nguyên nhân khác như kinh tế gia đình khó khăn, khoảng cách từ nhà đến trường quá xa… tình trạng các em đủ tuổi đi học nhưng không được đi học hoặc bỏ học; số HS theo học hết cấp hoặc thi vào các trường nghề, cao đẳng, đại học rất ít.
Học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú THCS & THPT có tình cảm chân thực, mộc mạc, yêu ghét rõ ràng, biểu hiện tình cảm thường thầm kín ít bộc lộ ra bên ngoài. Các em sống vốn gắn bó với gia đình bản làng và người thân. Coi trọng tình cảm và giải quyết các vấn đề bằng tình cảm. Về lối sống của các em còn hồn nhiên, giản dị, chất phác, thật thà. Có lòng tự trọng cao, có trách nhiệm với công việc nhưng còn có tính bảo thủ và tự ty, HS gặp khó khăn khi phải thích nghi với hoàn cảnh mới và môi trường thay đổi. HS rất thích tập và diễn văn nghệ, nhất là những điệu múa của dân tộc các em.
Các trường phổ thông dân tộc nội trú THCS & THPT được thành lập tạo thành chiếc nôi văn hóa cho con em đồng bào dân tộc thiểu số ở các tỉnh. Mỗi trường trung bình có đến 13 dân tộc, mỗi dân tộc có bản sắc văn hóa riêng, góp phần tạo nên sự đa dạng trong văn hóa của tỉnh nói riêng và văn hóa Việt Nam nói chung. HS trường phổ thông dân tộc nội trú THCS & THPT là thế hệ đi sau có trình độ, phẩm chất, năng lực nên chiếm vị trí quan trọng trong cơ cấu cán bộ nguồn cho địa phương. HS trường phổ thông dân tộc nội trú THCS & THPT là nguồn dự trữ phong phú trong các tổ chức chính trị, xã hội, gia đình. HS trường phổ thông dân tộc nội trú THCS & THPT là những hạt nhân tiêu biểu, xuất sắc của các dân tộc thiểu số trên địa bàn các tỉnh.
1.3.2. Ý nghĩa của hoạt động trải nghiệm đối với sự hình thành, phát triển nhân cách học sinh
Hoạt động trải nghiệm có ý nghĩa quan trọng cho sự phát triển nhân cách của HS, giúp HS tự chiếm lĩnh kiến thức, hình thành các kĩ năng, giá trị và phẩm chất của bản thân. Hầu hết học sinh khi được tham gia các hoạt động này đều tỏ ra thích thú hứng khởi. Rất nhiều em thể hiện rõ năng lực của mình qua các hoạt động trải nghiệm, do vậy, hoạt động trải nghiệm là cầu nối giữa hoạt động giảng dạy với giáo dục học sinh ngoài giờ lên lớp.
Học sinh trong quá trình hoạt động trải nghiệm, các em vừa tổ chức các hoạt động của chính mình, tích cực hóa bản thân, vừa là người tham gia lại vừa là người kiến thiết để sáng tạo, phát huy sở trường của bản thân, từ đó điều chỉnh bản thân để tự tổ chức cuộc sống của bản thân mình, làm việc có trách nhiệm và kế hoạch hơn. Ở THPT, nội dung hoạt động trải nghiệm với các chủ đề hoạt động lao động sản xuất, sinh hoạt tập thể, câu lạc bộ hướng nghiệp và các hoạt động định hướng nghề nghiệp khác, học sinh được đánh giá và tự đánh giá về năng lực, sở trường, hứng thú liên quan đến nghề nghiệp; có thể tự chọn cho mình ngành nghề phù hợp; được rèn luyện phẩm chất và năng lực để thích ứng với nghề nghiệp tương lai.
Được tiến hành song song cùng với hoạt động học tập trong nhà trường, hoạt động trải nghiệm là các hoạt động giáo dục thực tiễn nên có mối quan hệ bổ sung, hỗ trợ cho hoạt động dạy học. Do vậy, HS không cảm thấy nhàn chán mà các em vận dụng kiến thức hoạt động trải nghiệm vào thực tế cuộc sống một cách linh hoạt, phát huy được tính tích cực, chủ động, tự giác và sáng tạo. HS tham gia vào các khâu của hoạt động trải nghiệm từ thiết kế, chuẩn bị, thực hiện và đánh giá kết quả, trong đó HS lựa chọn ý tưởng và bày tỏ quan điểm của mình về ý tưởng, do vậy mà các em thật sự hào hứng và rất tích cực khi được học tập dưới dạng hoạt động trải nghiệm. Hoạt động trải nghiệm giúp giáo viên khai thác tiềm năng của học sinh, từ đó GV gợi ý, trợ giúp các em, khuyến khích tối đa sự sáng tạo của HS, GV định hình những thói quen, tính cách tốt ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường để tạo nền móng vững chắc cho sự phát triển tiếp theo.
