Khai thác tài nguyên du lịch nhân văn để phát triển du lịch ở Thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---------------

HOÀNG TRỌNG TUÂN

KHAI THÁC TÀI NGUYÊN DU LỊCH NHÂN VĂN

ĐỂ PHÁT TRIỂN DU LỊCH Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN ÁN TIẾN SĨ ĐỊA LÍ

Thành phố Hồ Chí Minh - 2018

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---------------

HOÀNG TRỌNG TUÂN

KHAI THÁC TÀI NGUYÊN DU LỊCH NHÂN VĂN

ĐỂ PHÁT TRIỂN DU LỊCH Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

CHUYÊN NGÀNH: ĐỊA LÍ HỌC MÃ SỐ: 62.31.05.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ ĐỊA LÍ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS. TS. PHẠM XUÂN HẬU

Thành phố Hồ Chí Minh - 2018

LỜI CAM ĐOAN‌

Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Ngoài những thông tin đã ghi nguồn trích dẫn, các thông tin khác do tác giả tự nghiên cứu một cách trung thực và chưa từng được ai công bố.

Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2018

Tác giả

Hoàng Trọng Tuân

MỤC LỤC‌

Trang

Lời cam đoan i

Mục lục ii

Danh mục chữ viết tắt v

Danh mục bảng vi

Danh mục biểu đồ vi

Danh mục sơ đồ vii

Danh mục bản đồ vii

PHẦN MỞ ĐẦU 1

1. Lí do chọn đề tài 1

2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 2

3. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài 2

4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 10

5. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu 11

6. Khung nghiên cứu 17

7. Đóng góp của luận án 18

8. Cấu trúc luận án 18

PHẦN NỘI DUNG 19

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ KHAI THÁC TÀI NGUYÊN DU LỊCH NHÂN VĂN CHO PHÁT TRIỂN DU LỊCH 19

1.1. Cơ sở lý luận 19

1.1.1. Các khái niệm liên quan 19

1.1.2. Phân loại tài nguyên du lịch nhân văn 23

1.1.3. Đặc điểm tài nguyên du lịch nhân văn 29

1.1.4. Nguyên tắc khai thác tài nguyên du lịch nhân văn 30

1.1.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến khai thác tài nguyên du lịch nhân văn ...31

1.1.6. Các tiêu chí đánh giá khai thác tài nguyên du lịch nhân văn 35

1.2. Cơ sở thực tiễn 41

1.2.1. Trên thế giới 41

1.2.2. Ở Việt Nam 46

Chương 2: CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG VÀ THỰC TRẠNG KHAI THÁC

TÀI NGUYÊN DU LỊCH NHÂN VĂN Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 51

2.1. Khái quát về Thành phố Hồ Chí Minh 51

2.2. Tài nguyên du lịch nhân văn ở Thành phố Hồ Chí Minh 54

2.2.1. Di sản, di tích lịch sử - văn hóa 54

2.2.2. Công trình nhân tạo 59

2.2.3. Lễ hội 60

2.2.4. Sự kiện đặc biệt 60

2.2.5. Làng nghề, phố nghề và sản phẩm nghề truyền thống 60

2.2.6. Ẩm thực truyền thống 61

2.2.7. Các hoạt động nhận thức khác 62

2.2.8. Các điểm tài nguyên du lịch nhân văn quan trọng cho phát triển du lịch ở Thành phố Hồ Chí Minh 63

2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến khai thác tài nguyên du lịch nhân văn ở

Thành phố Hồ Chí Minh 71

2.3.1. Vị trí địa lý 71

2.3.2. Đặc điểm tự nhiên 71

2.3.3. Đặc điểm kinh tế - xã hội 72

2.3.4. Đặc điểm nguồn tài nguyên du lịch 77

2.4. Thực trạng khai thác tài nguyên du lịch nhân văn ở

Thành phố Hồ Chí Minh 78

2.4.1. Khái quát chung về hoạt động du lịch ở Thành phố Hồ Chí Minh 78

2.4.2. Thực trạng khai thác tài nguyên du lịch nhân văn ở

Thành phố Hồ Chí Minh 87

2.4.3. Đánh giá thực trạng khai thác tài nguyên du lịch nhân văn ở Thành phố Hồ Chí Minh 106

Chương 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP KHAI THÁC TÀI NGUYÊN DU LỊCH NHÂN VĂN Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 125

