Số Lượng Doanh Nghiệp Dệt May Việt Nam Theo Nguồn Sở Hữu

Hiện nay ở Việt Nam đang diễn ra hai chiều hướng trái ngược nhau: trong khi diện tích đất đai tính theo đầu người có xu hướng giảm, thì số lao động trên một đơn vị diện tích đất đai lại có xu hướng tăng. Dưới góc nhìn toán học, đây là kết quả đúng của quá trình đô thị hóa và công nghiệp hóa. Nhưng dưới góc nhìn xã hội và môi trường thì đây là vấn đề lớn cần được xem xét một cách nghiêm túc. Tình trạng này dễ nhận diện bởi một số nguyên nhân sau:

- Đất nông nghiệp được chuyển đổi mục đích sử dụng, phục vụ hạ tầng cho các khu công nghiệp, các công trình hạ tầng, các khu đô thị mới... Vấn đề đáng bàn ở đây là liệu việc chuyển đổi này có mang lại hiệu quả hay không trong khi những luận cứ để thực hiện chuyển đổi luôn có lý lẽ.

- Quy mô dân số ngày càng lớn, điển hình ở vùng nông thôn. Giải quyết việc làm cho lao động nông thôn và lao động nông nghiệp đang là vấn đề khó khi mà chất lượng lao động không đáp ứng được các yêu cầu tối thiểu của một “công nhân công nghiệp”, và hệ thống đào tạo lại chưa được phát triển song hành để hỗ trợ.

Qua các phương tiện thông tin đại chúng, gần đây chúng ta chứng kiến những hình ảnh sống của việc ô nhiễm nguồn nước nghiêm trọng ở các thành phố lớn. Tình trạng ô nhiễm nguồn nước ở các khu công nghiệp đã có những ảnh hưởng rất tiêu cực đến đời sống dân cư và sản xuất nông nghiệp. Môi trường các khu công nghiệp, đặc biệt ở các khu công nghiệp cũ đang bị ô nhiễm do các chất thải rắn, nước thải, khí thải và các chất thải độc hại chưa được xử lý theo đúng quy định. Ô nhiễm môi trường ở các khu công nghiệp làm ảnh hưởng trực tiếp tới môi trường các khu vực xung quanh, ảnh hưởng xấu đến sản xuất và sức khoẻ nhân dân. Các chất thải công nghiệp của những nhà máy có công nghệ thấp hết sức nguy hiểm trong khi đó hệ thống xử lý môi trường của các nhà máy này còn thô sơ, trách nhiệm còn hạn chế. Môi trường lao động tại các cơ sở sản xuất không đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh lao động, làm gia tăng tỷ lệ công nhân mắc bệnh nghề nghiệp, nhất là trong các ngành hoá chất, luyện kim, sản xuất vật liệu

xây dựng, khai thác khoáng sản... Với nhịp độ phát triển kinh tế như hiện nay, Việt Nam sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc giải quyết các vấn đề môi trường và các vấn đề xã hội kèm theo.

2.1.3. Đánh giá tổng quát

Xét dưới khía cạnh chất lượng tăng trưởng, kinh tế Việt Nam đã đạt được những chuyển biến tích cực: duy trì tốc độ tăng trưởng cao trong thời gian dài; sự gia tăng mức độ đóng góp của yếu tố TFP vào tăng trưởng GDP, tốc độ tăng tích lũy và tốc độ tăng xuất khẩu ngày càng cao. Xét riêng ngành công nghiệp, mặc dù có nhiều khó khăn thách thức trong bối cảnh tình hình kinh tế xã hội trong nước và trên thế giới, nhưng ngành công nghiệp đã đạt được những thành tựu đáng khích lệ:

- Sản xuất công nghiệp đã duy trì được tốc độ tăng trưởng cao, đáp ứng cơ bản những sản phẩm chủ yếu cho các ngành kinh tế khác và cho tiêu dùng xã hội, hiệu quả sản xuất được nâng lên, tiếp tục giữ vững vai trò động lực cho phát triển kinh tế.