Với nội dung hoạt động trải nghiệm rất phong phú, đa dạng, do vậy tạo điều kiện kết nối các kiến thức khoa học liên ngành nhằm mục đích giáo dục trí tuệ, giáo dục kĩ năng sống, giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mĩ và thể chất,…Vì thế, khi đứng trước những khó khăn của cuộc sống, HS dễ dàng vượt qua và tự khẳng định mình bằng cách nỗ lực phấn đấu, học hỏi không ngừng.
1.3.3. Nội dung chương trình hoạt động trải nghiệm ở các trường phổ thông dân tộc nội trú TTHCS & THPT
Chương trình hoạt động trải nghiệm ở các trường phổ thông dân tộc nội trú THCS & THPT “tuân thủ các quy định cơ bản được nêu trong Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, gồm:
Có thể bạn quan tâm!
-
Quản lý hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú trung học cơ sở và trung học phổ thông Bắc Quang, Hà Giang - 1 -
Quản lý hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú trung học cơ sở và trung học phổ thông Bắc Quang, Hà Giang - 2 -
Khái Niệm Quản Lí Hoạt Động Trải Nghiệm Ở Trường Pt Dtnt -
Kiểm Tra, Đánh Giá Kết Quả Hoạt Động Trải Nghiệm -
Thực Trạng Hoạt Động Trải Nghiệm Ở Trường Phổ Thông Dân Tộc Nội Trú Thcs & Thpt Bắc Quang, Hà Giang -
Thực Trạng Tổ Chức Hoạt Động Trải Nghiệm Ở Trường Phổ Thông Dân Tộc Nội Trú Thcs & Thpt Bắc Quang, Hà Giang
Xem toàn bộ 112 trang tài liệu này.
a) Định hướng chung cho tất cả các môn học và hoạt động giáo dục như: quan điểm, mục tiêu, yêu cầu cần đạt, kế hoạch giáo dục và các định hướng về nội dung giáo dục, phương pháp giáo dục và đánh giá kết quả giáo dục, điều kiện thực hiện và phát triển chương trình;
b) Xây dựng chương trình Hoạt động trải nghiệm ở ba cấp học.
Chương trình Hoạt động trải nghiệm bảo đảm hài hoà giữa lí thuyết và thực tiễn, tính khoa học và tính sư phạm; được thiết kế dựa trên cơ sở:
a) Lí luận giáo dục, lí thuyết hoạt động, lí thuyết về nhân cách, lí thuyết học tập trải nghiệm;
b) Các ưu điểm của chương trình hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, hoạt động giáo dục hướng nghiệp hiện hành;
c) Kinh nghiệm quốc tế trong phát triển chương trình giáo dục nói chung, trong xây dựng chương trình Hoạt động trải nghiệm nói riêng;
d) Bản sắc văn hoá các vùng miền, văn hoá Việt Nam và văn hoá nhân loại” [8].
Do vậy, nội dung chương trình hoạt động trải nghiệm ở các trường phổ thông dân tộc nội trú TTHCS & THPT như sau:
- Hoạt động phát triển cá nhân gồm: Hoạt động tìm hiểu/khám phá bản thân, Hoạt động rèn luyện nền nếp, thói quen; tính tuân thủ, trách nhiệm, ý chí vượt khó, Hoạt động phát triển kĩ năng giao tiếp và hợp tác trong lao động, học tập và cuộc sống.
- Hoạt động lao động: Hoạt động lao động ở trường, Hoạt động lao động ở nhà, Hoạt động lao động ở địa phương.
- Hoạt động xã hội và phục vụ cộng đồng: Hoạt động giáo dục truyền thống, tư tưởng, đạo đức; Hoạt động giáo dục văn hoá, hữu nghị và hợp tác; Hoạt động tìm hiểu phong cảnh, di tích văn hoá - lịch sử của địa phương và đất nước; Hoạt động tình nguyện/nhân đạo và hoạt động giáo dục các vấn đề xã hội.
- Hoạt động giáo dục hướng nghiệp: “Hoạt động tìm hiểu, trải nghiệm thế giới nghề nghiệp; Hoạt động đánh giá và rèn luyện năng lực và phẩm chất của bản thân phù hợp với nhóm nghề; Hoạt động tìm hiểu các nhóm tri thức khoa học liên quan đến nghề nghiệp; Hoạt động tìm hiểu hệ thống giáo dục trung học chuyên
nghiệp và đào tạo nghề của trung ương, địa phương và các cơ sở đào tạo cao đẳng, đại học” [8].
