Một số vấn đề cơ bản để giảm và tiến tới xóa bỏ hình phạt tử hình trong Luật hình sự Việt Nam

1.2. Về góc độ lập pháp

Nhìn chung ở hầu hết các NNPQ có tính đích thực thì các chế định của pháp luật trong lĩnh vực Tư pháp hình sự (TPHS) nói chung và PLHS nói riêng chính là để bảo vệ các quyền và tự do của con người về mặt cốt lõi phải phù hợp với những quy định và những nguyên tắc được thừa nhận chung của pháp luật quốc tế (Công ước quốc tế) trong lĩnh vực Tư pháp hình sự. Xuất phát từ lý do này, để đáp ứng tốt trong xu thế hội nhập quốc tế, năm 2009 Quốc hội đã tiến hành thảo luận Dự thảo luật sửa đổi bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự (BLHS) Việt Nam năm 1999 theo hướng nhân đạo hoá (xoá bớt một số cấu thành tội phạm quy định mức hình phạt tử hình). Do đó ngày 19/6/2009 Quốc hội chính thức thông qua Luật số 37/QH12 "Về sửa đổi bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự năm 1999" đã giảm bớt cấu thành tội phạm (CTTP) từ 29 CTTP xuống còn 23 CTTP ở 22 điều luật có quy định hình phạt tử hình. Vì vậy, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay nền kinh tế nước ta đã có sự phát triển đáng kể, xu thế hội nhập ngày càng tích cực, sâu rộng và có trách nhiệm trước cộng đồng quốc tế của nước ta thì việc cải cách thể chế pháp luật, trong đó có PLHS cho phù hợp là rất cần thiết.

1.3. Về góc độ khoa học- thực tiễn

Hiện tại có hai nhóm quan điểm trái ngược nhau, chủ yếu xoay quanh một số vấn đề là: có nên tiếp tục quy định hình phạt tử hình trong hệ thống hình phạt của PLHS quốc gia hay không? Và nếu có thì cần hạn chế ở mức độ nào? Hay là phải xoá bỏ ngay hình phạt đặc biệt nghiêm khắc, thiếu tính nhân đạo nhất này ra khỏi hệ thống hình phạt của PLHS quốc gia. Hoặc nếu là tiến tới xoá bỏ hình phạt tử hình thì tiến tới đến khi nào?. Do đó những đòi hỏi đặt ra cho các nhà khoa học-luật gia, các cán bộ đã và đang làm việc trong lĩnh vực TPHS của đất nước một nhiệm vụ quan trọng đó là cần phải nghiên cứu để đưa ra những luận chứng, những nội dung phân tích có tính tích cực, khách

quan, khoa học để đóng góp ý kiến xác đáng với nhà làm luật nhằm khắc phục và loại bỏ những bất cập-hạn chế nhất định trong thực tế áp dụng đó là:

Nếu xét dưới góc độ thực tiễn về mục đích của hình phạt (nói chung) thì hình phạt sẽ có 4 mục đích đó là: 1) phục hồi lại công lý- sự công bằng xã hội, 2) ngăn ngừa riêng, 3) ngăn ngừa chung, 4) hỗ trợ cho cuộc đấu tranh phòng và chống tội phạm. Vì vậy khi áp dụng hình phạt tử hình được coi là hình phạt đặc biệt nghiêm khắc nhất so với tất cả các loại hình phạt khác trong hệ thống hình phạt PLHS Việt Nam thì đương nhiên loại bỏ 1 trong 4 mục đích đầy ý nghĩa của hình phạt (nói chung) - mục đích "ngăn ngừa riêng". Bởi vì, khi đã áp dụng hình phạt tử hình đối với một người bị kết án thì sinh mạng của người đó đã bị tước bỏ vĩnh viễn cho nên người đó sẽ không bao giờ còn có cơ hội để cải tạo- giáo dục, sửa chữa lỗi lầm trong nhà tù được nữa. Do đó hình phạt tử hình (nói riêng) chỉ còn lại có 3 trong 4 mục đích chính của hình phạt (nói chung) mà tôi vừa đề cập ở trên [87, tr. 190].