- Hoạt động xuất khẩu tiếp tục phát triển cả về giá trị kim ngạch, về mặt hàng và về thị trường, thể hiện khả năng cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế và hội nhập của nền kinh tế. Đã bước đầu hình thành một số sản phẩm, nhóm sản phẩm xuất khẩu mới và cơ cấu các sản phẩm đã qua chế biến tăng dần là một xu hướng tích cực.

- Mức độ tăng kim ngạch nhập khẩu tuy vẫn cao nhưng là yêu cầu khách quan để đáp ứng cho nhu cầu tăng trưởng kinh tế, tăng trưởng về đầu tư nước ngoài và đầu tư trong nước; tuy nhiên qua đó cũng cho thấy ngành công nghiệp hỗ trợ trong nước còn chậm phát triển, cần có giải pháp và chính sách phát triển tích cực hơn trong thời gian tới.

- Thu hút đầu tư nước ngoài vào ngành công nghiệp, dịch vụ có mức tăng trưởng cao, thể hiện môi trường đầu tư và kinh doanh đã có cải thiện và được các

nhà đầu tư chấp nhận; đầu tư trong nước có tăng trưởng về vốn thực hiện, song về tiến độ các dự án phần lớn còn chậm, chưa đáp ứng được yêu cầu.

Tuy vậy, những dấu hiệu trên còn chưa thật sự rõ nét để phản ánh sự tăng trưởng có chất lượng của công nghiệp Việt Nam. Mô hình tăng trưởng công nghiệp hiện tại ở nước ta vốn chứa đựng yếu tố chất lượng thấp, đó là tăng trưởng chủ yếu dựa vào khai thác chiều rộng và tăng vốn đầu vào, khai thác tài nguyên và đầu tư nhà nước, cụ thể hơn:

- Tăng trưởng theo chiều rộng là chủ yếu, tính hợp lý trong sử dụng các yếu tố tăng trưởng thực chiều rộng cũng chưa cao. Tăng trưởng công nghiệp, tăng năng suất lao động trong thời gian qua chủ yếu bằng vốn vật chất và vốn con người, đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp vào tăng trưởng còn thấp. Lao động là yếu tố cơ bản đóng góp vào tạo giá trị gia tăng trong giai đoạn vừa qua, trong khi đó số lượng lao động tiếp tục tăng nhanh đã làm ảnh hưởng xấu đến năng suất lao động chung.

- Tăng trưởng nhờ đầu tư, nhất là đầu tư nhà nước và nỗ lực kiềm chế giá cả bằng các biện pháp hành chính, chưa chú ý đúng mức đến hiệu quả đầu tư. Ở một số ngành công nghiệp, đáng lẽ ra Nhà nước chỉ làm vai trò ”đầu tư mồi” nhằm tạo môi trường, tạo cơ chế khuyến khích thu hút đầu tư tư nhân, đầu tư nước ngoài có kiểm soát, thì Nhà nước lại đóng vai trò chủ đạo nhưng tạo hiệu quả thấp. Việt Nam đã đạt được tỷ lệ tích lũy so với GDP vào loại cao trên thế giới, nhưng vốn đầu tư lại được phân bổ chưa hợp lý.

- Tăng trưởng chủ yếu dựa vào khai thác nguồn vốn tài nguyên hoặc gia công chế biến làm ảnh hưởng đến hiệu quả và tính bền vững của tăng trưởng. Quy mô và tốc độ tăng trưởng công nghiệp chủ yếu dựa vào sự gia tăng vượt trội của các ngành có lợi thế cạnh tranh nhờ khai thác lượng lớn tài nguyên, các sản phẩm thô, các sản phẩm gia công dựa vào nguồn lao động rẻ, năng suất lao động xã hội còn thấp, trình độ khoa học công nghệ thấp, chi phí sản xuất trung gian còn cao và có chiều hướng gia tăng. Năng lực cạnh tranh yếu, sự tụt hậu của Việt Nam

trong bảng xếp hạng năng lực cạnh tranh tăng trưởng toàn cầu là báo hiệu của sự tụt hậu xa hơn và khả năng suy trì tăng trưởng trong dài hạn của đất nước.