1.3.4. Hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm ở các trường phổ thông dân tộc nội trú THCS & THPT
- Hình thức có tính khám phá (Tham quan, Trò chơi,...); trong đó trò chơi là phương tiện giáo dục giúp HS thư giãn tinh thần, có tác dụng tích cực và ảnh hưởng đến sự phát triển về nhân cách của HS, phát triển thể chất, đạo đức, tâm lí, trò chơi giúp HS rèn luyện thể lực, sự nhanh trí, phát triển tốt các chức năng của các giác quan và rèn luyện cho HS năng lực tư duy, sáng tạo. Qua trò chơi, HS có cơ hội tham gia vào các mối quan hệ giao tiếp để phát triển các năng lực giao tiếp của HS.
- Hình thức có tính thể nghiệm, tương tác (Diễn đàn, Sân khấu tương tác,...);
Diễn đàn là một hình thức tổ chức hoạt động để giúp HS trực tiếp và chủ động nêu ra quan điểm, đặt câu hỏi, đề xuất của mình về một vấn đề liên quan đến chủ đề của diễn đàn. Diễn đàn giúp HS học tập và lắng nghe ý kiến của bạn bè, thầy cô, cha mẹ,… HS tự tin để tự khẳng định mình và rèn luyện các kỹ năng lắng nghe, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng đặt vấn đề và phát hiện vấn đề. Diễn đàn có thể được tổ chức ở quy mô khối lớp, cấp trường, cấp huyện/thành phố.
Sân khấu tương tác hay theo cách gọi khác là sân khấu diễn đàn là một hình thức nghệ thuật mà HS tương tác với nhau trong hoạt động diễn kịch. Vở kịch này trong phần mở đầu phải đưa ra được tình huống và phần nội dung được sáng tạo bởi sự tham gia của HS. Mục đích của sân khấu tương tác là phát huy tính sáng tạo của HS, để HS đưa ra bày tỏ suy nghĩ, quan điểm của mình khi xử lí tình huống đặt ra trong vở kịch. Sân khấu tương tác giúp HS phát triển các kỹ năng cần thiết đồng thời tính sáng tạo, sự phối hợp cùng tập thể của HS được nâng cao. Sân khấu tương tác yêu cầu HS phải tự chọn vấn đề, xây dựng kịch bản và tự lựa chọn diễn viên để thực hiện vở kịch theo yêu cầu của GV.
- Hình thức có tính cống hiến (Thực hành lao động; Hoạt động tình nguyện, nhân đạo...); Trong đó có hoạt động lao động ở nhà yêu cầu HS thể hiện sự tự tin
trong việc tổ chức sắp xếp công việc gia đình hợp lí; lao động ở trường đòi hỏi HS hợp tác được với bạn để xây dựng mục tiêu và lập kế hoạch hoạt động cho buổi lao động công ích xây dựng nhà trường; lao động ở địa phương yêu cầu HS thực hiện và quản lí được các công việc trong hoạt động lao động sản xuất gắn với địa phương, HS đánh giá được hiệu quả kinh tế và xã hội của các hoạt động lao động.
Hoạt động nhân đạo là hoạt động tác động đến tình cảm, đồng cảm và sự thấu cảm của HS đối với những cá nhân, gia đình có hoàn cảnh khó khăn. Qua hoạt động này, HS đồng cảm và thấu cảm đối với những gia đình có người nhiễm chất độc màu da cam, trẻ em tàn tật, mồ côi, người già neo đơn… để HS có hành động giúp đỡ, chia sẻ giúp họ ổn định cuộc sống.
Đối với hoạt động tình nguyện, nhân đạo đặt ra yêu cầu cho HS phải chủ động xây dựng được kế hoạch thực hiện các mục tiêu đặt ra về hoạt động tình nguyện nhân đạo. HS tự nhận lấy trách nhiệm để sẵn sàng đương đầu với thử thách, khó khăn. Do vậy, đòi hỏi HS phải có lòng nhân ái, thể hiện lí tưởng và ước mơ của mình để thực hiện những nhiệm vụ khó khăn ở địa phương. Vì vậy, qua hoạt động này HS nhận thức được trách nhiệm của mình đối với cộng đồng, HS sẵn sàng chia sẻ giúp đỡ nhau.