Mặt khác, trên thực tế các quan điểm quốc tế trong thời kỳ đương đại hiện nay được thừa nhận cho thấy trong các NNPQ là các nước văn minh phát triển cao trên thế giới thì việc áp dụng hình phạt trong pháp luật hình sự về mặt cơ bản đều có mục đích hướng đến không nhằm gây nên những đau đớn về thể xác và hạ thấp nhân phẩm con người.

Như vậy, cả về lý luận cũng như thực tiễn áp dụng pháp luật được đề cập trên, đều đặt ra yêu cầu cần thiết nghiên cứu đề tài “Một số vấn đề cơ bản để giảm và tiến tới xoá bỏ hình phạt tử hình trong Luật hình sự Việt Nam”. Đó chính là lý do thôi thúc tác giả lựa chọn đề tài này để nghiên cứu làm luận văn thạc sỹ của mình trong nhiều năm qua.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm đến công tác cải cách tư pháp, trong đó đặc biệt quan tâm đến cải cách về thể chế pháp

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 120 trang tài liệu này.

luật nói chung và pháp luật hình sự nói riêng. Tuy nhiên việc nghiên cứu đề tài: “Một số vấn đề cơ bản để giảm và tiến tới xoá bỏ hình phạt tử hình trong Luật hình sự Việt Nam” là một chuyên đề còn mới cho nên chưa được quan tâm đúng mức, những công trình khoa học nghiên cứu về chuyên đề này của các nhà khoa học- pháp luật trong nước còn khá khiêm tốn (mang tính chung chung). Cụ thể, cho đến thời điểm hiện nay chỉ có một số ít cuốn sách, công trình khoa học, đề tài chuyên khảo, một vài luận văn tiến sỹ và một số bài báo viết về lĩnh vực tử hình trong Luật hình sự đó là:

2.1. Các sách như

1) Bộ luật hình sự của nước Công hoà xã hội chủ nghĩa (CHXHCN) Việt Nam năm 1999, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.

2) Phạm Văn Lợi, Nguyễn Văn Hiển, “Một số vấn đề về hình phạt tử hình và thi hành hình phạt tử hình - thực trạng và giải pháp”, NXB Tư pháp Hà Nội, 2005;

3) TS. Phạm Văn Lợi (chủ biên) sách chuyên khảo "Một số vấn đề về hình phạt tử hình và thi hành hình phạt tử hình”, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia Hà Nội, 2006;

4) TS. Phạm Văn Lợi (chủ biên) "Chính sách hình sự trong thời kỳ đổi mới ở Việt Nam”, NXB Tư pháp Hà Nội, 2007.

5) Hội luật gia (Sách tham khảo) "Hình phạt tử hình trong Luật quốc tế", NXB Hồng Đức, 2008;

6) ThS. Vũ Thị Thuý, (Sách chuyên khảo) “Hình phạt tử hình trong Luật hình sự Việt Nam”, NXB Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh, 2010;

7) Nguyễn Đăng Dung - Phạm Hồng Thái - Vũ Công Giao - Lã Khánh Tùng, (Sách tham khảo) “Những điều cần biết về hình phạt tử hình”, NXB Lao động - Xã hội, 2010;

8) GS.TSKH. Đào Trí Úc - PGS.TS. Vũ Công Giao - PGS.TS. Trương

Thị Hồng Hà, (sách tham khảo) “Quyền sống và Hình Phạt tử hình”, NXB chính trị quốc gia - sự thật, Hà Nội 2015.

