Các Chủ Thể Sử Dụng Kết Quả Xếp Hạng Tín Nhiệm Doanh Nghiệp

thể thấy, thị trường XHTNDN là một thị trường được hình thành bởi sự tham gia của các nhà đầu tư, doanh nghiệp phát hành, tổ chức XHTN và các bên liên quan khác để cung cấp các dịch vụ XHTNDN và thực hiện vai trò của thị trường trung gian thông tin trong nền kinh tế (European Union, 2016).

2.2.1.2. Phát triển thị trường XHTNDN

Theo Ponce (2012), thị trường XHTNDN có CRA đóng vai trò trung gian thông tin trong thị trường phục vụ cả hai bên (two-sided market) gồm nhà phát hành và nhà đầu tư. Do đó, phát triển thị trường XHTNDN được xem xét trên các góc độ đánh giá hoạt động từ phía nhà phát hành, nhà đầu tư về bản thân các CRA với mô hình kinh doanh hợp lý trên thị trường XHTNDN. White (2013) cho rằng phát triển thị trường XHTN là gia tăng thu hút sự tham gia đầy đủ của các chủ thể trong thị trường cả về phía cung (CRA) và phía cầu (doanh nghiệp được xếp hạng, chủ thể sử dụng thông tin). Phát triển thị trường XHTNDN khi các dịch vụ XHTNDN phải hình thành mô hình tạo lợi nhuận cho CRA và các ý kiến đưa ra của CRA được thị trường đánh giá là có hiệu quả thông qua phản ứng của thị trường với kết quả xếp hạng.

Theo European Union (2016), tại Châu Âu, khi thị trường CRA doanh nghiệp đã có lịch sử lâu đời và hoạt động ở mức cao thì việc phát triển thị trường XHTNDN được nhấn mạnh đến tiếp tục duy trì tầm quan trọng về chuyên môn và danh tiếng của CRA và thông qua các biện pháp hiệu quả để thúc đẩy cạnh tranh. Các biện pháp khuyến khích và tạo điều kiện phát triển những thế mạnh của các CRA sẵn có, đồng thời tạo điều kiện để đẩy nhanh quá trình CRA mới thành lập tạo được uy tín trên thị trường. Với các quốc gia đang phát triển mới hình thành sơ khai thị trường XHTNDN, Todhanakasem (2001) cho rằng phát triển của thị trường XHTN được thể hiện qua sự hình thành và mở rộng hoạt động của các CRA có đủ danh tiếng trên thị trường đó.

Trong nghiên cứu này, quan điểm của White (2013) kết hợp với Todhanakasem (2001) được sử dụng để làm rõ về phát triển thị trường XHTNDN tại Việt Nam thông qua việc đánh giá mức độ thu hút tham gia đầy đủ của các chủ thể

trong thị trường cả về phía cung và phía cầu, tạo nên phản ứng tích cực về hiệu quả của hoạt động XHTN và mở rộng hoạt động của các CRA trên thị trường.

Ashcraft, Schuermann (2008), White (2002), White (2013) đã khẳng định việc phát triển thị trường XHTNDN nói chung và các CRA nói riêng có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh hiện nay. Cụ thể là thị trường XHTNDN sẽ thực hiện hiệu quả vai trò chức năng chính là cung cấp dịch vụ thông tin (information services) và cung cấp dịch vụ giám sát (monitoring services) trên thị trường tài chính và nền kinh tế. Trong đó chức năng cung cấp dịch vụ thông tin là chức năng cơ bản, đầu tiên và quan trọng.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 335 trang tài liệu này.