2.2. Ngành dệt may Việt Nam

2.2.1. Quá trình phát triển ngành dệt may Việt Nam

Giai đoạn 1954-1975: Được sự quan tâm của Nhà nước, ngành dệt may đã phát triển nhanh chóng với nhiều nhà máy được xây dựng. Các doanh nghiệp dệt

- may Nhà nước bao gồm toàn bộ các doanh nghiệp lớn (sau này thuộc Tổng công ty Dệt - may Việt Nam) sản xuất theo chỉ tiêu kế hoạch của Uỷ ban Kế hoạch Nhà nước, cung cấp toàn bộ nhu cầu về quần áo, chăn màn cho nhân dân.

Giai đoạn 1976-1990: Trong giai đoạn này, ngành dệt may Việt Nam phát triển nhanh chóng về năng lực sản xuất do tiếp quản các doanh nghiệp lớn ở phía Nam và xây dựng thêm được nhiều nhà máy trên cả nước. Đến 1990, ngành may đã có quy mô khá lớn với 166 DNNN, 620 HTX và hộ cá thể.

Giai đoạn 1991-1999: Đổi mới kinh tế đã khiến toàn ngành đứng trước khó khăn và thách thức rất lớn. Thiết bị công nghệ cũ kỹ và lạc hậu, hầu hết lạc hậu 30 - 40 năm so với khu vực và thế giới. Các doanh nghiệp trong ngành lại thiếu vốn cho đầu tư, đổi mới công nghệ; thiếu kỹ năng quản trị doanh nghiệp trong cơ chế thị trường. Trước thực trạng lạc hậu của ngành và yêu cầu của đổi mới, nhiều doanh nghiệp đã đầu tư nâng cấp thiết bị cũ và đầu tư công nghệ mới để cải thiện và đổi mới sản phẩm, đáp ứng yêu cầu của thị trường. Bên cạnh đó, với Luật Khuyến khích đầu tư nước ngoài, các doanh nghiệp liên doanh và 100% vốn đầu tư nước ngoài được thành lập. Quá trình đầu tư này làm thay đổi bộ mặt ngành về quy mô, trình độ công nghệ, mẫu mã hàng hoá và kim ngạch xuất khẩu. Đến cuối năm 1999, sản xuất 250 triệu sản phẩm may. Tổng số lao động trong ngành (gồm cả dệt) gần 1 triệu người, trong số đó, cán bộ có trình độ kỹ sư trở lên là trên 3000 người [26]. Số lượng cơ quan giáo dục đào tạo kiến thức trong ngành tăng bao gồm: 2 viện, 1 trung tâm, 4 trường trung học đào tạo công

nhân, 2 khoa đào tạo kỹ sư dệt nhuộm ở hai trường đại học lớn là Đại học Bách khoa Hà Nội và Đại học Kỹ thuật TP Hồ Chí Minh.

Trong giai đoạn này, ngành có những thay đổi về chất rất quan trọng, từ chỗ chỉ sản xuất phục vụ nhu cầu tiêu dùng nội địa và xuất khẩu sang Liên Xô, một số nước Đông Âu, sản phẩm may đã có kim ngạch xuất khẩu sang các thị trường phát triển với các yêu cầu về hàng dệt may phức tạp như EU, Nhật, Mỹ, Canada, .. Ngành đạt tốc độ tăng trưởng bình quân khoảng 10%/năm. Kim ngạch xuất khẩu luôn đứng thứ hạng cao trong số các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của cả nước. Năm 1997, Tổng công ty Dệt May Việt Nam (VINATEX) được thành lập với trên 60 đơn vị thành viên, tập trung vào việc điều tiết trong đầu tư, sản xuất và kinh doanh của các đơn vị này.