2.2. Các luận án tiến sỹ, luận văn thạc sỹ

1) Phạm Văn Beo (2007) "Hình phạt tử hình trong Luật hình sự Việt Nam" Viện Nhà nước và Pháp luật - Luận án Tiến sỹ Luật học;

2) Trần Hữu Nam (2003), “Hình phạt tử hình trong luật hình sự Việt Nam”, Khoa luật Đại học Quốc gia Hà Nội - Luận văn Thạc sĩ Luật học.;

3) Trần Thu Huyền (2006), Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về hình phạt tử hình trong Luật hình sự Việt Nam, khoa luật Đại học Quốc gia Hà Nội

- Luận văn Thạc sỹ Luật học.;

2.3. Các bài báo

1) Trần Quang Tiệp (2003), "Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về thi hành hình phạt tử hình", Nhà nước và pháp luật, (3);

2) Trương Quang Vinh (1998) "Dư luận xã hội một số nước về việc áp dụng hình phạt tử hình", Tạp chí Luật học, (3);

4) Viện Nhà nước và Pháp luật (2004), Luật hình sự và tố tụng hình sự các nước trên thế giới; Nguyễn Quốc Khánh (2004), “Một số vấn đề pháp lý, nhân đạo về hình phạt tử hình và công tác thi hành hình phạt tử hình”, Tạp chí Dân chủ pháp luật (7);

5) Vu Diệu Giang (2002), "Tác dụng trừng phạt và cải tạo của hình phạt tử hình", Tạp chí Luật học (5);

6) GS.TSKH. Lê Văn Cảm*, Nguyễn Thị Lan “Hình phạt tử hình trong

pháp luật hình sự Việt Nam: Giữ nguyên hay cần giảm và tiến tới loại bỏ?” (Bài viết) được đăng trên tạp chí khoa học ĐHQGHN, Tập 30, số 3 (2014) 1-14;

7) " Sửa đổi Bộ luật Hình sự: Hạn chế tử hình?" bài đăng trên Báo Pháp luật ngày 16/3/2015;

8) Trần Văn Độ (2005), "Thi hành hình phạt tử hình ở một số nước trên

thế giới và vấn đề hoàn thiện pháp luật về thi hành hình phạt tử hình ở Việt Nam", Nhà nước pháp luật, (3), tr.66.

9) Đặc biệt trong 6 năm gần đây, từ 2009– 2015 đã có một số các bài báo, bài nghiên cứu khoa học ở các cấp độ khác nhau về vấn đề hình phạt tử hình và hạn chế áp dụng hình phạt tử hình được đăng trên các Tạp chí Tòa án nhân dân thuộc Tòa án nhân dân tối cao; Tạp chí Viện kiểm sát nhân dân, Báo bảo vệ pháp luật thuộc Viện kiểm sát nhân dân tối cao đó là: 1) Đinh Xuân Thảo (2009) “Một số góp ý về dự thảo luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự”, Tạp chí kiểm sát (10), tr. 33; 2) TS. Đỗ Đức Hồng Hà (2009), “Hoàn thiện hệ thống hình phạt trong Bộ luật hình sự Việt Nam, qua tham khảo bộ luật hình sự Trung Hoa”, Tạp chí kiểm sát (21), tr 44 -47; 3) ThS Đỗ Mạnh Quang (2013) “Cần nghiên cứu thu hẹp phạm vi các tội danh có quy định hình phạt tử hình trong Bộ luật hình sự”, Tạp chí kiểm sát (4), tr. 28 – 32; 4) ThS Huỳnh Quốc Hùng (2013) “Cần quy định rõ trong Bộ luật hình sự các chế định phạm tội nghiêm trọng trong trường hợp nghiêm trọng, rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng”, Tạp chí kiểm sát (4), tr. 33; 5) TS. Phạm Minh Tuyên “Một số vấn đề về xét xử tội phạm khủng bố và tài trợ khủng bố theo điều 230a và điều 230b của Bộ luật hình sự và thực tiễn áp dụng”, Tạp chí kiểm sát (4), tr. 52 – 59; 6) ThS. Đàm Cảnh Long (2014), “Cần hoàn thiện các quy định pháp luật về thi hành án hình sự nhằm nâng cao hiệu quả công tác thi hành án hình sự của Tòa án”, Tạp chí kiểm sát (20), tr. 45, 46; 7) TS. Mai Đắc Biên (2015) “Tội phạm hóa và phi tội phạm hóa trong pháp luật hình sự ở nước ta hiện nay”, Tạp chí kiểm sát (Xuân) tháng 01. 2015, tr. 47, 63; 8) Bùi Văn Hưng (2015) “Vài nét về chế độ tử hình ở Hàn Quốc và một số liên hệ với Luật hình sự Việt Nam”, Tạp chí kiểm sát (6), tr. 54- 63; 9) Đắc Thái (2015) “Xây dựng Bộ luật hình sự (sửa đổi) góp phần tích cực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN, bảo vệ tốt hơn quyền con người, quyền công dân”, Báo bảo vệ pháp