1.4. Quản lí hoạt động trải nghiệm ở trường phổ thông dân tộc nội trú THCS & THPT
1.4.1. Lập kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm ở trường phổ thông dân tộc nội trú THCS & THPT
Xây dựng kế hoạch là thời điểm khởi đầu của một chu trình quản lí mà hiệu trưởng - người thực hiện công tác quản lí phải thực hiện. Lập kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm ở trường phổ thông dân tộc nội trú THCS & THPT phải được bắt đầu từ việc xây dựng kế hoạch, kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm phải được đưa vào kế hoạch chung của nhà trường, phải được tập thể nhà trường trao đổi, bàn bạc và thông qua vào đầu mỗi năm học. Kế hoạch này nhằm đạt mục tiêu chung của hoạt động trải nghiệm đồng thời góp phần vào việc thực hiện mục tiêu giáo dục của từng nhà trường. Để đạt được mục tiêu trên, tùy vào hoàn cảnh và điều kiện
hiện trạng của các trường trường phổ thông dân tộc nội trú THCS & THPT, Hiệu trưởng hoặc Phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn có thể lập kế hoạch sau:
- Hiệu trưởng thực hiện phân cấp xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm với các cấp độ: Cấp độ Trường, Khối, Lớp tương ứng với mỗi loại kế hoạch trên lại có kế hoạch hoạt động theo năm, theo học kỳ và theo tháng.
- Hiệu trưởng chỉ đạo đảm bảo tính thống nhất giữa các loại kế hoạch tránh chồng chéo, kế hoạch của khối lớp phải nằm trong kế hoạch chung của trường và kế hoạch của khối lớp phải là cụ thể hóa kế hoạch của trường. Yêu cầu đối với mỗi loại kế hoạch phải xác định rõ các nội dung sau đây:
Để lập kế hoạch tổ chức trải nghiệm, Hiệu trưởng yêu cầu Tổ chuyên môn và GV tìm tòi, suy nghĩ lập kế hoạch về chủ đề trải nghiệm, tên chủ đề cùng với mục tiêu, nội dung, hình thức phải tạo được sự lôi cuốn, hấp dẫn và tạo ra tâm lí hứng khởi cho học sinh. Lựa chọn được những hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở trường phổ thông dân tộc nội trú THCS & THPT cần tiến hành theo chủ đề của tuần, tháng, kỳ, năm học của từng bộ môn, và cách thức tiến hành, quan tâm đến nội dung hoạt động trải nghiệm. Giáo viên cũng có thể lựa chọn các hoạt động khác ngoài hoạt động đã được gợi ý trong kế hoạch của nhà trường, nhưng phải bám sát chủ đề của hoạt động và phục vụ tốt cho việc thực hiện các mục tiêu giáo dục của chủ đề.
Trong quá trình lập kế hoạch, cần nêu rõ mục tiêu của hoạt động trải nghiệm hình thành ở HS những kiến thức, kỹ năng, thái độ gì và mức độ đạt được của HS về những kiến thức, kỹ năng, thái độ trong quá trình HS tham gia trải nghiệm.
- Trong kế hoạch, căn cứ vào từng chủ đề, các mục tiêu đã xác định, các điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của lớp, của nhà trường và khả năng của học sinh để xác định các nội dung trải nghiệm phù hợp với HS từng khối lớp. Cần liệt kê đầy để các nội dung hoạt động phải thực hiện, từ đó lựa chọn hình thức hoạt động tương ứng. Có thể trong một hoạt động nhưng có nhiều hình thức khác nhau đan xen hoặc trong đó có một hình thức nào đó là trung tâm, còn hình thức khác là phụ trợ.
Các GV và các nhân lực liên quan tham gia vào xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm, trong đó, cán bộ, viên chức ở các bộ phận khác cung cấp thông tin về nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất và thiết bị dạy học để triển khai kế hoạch.
1.4.2. Tổ chức thực hiện hoạt động trải nghiệm ở trường THPT
Tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động trải nghiệm ở trường THPT là quá trình sắp xếp, phân bổ nhân sự vào công việc, phân bổ quyền hành và nguồn lực để thực hiện kế hoạch. Quá trình tổ chức thực hiện kế hoạch gồm:
- Thành lập ban chỉ đạo HĐTN gồm Hiệu trưởng hoặc Phó hiệu trưởng, đại diện công đoàn, Bí thư đoàn trường, giáo viên và đại diện Ban đại diện cha mẹ học sinh với nhiệm vụ giúp hiệu trưởng xây dựng chương trình, kế hoạch hoạt động hàng năm và chỉ đạo thực hiện chương trình, kế hoạch đó.