Chức năng cung cấp dịch vụ thông tin được CRA thực hiện thông qua việc đưa ra các đánh giá độc lập về khả năng thanh toán nghĩa vụ tài chính của các chủ thể, từ đó giảm chi phí thông tin, thúc đẩy các thị trường tài chính, gia tăng tính thanh khoản cho thị trường. CRA với vai trò cung cấp thông tin sẽ thúc đẩy minh bạch thông tin thị trường, bằng cách đánh giá chất lượng tín dụng xếp hạng đại diện cho việc phổ biến thông tin cho những người tham gia thị trường về mức độ rủi ro của các nhà phát hành, khoản nghĩa vụ tài chính được phát hành. Các tổ chức XHTN đóng vai trò quan trọng trong thị trường tài chính, các nhà đầu tư sử dụng kết quả xếp hạng để đánh giá rủi ro tài chính của các công cụ tài chính. Việc tự đưa ra các phân tích, đánh giá đòi hỏi nhà đầu tư phải có nhiều thông tin, kiến thức, chi phí và rất nhiều thời gian để có được kết quả. Đối với các nhà đầu tư cá nhân thì điều này càng trở nên khó khăn hơn, do đó việc họ dựa vào kết quả đánh giá của tổ chức xếp hạng sẽ giúp giải quyết các khó khăn này. Với việc đánh giá rủi ro tài chính, các tổ chức xếp hạng có một tác động rất quan trọng đến mức lãi suất mà các chủ thể vay nợ phải thanh toán cho nhà đầu tư. Nhà đầu tư căn cứ trên kết quả xếp hạng để quyết định mức lãi suất phù hợp cho việc đầu tư của họ. Việc giảm hạng tín nhiệm có thể dẫn đến việc tăng lãi suất, thậm chí việc giảm hạng xuống dưới mức đầu tư có thể dẫn đến tăng biến động trên thị trường, tâm lý hành động bầy đàn, hình thành vòng xoáy giảm giá của các công cụ tài chính (European Commission (2010b)). Do đó, các hành động của tổ chức xếp hạng việc phát ra thông tin ảnh hưởng rất nhiều đến thanh khoản và ổn định của thị trường. XHTN cũng đóng một vai trò quan trọng trong các việc

hình thành hợp đồng đầu tư của các tổ chức và quy định của cơ quan quản lý. Đánh giá dựa trên quy định thường xuất hiện trong khoản vay thỏa thuận, giao ước trái phiếu và các quy tắc đầu tư nội bộ. Chẳng hạn, Quy tắc 2a-7 theo Đạo luật Công ty Đầu tư (1940) của Hoa Kỳ quy định giới hạn các quỹ thị trường tiền tệ chỉ được đầu tư vào các công cụ ngắn hạn có chất lượng cao, trong đó các tiêu chuẩn đầu tư chất lượng tối thiểu được dựa trên xếp hạng được công bố bởi CRA (Beaver, Shakespeare & Soliman, 2006).

Chức năng giám sát của thị trường XHTNDN được Ashcraft, Schuermann (2008), White (2002), White (2013) xem xét vai trò quan trọng như chức năng cung cấp thông tin. Chức năng này của CRA thông qua việc tác động liên tục đến các chủ thể được xếp hạng khiến cho các chủ thể này cần có các hành động khắc phục vấn đề một các liên tục trong quá trình giám sát để tránh bị giảm hạng tín nhiệm. Boot, Milbourn & Schmeits (2005) cho rằng vai trò giám sát liên tục của CRA thông qua các thủ tục theo dõi tín dụng của họ thường bị bỏ qua trong một số các nghiên cứu trước đây và đó là một điều sai lầm. Tác giả chứng minh rằng công việc của CRA không chỉ là phổ biến thông tin ban đầu, mà là phát huy vai trò rất lớn trong khía cạnh giám sát liên tục thông qua các thủ tục theo dõi tín dụng. Cụ thể, CRA sẽ tương tác với công ty mà nó đánh giá một cách liên tục. Đó là một điều kiện ràng buộc bắt buộc trong hợp đồng khi họ cung cấp dịch vụ xếp hạng cũng như các quy định về xếp hạng của CRA đó công bố ra bên ngoài. Các CRA sẽ xem xét các nguy cơ thay đổi về đặc điểm của công ty và/hoặc tình hình thị trường đe dọa ảnh hưởng đến XHTN của nó. Việc thực hiện chức năng giám sát giúp cho CRA có thể thực hiện các hành động cụ thể để giảm thiểu sự suy giảm khả năng của tình trạng rủi ro tín dụng thông qua các kết quả xếp hạng của họ, từ đó giúp cho các nhà đầu tư trên thị trường có thể đưa ra các quyết định của mình một cách chính xác hơn. Lập luận về vai trò giám sát này của CRA được ủng hộ bởi nhiều nghiên cứu khác như An & Chan (2008), Bannier & Hirsch (2010). Tại các thị trường phát triển, việc chức năng giám sát liên tục của CRA có tác động rất lớn đến phản ứng của các bên trên thị trường khi có sự thay đổi kết quả xếp hạng như thay đổi mức đầu tư, lãi suất của trái phiếu hay giá cổ phiếu doanh nghiệp được xếp hạng.