luật (70), thứ 3 ngày 01.9.2015, tr. 9, 10; 10) Hoàng Anh Tuyên (2015), “Những nội dung cơ bản sửa đổi, bổ sung trong dự thảo Bộ luật hình sự sửa đổi”, Báo bảo vệ pháp luật (70), thứ 3 ngày 01.9.2015, tr. 11, 14; 11) ThS. Đào Tới Anh (2015) “Vài nét về hình phạt tử hình trong pháp luật của một số nước trên thế giới và đề xuất hoàn thiện Bộ luật hình sự Việt Nam”, Tạp chí kiểm sát (21), tr. 43, 47; 12) TS. Trần Công Phàn (2014) “Một số định hướng sửa đổi, bổ sung Bộ luật hình sự đáp ứng xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam”, Tạp chí kiểm sát (16), tr. 2- 12; 13) Ban biên tập Tạp chí Tòa án nhân dân (2010) “Làm chết tử tù có phạm tội?”, Tạp chí Tòa án nhân dân (23), tr. 30 - 34; 14) GS. TS Nguyễn Ngọc Anh (2010) “Giảm hình phạt tử hình trong Bộ luật hình sự thể chế hóa quan điểm nhân đạo của Đảng và Nhà nước ta”, Tạp chí Tòa án nhân dân (12), tr. 15 - 19; 15) ThS. Phạm Văn Báu (2012) “Hình phạt tử hình trong Luật hình sự Việt Nam”, Tạp chí Tòa án nhân dân (12), tr. 28 – 37;… và một số bài viết khác có liên quan.

Tuy nhiên nhìn một cách tổng thể thì các công trình khoa học và những chuyên đề, bài viết nêu trên chỉ nghiên cứu ở chừng mực nhất định, chung chung về vấn để tử hình trong Luật hình sự mà chưa đưa ra được cơ sở lý luận thực tiễn chuyên sâu, đặc biệt là chưa đưa ra được cơ sở lý luận và thực tiễn

để giảm và tiến tới xoá bỏ hình phạt tử hình trong Luật hình sự Việt Nam. Để từ đó đề xuất hoàn thiện pháp luật hình sự Việt Nam cho phù hợp với xu thế hội nhập Quốc tế ngày càng sâu rộng, phù hợp với tình hình phát triển của đất nước, đáp ứng được công cuộc cải cách Tư pháp mà Nghị quyết số 08/NQ- TW và Nghị quyết 49/NQ-TW của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách Tư pháp đến năm 2020 đã chỉ ra.

3. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ của luận văn

3.1 Mục đích của luận văn

Luận văn tập trung nghiên cứu một số vấn đề cơ bản mang tính lý luận để giảm và tiến tới xóa bỏ hình phạt tử hình trong Luật hình sự Việt Nam. Vì

vậy luận văn phải đưa ra những lập luận, phân tích một cách sâu rộng, xác đáng, khoa học và có tính biện chứng góp phần nhỏ cho các nhà làm luật, các đọc giả quan tâm đến việc góp ý sửa đổi hoàn thiện chính sách pháp luật hình sự Việt Nam theo định hướng của Đảng và Nhà nước với tinh thần hướng thiện, đảm bảo quyền con người trong đó có quyền được sống… hướng tới mục đích để giảm và tiến tới xoá bỏ hình phạt tử hình trong Luật hình sự Việt Nam trong tương lai.