3.1. Định hướng khai thác tài nguyên du lịch nhân văn ở

Thành phố Hồ Chí Minh 125

3.1.1. Cơ sở định hướng 125

3.1.2. Định hướng khai thác 127

3.2. Một số giải pháp khai thác tài nguyên du lịch nhân văn ở

Thành phố Hồ Chí Minh 136

3.2.1. Giải pháp bảo tồn nguồn tài nguyên 136

3.2.2. Giải pháp nâng cao tính hấp dẫn của nội dung tham quan 137

3.2.3. Giải pháp nâng cao khả năng tiếp cận của khách du lịch 137

3.2.4. Giải pháp hoàn thiện cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất - kỹ thuật

phục vụ du lịch 138

3.2.5. Giải pháp ứng dụng khoa học - công nghệ trong khai thác nguồn

tài nguyên 138

3.2.6. Giải pháp liên kết, hợp tác trong khai thác nguồn tài nguyên 138

3.2.7. Giải pháp khác 139

3.3. Một số kiến nghị 140

3.3.1. Đối với cơ quan quản lý Nhà nước 140

3.3.2. Đối với Hiệp hội Du lịch Thành phố Hồ Chí Minh và các hội

nghề nghiệp 142

3.3.3. Đối với doanh nghiệp du lịch 142

3.3.4. Đối với nhà nghiên cứu du lịch 142

3.3.5. Đối với Ban quản lý, cá nhân sở hữu điểm tài nguyên du lịch

nhân văn 142

PHẦN KẾT LUẬN 147

DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU 150

LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 150

TÀI LIỆU THAM KHẢO 151

PHỤ LỤC I

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT‌

BQL: Ban quản lý CSHT: Cơ sở hạ tầng

CSVC-KT: Cơ sở vật chất - kỹ thuật CVVH: Công viên văn hóa DTLS: Di tích lịch sử

DTLSVH: Di tích lịch sử - văn hóa

GRDP: Tổng sản phẩm trên địa bàn (Gross Regional Domestic Product) GTVT: Giao thông vận tải

HDV: Hướng dẫn viên

KDL: Khu du lịch KT-XH: Kinh tế - xã hội

MICE: Hội nghị (Meetings), Khen thưởng (Incentives), Hội thảo (Conventions) và Triển lãm (Exhibitions)

PTDL: Phát triển du lịch QL: Quốc lộ

SPDL: Sản phẩm du lịch

TNDL: Tài nguyên du lịch TNDLNV: Tài nguyên du lịch nhân văn TNDLTN: Tài nguyên du lịch tự nhiên

TP: Thành phố

TPHCM: Thành phố Hồ Chí Minh TTTM: Trung tâm thương mại UBND: Ủy ban nhân dân

UNESCO: Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hiệp Quốc (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization)

UNWTO: Tổ chức Du lịch Thế giới (United Nations World Tourism Organization) VH&TT: Văn hóa và Thể thao

VHTT&DL: Văn hóa, Thể thao và Du lịch

DANH MỤC BẢNG‌

Stt

Ký hiệu	Tên bảng	Trang
1	Bảng 1.1	Mối quan hệ giữa một số loại TNDLNV với các loại hình và SPDL	22
2	Bảng 1.2	Các tiêu chí đánh giá khai thác TNDL và TNDLNV	35
3	Bảng 2.1	Số lượng di tích đã được xếp hạng ở TPHCM	55
4	Bảng 2.2	Số khách sạn và cơ sở lưu trú ở TPHCM qua các năm 2011 - 2015	81
5	Bảng 2.3	Tổng hợp tiêu chí và chỉ tiêu đánh giá các điểm TNDLNV đang khai thác	122
6	Bảng 2.4	Mối liên hệ giữa các biến số với sự hài lòng của khách du lịch tại các điểm TNDLNV đang khai thác	123

Ký hiệu	Tên biểu đồ	Trang
1	Hình 2.2	Số lượng DTLSVH đã xếp hạng tại các tỉnh/thành phố Vùng Đông Nam Bộ	54
2	Hình 2.4	Biểu đồ đình và miếu phân theo quận/huyện ở TPHCM	58
3	Hình 2.5	Biểu đồ lượt khách du lịch đến TPHCM giai đoạn 1995 - 2015	78
4	Hình 2.6	Biểu đồ doanh thu du lịch TPHCM giai đoạn 2011 - 2015	80
5	Hình 2.7	Biểu đồ số lượt khách tham quan tại các bảo tàng ở TPHCM qua các năm 2010 - 2015	89
6	Hình 2.8	Biểu đồ đánh giá của khách du lịch về tính an toàn tại các điểm du lịch	116
7	Hình 2.9	Biểu đồ ý kiến cộng đồng địa phương về các chỉ tiêu đánh giá tại điểm du lịch	119
8	Hình 2.10	Biểu đồ ý kiến doanh nghiệp du lịch về các chỉ tiêu đánh giá tại điểm du lịch	120
9	Hình 2.11	Biểu đồ ý kiến khách du lịch về các chỉ tiêu đánh giá tại điểm du lịch	121