Ngoài hai vai trò nêu trên được nhiều nghiên cứu chứng minh thì Frost (2007) và Hand, Holthausen & Leftwich (1992) khẳng định thêm một vai trò quan trọng của các CRA là thúc đẩy phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp nói riêng và thị trường trái phiếu nói chung. Sự hiện diện của các CRA có uy tín được công nhận là một yếu tố quan trọng trong sự thành công của một thị trường trái phiếu với những lợi ích chính bao gồm đưa ra chuẩn mực đo lường nhất quán về rủi ro tương đối của các trái phiếu, khuyến nghị đối với phát hành trái phiếu của tổ chức để cải thiện tình hình tài chính của họ, nâng cao chất lượng thông tin và số lượng phát hành của doanh nghiệp. Mckague & ctg (2011), ADB (2013) cho rằng mục đích chính của XHTN là cung cấp cho các nhà đầu tư ý kiến khách quan và độc lập về rủi ro tín dụng tương đối của trái phiếu. Từ đó hình thành nên một chức năng rất hữu ích của CRA là làm tăng khả năng chuyển nhượng của trái phiếu doanh nghiệp trong thị trường thứ cấp và giúp thúc đẩy tăng trưởng về chiều sâu và thanh khoản trong thị trường trái phiếu doanh nghiệp.

2.2.2. Các chủ thể trong thị trường XHTN doanh nghiệp

2.2.2.1. Tổ chức xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp

Theo SEC (2009), CRA doanh nghiệp là một tổ chức cung cấp ý kiến về uy tín tín dụng của một doanh nghiệp và nghĩa vụ tài chính do chủ thể đó phát hành ra thị trường (chẳng hạn như trái phiếu, cổ phiếu ưu đãi và thương phiếu của doanh nghiệp đó). Rom (2009) cho rằng CRA doanh nghiệp là một công ty thực hiện đánh giá các doanh nghiệp và các công cụ nợ được phát hành bởi danh nghiệp, gắn cho đánh giá đó một kết quả xếp hạng dựa trên hệ thống của CRA tương ứng với khả năng khoản nợ sẽ được trả.

S&P (2016) tự định nghĩa về họ là một tổ chức thực hiện cung cấp các sản phẩm, dịch vụ XHTN mà ở đó họ thể hiện ý kiến về khả năng và và sự sẵn sàng của tổ chức phát hành (một công ty, tổng công ty) để đáp ứng các nghĩa vụ tài chính đầy đủ và đúng hạn. XHTN cũng có thể đề cập tới chất lượng tín dụng của một khoản nợ riêng lẻ như trái phiếu công ty và nguy cơ liên quan có thể dẫn đến bị tổn thất.

Theo White (2010), tổ chức CRA doanh nghiệp là tổ chức xây dựng, phổ biến các ý kiến xếp hạng cho các nhà đầu tư và những người tham gia thị trường khác để họ có thể sử dụng xem xét mức độ rủi ro khi đầu tư, quyết định kinh doanh. Tất cả các tổ chức XHTN lớn đều sử dụng hệ thống ký hiệu Alphabet như hệ thống thang ký hiệu đánh giá thể hiện mức tín nhiệm. Các CRA không liên quan trực tiếp trong các giao dịch trên thị trường vốn, họ được cả hai phía - nhà đầu tư và các tổ chức phát hành – xem xét với tư cách là nhà cung cấp độc lập các đánh giá về rủi ro tín dụng (White, 2013). Như vậy, CRA doanh nghiệp là một tổ chức cung cấp dịch vụ XHTN của tổ chức phát hành là doanh nghiệp và các khoản nghĩa vụ tài chính riêng lẻ của doanh nghiệp đó, từ đó phổ biến các ý kiến XHTN ra thị trường để cho các chủ thể như nhà đầu tư và những người tham gia thị trường khác có thể sử dụng cho các mục đích đầu tư của chủ thể đó.

2.2.2.2. Doanh nghiệp được xếp hạng tín nhiệm

XHTN có thể đóng một vai trò hữu ích trong việc cho phép các doanh nghiệp huy động vốn trên thị trường. Thay vì vay tiền từ một ngân hàng, những doanh nghiệp này huy động vốn trực tiếp từ các nhà đầu tư bằng cách phát hành trái phiếu, các chứng khoán nợ. Các nhà đầu tư mua chứng khoán nợ và kỳ vọng sẽ nhận được tiền lãi cộng với gốc của họ khi chứng khoán đáo hạn hoặc thanh toán định kỳ (Adelson, 2012).

