế tiếp tục ký thỏa thuận với 2 ngân hàng là Tienphongbank và Lienvietbank [64]. Khó khăn hiện nay đối với việc thu thuế này là phải có phần trao đổi thông tin, đồng bộ dữ liệu giữa các cơ quan thuế, kho bạc, hải quan, ngân hàng. Nếu không có dữ liệu về nghĩa vụ nộp thuế của doanh nghiệp thì ngân hàng không thể tổ chức thu được. Cũng vì lý do Hải Phòng từng triển khai dự án thí điểm trước đây, thông tin đã đầy đủ nên được chọn triển khai thí điểm trước. Sau giai đoạn thí điểm, dự án hiện đại hóa thu ngân sách sẽ được mở rộng, ngân hàng nào đáp ứng được yêu cầu về hệ thống công nghệ thông tin, cơ sở vật chất thì sẽ được ủy quyền thu. Với ứng dụng chữ ký số, chứng thực số, các giao dịch điện tử có thể thực hiện

hoàn toàn trên Internet, với độ bảo mật rất cao. Hiện tại, chứng thư số mà cơ quan Thuế và VDC đang cung cấp cho doanh nghiệp mới chỉ sử dụng để ký cho tờ khai thuế điện tử. Sau này, khi dịch vụ chứng thư số được mở rộng, doanh nghiệp có thể đăng ký những dịch vụ liên quan đến chuyển tiền điện tử. Vì vậy, việc nộp thuế qua mạng không còn là tương lai xa vời nữa. Tổng hợp thực hiện thu NSNN được thể hiện ở bảng 2.3

Bảng 2.3. Tổng hợp thực hiện thu NSNN 3 năm 2006, 2007, 2008

STT

CHỈ TIÊU	NĂM 2006	NĂM 2007	NĂM 2008
A	TỔNG THU NSNN (tỷ đồng)	279.472	315.915	416.783
I	TỔNG THU NỘI ĐỊA DO NGÀNH THUẾ QUẢN LÝ (tỷ đồng)	261.628	329.679	330.156
1.	THU TỪ DẦU THÔ (tỷ đồng)	83.346	76.980	88.800
1.	TỶ LỆ % TRÊN TỔNG THU NSNN	29,82	24,37	21,31
2.	THU NỘI ĐỊA TRỪ DẦU THÔ (tỷ đồng)	145.404	174.298	229.786
2.	TỶ LỆ % TRÊN TỔNG THU NSNN	52,03	55,17	55,13
II	THU TỪ XUẤT NHẬP KHẨU DO HẢI QUAN QUẢN LÝ (tỷ đồng)	42.825	60.381	90.922
II	TỶ LỆ % TRÊN TỔNG THU NSNN	15,32	19,11	21,82
III	THU VIỆN TRỢ KHÔNG HOÀN LẠI (tỷ đồng)	7.897	4.256	7.275
B	TỶ LỆ (%) THU NSNN SO GDP	28,69	27,62	28,06