- Tổ chức những hoạt động lớn, qui mô trường và thực hiện sự phối hợp chặt chẽ với các tổ chức Đoàn và các lực lượng giáo dục khác ngoài nhà trường. Tổ chức hướng dẫn giáo viên chủ nhiệm lớp, Đoàn thanh niên của lớp phối hợp thực hiện kế hoạch.
- Hiệu trưởng sắp xếp bố trí nhân sự, phân công trách nhiệm quản lí, huy động cơ sở vật chất, tài chính phục vụ cho thực hiện kế hoạch. Khi sắp xếp bố trí nhân sự, Hiệu trưởng phải biết được phẩm chất và năng lực của từng người, mặt mạnh, mặt yếu để giao việc. Mặt khác, trong việc tổ chức thực hiện, Hiệu trưởng cần tạo điều kiện cho người tham gia phát huy tinh thần tự giác, tích cực, phối hợp cùng nhau hoàn thành tốt nhiệm vụ. Hiệu trưởng tổ chức hình thành mối quan hệ giữa các bộ phận và cá nhân phụ trách liên quan đến tổ chức hoạt động trải nghiệm như phối hợp với Tổng phụ trách Đội, lực lượng giáo viên chủ nhiệm, Chi Đoàn, Hội cha mẹ HS, các tổ chức xã hội: Đoàn phường, xã, Công an, Phụ nữ, các đơn vị kết nghĩa… cùng phối hợp để tổ chức thực hiện hoạt động trải nghiệm. Bên cạnh đó, Hiệu trưởng cần tổ chức bồi dưỡng cho các lực lượng tham gia tổ chức hoạt động trải nghiệm những kiến thức, hình thức và phương pháp tổ chức hoạt động này sao cho có hiệu quả.
Để tổ chức thực hiện hoạt động trải nghiệm, cần huy động các nguồn tài chính bằng các nguồn tài chính khác nhau như: ngân sách nhà nước, nguồn từ cha mẹ học sinh đóng góp, nguồn từ các tổ chức ngoài trường tài trợ từ cá nhân và tổ chức ngoài trường,…
1.4.3. Chỉ đạo triển khai thực hiện kế hoạch hoạt động trải nghiệm ở trường phổ thông dân tộc nội trú THCS & THPT
Chỉ đạo thực hiện kế hoạch tổ chức HĐTN cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú THCS & THPT là sự can thiệp của Hiệu trưởng vào toàn bộ các quá trình quản lí HĐTN cho học sinh để bảo đảm việc thực hiện trải nghiệm được diễn ra theo đúng hướng, đúng kế hoạch, phối hợp chặt chẽ với các lực lượng giáo dục sao cho đạt hiệu quả. Việc chỉ đạo HĐTN cho học sinh sẽ đạt hiệu quả cao nếu trong quá trình chỉ đạo Hiệu trưởng biết cách kết hợp giữa sử dụng uy quyền và thuyết phục, động viên khích lệ, tạo điều kiện cho người dưới quyền được phát huy năng lực và tính sáng tạo của họ. Cụ thể công tác chỉ đạo thực hiện HĐTN cho học sinh được tiến hành như sau:
- Chỉ đạo giáo viên xây dựng chương trình, kế hoạch HĐTN
Hiệu trưởng chỉ đạo GVCN, xây dựng kế hoạch, chương trình HĐTN cho học sinh dựa trên kế hoạch hoạt động và định hướng hoạt động ngoại khóa mà nhà trường đưa ra. GVCN là người thiết kế tổ chức thực hiện các hoạt động thường xuyên tại lớp mình đồng thời là người chỉ đạo, tổ chức cho HS tham gia các hoạt động trải nghiệm.
Nội dung của việc quản lí bao gồm:
1. Quản lí việc xây dựng kế hoạch hoạt động thường xuyên của giáo viên: Xây dựng kế hoạch cá nhân có nội dung HĐTN cho học sinh theo từng chủ đề, chủ điểm ứng với các nội dung; xây dựng nội dung HĐTN cho học sinh và địa điểm thực hiện (hoạt động diễn ra ở đâu, của lớp nào, như thế nào? vai trò của GVCN ra sao? thời gian, hình thức, nội dung thực hiện có đúng quy định không? ý thức tự quản của học sinh ra sao?...).
2. Chỉ đạo giáo viên chuẩn bị hoạt động theo chủ điểm, chủ đề (lớp có tham gia hay không? mức độ tham gia thế nào? kết quả ra sao?...).
3. Chỉ đạo giáo viên phối hợp các lực lượng giáo dục khác để tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh như: cán bộ Đoàn, cha mẹ HS.
4. Chỉ đạo giáo viên thực hiện việc kiểm tra đánh giá kết quả HĐTN cho học sinh.