Các doanh nghiệp thông thường ít khi trở thành doanh nghiệp được xếp hạng, chỉ khi họ tham gia vào các hoạt động trên thị trường trái phiếu và các chứng khoán nợ khác thì nhu cầu với dịch vụ xếp hạng mới thực sự trở nên rõ ràng. Do đó, về cơ bản các doanh nghiệp được XHTN thường là các doanh nghiệp niêm yết, doanh nghiệp có phát hành chứng khoán nợ và có tham gia tích cực trên thị trường chứng khoán nợ (White, 2010). Khi các các nhà đầu tư chưa có sự tin tưởng, các doanh nghiệp phát hành chứng khoán nợ cần tìm kiếm những giải pháp để có thể phát ra tín hiệu về mức độ an toàn của khoản thương phiếu, trái phiếu mà họ phát hành ra. Biện pháp để xóa bỏ sự nghi ngờ, trấn an các nhà đầu tư được các doanh nghiệp thực hiện thông qua sử dụng kết quả xếp hạng của các CRA danh tiếng trên thị trường.

White (2010) chứng minh rằng qua quá trình xếp hạng, doanh nghiệp sẽ được CRA đánh giá bằng phương pháp công bằng, khách quan và nhanh chóng. Từ đó, họ có thể tiếp cận được nhà đầu tư phù hợp, được định giá lãi suất phù hợp với mức tín nhiệm của mình để có thể xác định mức chi phí huy động vốn hợp lý, tiết kiệm được chi phí vay, gia tăng thuận tiện trong giao dịch. Đồng thời, với các kết quả phân tích chi tiết trong báo cáo xếp hạng, doanh nghiệp sẽ nắm rõ hơn tình trạng hoạt động kinh doanh thực tế của họ. Từ đó phân tích được những điểm mạnh, điểm yếu, triển vọng phát triển trong tương lai cũng như những rủi ro khách hàng có thể gặp phải. Điều này, tạo cơ sở cho việc điều chỉnh chiến lược hoạt động nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động, khả năng cạnh tranh, năng lực tài chính

2.2.2.3. Các chủ thể sử dụng kết quả xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp

- Các nhà đầu tư

Theo Ashcraft, Schuermann (2008), các nhà đầu tư thường sử dụng XHTN để giúp đánh giá rủi ro tín dụng, để so sánh các tổ chức phát hành và các vấn đề nợ khác nhau khi đầu tư quyết định cũng như quản lý danh mục đầu tư của họ. Bằng cách phát hành XHTN, CRA làm giảm sự bất đối xứng thông tin giữa các nhà đầu tư và tổ chức phát hành các sản phẩm tài chính khác nhau.

Nhà đầu tư cá nhân có thể sử dụng XHTN để đánh giá việc mua trái phiếu doanh nghiệp từ góc độ chấp nhận rủi ro. Đồng thời các nhà đầu tư dựa vào XHTN để định giá các chứng khoán khác nhau (Goh và Ederington (1993)). Nhà đầu tư căn cứ trên kết quả xếp hạng để quyết định mức lãi suất phù hợp cho việc đầu tư của họ. Việc giảm hạng tín nhiệm có thể dẫn đến việc tăng lãi suất, thậm chí việc giảm hạng xuống dưới mức đầu tư có thể dẫn đến tăng biến động trên thị trường, tâm lý hành động bầy đàn, hình thành vòng xoáy giảm giá của các công cụ tài chính (European Commission, 2010b).

Theo Kisgen (2009) và Hovakimian, Kayhan & Titman (2009) các nhà đầu tư tổ chức trên thị trường như doanh nghiệp, quỹ tương hỗ, quỹ hưu trí, ngân hàng và các công ty bảo hiểm… thường sử dụng XHTN để bổ sung thông tin cho các phân tích của chính họ về doanh nghiệp phát hành hoặc phân tích các nghĩa vụ nợ cụ thể.

Ngoài các tác dụng như với nhà đầu tư cá nhân đã nói ở trên, các nhà đầu tư tổ chức có thể sử dụng XHTN để thiết lập ngưỡng an toàn cho rủi ro tín dụng, đưa ra hướng dẫn đầu tư và ảnh hưởng đến các quyết định tài chính của công ty, chẳng hạn như cơ cấu vốn hoặc chi trả cổ tức.