3.2 Nhiệm vụ của luận văn

1) Về mặt lý luận, luận văn phải đưa ra nhận thức đầy đủ về “Một số vấn đề cơ bản để giảm và tiến tới xoá bỏ hình phạt tử hình trong Luật hình sự Việt Nam”. Lý luận phải làm rõ được phương pháp luận của việc tiếp cận vấn đề; phải đi sâu phân tích để tác động vào nhận thức của cộng đồng về sự cần thiết phải giảm và tiến tới xoá bỏ hình phạt tử hình trong Luật hình sự Việt Nam; Phải phân tích các quy định trong BLHS năm 1999 được sửa đổi bổ sung một số điều năm 2009 vẫn còn tồn tại một loạt nhược điểm cơ bản. Từ đó, đưa ra sự nhận thức đúng đắn sát thực với chủ trương cải cách tư pháp của Đảng và Nhà nước ta trong giai đoạn hiện nay và trong tương lai.

2) Về mặt thực tiễn, luận văn phải làm sáng tỏ những vấn đề mà qua thực tiễn xét xử, thi hành hình phạt tử hình và thực tiễn áp dụng các quy định của PLHS về hình phạt tử hình để làm minh chứng đáng tin cậy, từ đó đưa ra một số vấn đề cơ bản để giảm và tiến tới xoá bỏ hình phạt tử hình trong Luật hình sự Việt Nam.

3) Về mặt lập pháp, trên cơ sở lý luận và thực tiễn luận văn đã chỉ ra một số điểm còn tồn tại, bất cập về hình phạt tử hình để góp ý kiến, đề xuất với các nhà làm luật có thể hoàn thiện các quy định của PLHS nước ta sao cho phù hợp các quan hệ xã hội đang tồn tại trong giai đoạn đương đại và sẽ phát triển trong tương lai, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay chúng ta đang xây dựng “Nhà nước Pháp quyền XHCN của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân” [37, tr. 85].

Và cuối cùng, luận văn phải đưa ra đề xuất về hoàn thiện PLHS Việt Nam phù hợp với xu thế hội nhập quốc tế và sự phát triển của đất nước trong tương lai để đến năm 2020 khi nước ta đã cơ bản trở thành nước Công nghiệp hiện đại, trong đó quyền con người được đảm bảo.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn

Luận văn tập trung nghiên cứu “Một số vấn đề cơ bản để giảm và tiến tới xoá bỏ hình phạt tử hình trong Luật hình sự Việt Nam”. Trên cơ sở nghiên cứu này để đưa ra lý luận nhằm hoàn thiện chính sách PLHS về hình phạt tử hình, mà cụ thể là các quy định của BLHS hiện hành trong thời gian tới nếu được sửa đổi cho phù hợp với Hiến pháp 2013, cũng đồng thời phù hợp với sự phát triển của đất nước cả về kinh tế, chính trị và xã hội theo hướng hiện đại hoá hội nhập quốc tế, nâng cao vị thế trên trường quốc tế.

Phạm vi nghiên cứu chủ yếu đi sâu phân tích một cách khoa học nhằm làm sáng tỏ những vấn đề lý luận cơ bản để các nhà làm luật và các nhà khoa học-pháp luật đi đến tính thống nhất cao trong quan điểm để trong thời gian tới sẽ đặc biệt quan tâm đến vấn đề này và cụ thể hoá vấn đề này, nhằm đáp ứng với xu thế hội nhập quốc tế và cũng đồng thời thể hiện tính khoan hồng, nhân đạo của chính sách hình sự Việt Nam trong thời kỳ đổi mới và phát triển.

Nhìn chung qua nghiên cứu cho thấy: hình phạt tử hình là một vấn đề có tính đa dạng phức tạp và rộng lớn đã được nhiều nhà nghiên cứu khoa học đánh giá dưới nhiều góc độ khác nhau. Bản thân tác giả hiện đang công tác trong ngành Thi hành án dân sự, do vậy nhận thức về việc nghiên cứu khoa học về “Một số vấn đề cơ bản để giảm và tiến tới xoá bỏ hình phạt tử hình trong Luật hình sự Việt Nam” còn có những hạn chế nhất định, tác giả rất mong nhận được các ý kiến chỉ bảo, góp ý của các chuyên gia, các thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp để đề tài này có thể được nghiên cứu chuyên sâu hơn.