Theo Beaver, Shakespeare & Soliman (2006), đối với một số các nhà đầu tư đặc biệt như quỹ hưu trí, quỹ bảo hiểm… thì việc thực hiện đầu tư của họ được quy định chỉ được đầu tư vào các công cụ ngắn hạn có chất lượng cao, trong đó các tiêu chuẩn đầu tư chất lượng tối thiểu được dựa trên xếp hạng được công bố bởi CRA, ví dụ như Quy tắc 2a-7 theo Đạo luật Công ty Đầu tư (1940) của Hoa Kỳ. Do đó, họ sử dụng kết quả xếp hạng một cách thường xuyên và bắt buộc.

Nhìn chung, XHTNDN có thể được sử dụng như một chỉ dẫn về chất lượng tín dụng cùng một số các yếu tố khác bao gồm phân tích riêng của người sử dụng.

Công cụ nợ (được bảo đảm bởi danh tiếng và chứng nhận từ CRA)

Thông tin, trả phí dịch vụ

Kết quả xếp hạng và giám sát

Xếp hạng, danh tiếng

Đầu tư (tin tưởng vào XHTN)

Doanh nghiệp (phát hành công cụ nợ)

CRA doanh nghiệp

Nhà đầu tư

Nguồn: Dittrich (2007)

Hình 2.1. Mối quan hệ giữa doanh nghiệp phát hành, CRA và các nhà đầu tư trên thị trường XHTN

- Các ngân hàng đầu tư, công ty chứng khoán

Theo Sylla (2001) nhân viên môi giới, tư vấn của các ngân hàng đầu tư, công ty chứng khoán là những người có tác động rõ rệt đến các chủ thể tham gia thị trường, giúp tạo điều kiện cho dòng vốn từ nhà đầu tư đến tổ chức phát hành. Họ sẽ sử dụng kết quả XHTN để đánh giá rủi ro tín dụng của các doanh nghiệp và chứng khoán nợ,

cũng như để định giá cơ bản cho các nhà đầu tư về danh mục đầu tư của họ và giúp xác định lãi suất sẽ nhận được khi thực hiện việc đầu tư trên thị trường như thế nào.

Các nhân viên này có thể sử dụng các kết quả xếp hạng để tìm kiếm các khoản đầu tư theo tính chất rủi ro để tính toán, phân tích về các nhận định thị trường cũng như đưa ra khuyến nghị cho khách hàng của mình. Họ cũng có thể xem các kết quả xếp hạng để phục vụ cho việc thu xếp nguồn tài chính đối với doanh nghiệp. họ có thể tư vấn cho nhà phát hành về các vấn đề cần thiết theo định hướng rủi ro đầu tư trên thị trường hoặc phức tạp hơn là tư vấn về thiết lập danh mục chứng khoán hoặc các công cụ tài chính có cấu trúc để rồi sau đó họ tiếp thị cho các nhà đầu tư trên thị trường một cách hiệu quả nhất có thể.

- Doanh nghiệp và tổ chức tài chính thực hiện hoạt động cho vay

Các doanh nghiệp và tổ chức tài chính, đặc biệt là ngân hàng, có thể sử dụng XHTN để đánh giá nguy cơ rủi ro tiềm tàng của các khách hàng vay vốn có thể không thực hiện được nghĩa vụ tài chính. Việc xem xét rủi ro tài chính của các đối tác là quan trọng trong việc quyết định có nên cho doanh nghiệp đối tác đó vay vốn hay không hoặc xem xét phân tích, đánh giá và ra quyết định trong việc lựa chọn đầu tư vào doanh nghiệp nào sẽ đảm bảo hoàn trả khoản nợ, chứng khoán nợ. Các ý kiến của CRA về mức độ rủi ro của các chủ thể này có thể giúp đỡ các doanh nghiệp và tổ chức tài chính phân tích một cách rõ ràng hơn, từ đó đưa ra các điều kiện và thỏa thuận chi tiết trong quan hệ với đối tác. Các phân tích của CRA có giá trị không phải chỉ trong việc ra quyết định đối với quan hệ tín dụng mà còn tác động đến sự tồn tại của quan hệ tiềm năng trong kinh doanh, hợp tác và các mối quan hệ kinh doanh khác (Sylla (2001), White (2010)).

2.2.2.4. Cơ quan quản lý nhà nước

Các cơ quan quản lý thị trường chứng khoán sử dụng các CRA như một “người gác cổng” (Partnoy, 2006). Trong đó, cơ quan quản lý thường công nhận các CRA đạt điều kiện do họ ban hành để cấp chứng nhận (như chứng nhận NRSRO của SEC). và sau đó dựa trên các CRA được công nhận, cơ quan quản lý thị trường sẽ đưa ra các điều kiện về phát hành chứng khoán, quy mô phát hành, lượng giao dịch được