Từ năm 2000 - nay: Thực hiện "chiến lược tăng tốc phát triển ngành dệt - may Việt Nam đến năm 2010". Đề án này đã đưa ra những mục tiêu cho ngành đến năm 2005 và năm 2010 và để thực hiện được, ngành cần tập trung đầu tư hiện đại hoá cả chiều sâu lẫn chiều rộng để vừa nâng cao chất lượng sản phẩm, vừa mở rộng sản xuất. Mũi nhọn đầu tư là sản phẩm may chất lượng cao xuất khẩu và nguyên liệu cung ứng cho ngành may. Đồng thời cần củng cố, đổi mới công tác quản lý sản xuất, tăng năng suất lao động, ổn định chất lượng sản phẩm, đẩy mạnh hoạt động tiếp thị để tăng năng lực cạnh tranh trên thị trường.

2.2.2. Hiện trạng phát triển ngành dệt may Việt Nam

2.2.2.1. Quy mô và năng lực sản xuất

(1) - Số lượng và quy mô doanh nghiệp

Theo con số thống kê của Tập đoàn Dệt may Việt Nam, đến tháng 8 năm 2007, ngành dệt may Việt Nam có khoảng 2000 doanh nghiệp trong đó: doanh nghiệp trong nước chiếm 75,8%, phần lớn có quy mô vừa và nhỏ và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài chiếm 24,2%.

Bảng 2.3: Số lượng doanh nghiệp dệt may Việt Nam theo nguồn sở hữu

Loại hình doanh nghiệp	Số lượng	Tỷ trọng
1	Doanh nghiệp trong nước	1516	75,8%
2	Doanh nghiệp FDI	484	24,2%
3	Tổng	2000	100%

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 208 trang tài liệu này.

Nguồn: Tập đoàn dệt may Việt Nam – 2007

DN trong nươ c DN FDI

DN FDI 24.2%

DN trong nươ c75.8%

Biểu đồ 2.2: Số doanh nghiệp dệt may theo nguồn sở hữu

Trước đây, trong ngành dệt may chỉ tồn tại các doanh nghiệp nhà nước, các hợp tác xã. Từ khi đổi mới với chủ trương phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, bên cạnh việc củng cố và phát triển các doanh nghiệp nhà nước, các doanh nghiệp tư nhân và các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài được phát triển mạnh, trong khi đó, mô hình hợp tác xã lại có xu hướng thu hẹp cả về số lượng và quy mô sản xuất.

Về tính chất chuyên môn hoá của các doanh nghiệp, bên cạnh các doanh nghiệp liên hợp kéo sợi - dệt - nhuộm - may, trong công nghiệp sợi dệt cũng hình thành các doanh nghiệp chuyên môn hoá theo công nghệ.

Vùng đồng bằng Bắc Bộ là vùng đứng đầu cả nước về số cơ sở sản xuất, tiếp đến là vùng Đông Nam bộ, vùng Trung Bộ và duyên hải miền Trung.

Đại đa số các doanh nghiệp dệt may Việt Nam là các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Số doanh nghiệp có vốn điều lệ dưới 5 tỷ đồng chiếm đến 75%. Số lượng

các doanh nghiệp có vốn điều lệ hơn 5 tỷ đồng chiếm khoảng 24,9%, nhưng chỉ một số các doanh nghiệp có triển vọng cạnh tranh trên thị trường nước ngoài như: Công ty may Việt Tiến, Công ty may 10, Công ty may Nhà bè...

Bảng 2.4: Quy mô các doanh nghiệp dệt may Việt Nam theo vốn điều lệ

Quy mô	Tỷ lệ
1	Trên 5 tỷ đồng	24,9%
2	Từ 1 đến 5 tỷ đồng	40,1%
3	Từ 500 triệu đến 1 tỷ đồng	16,8%
4	Dưới 500 triệu đồng	18,2%

Nguồn: Tập đoàn dệt may Việt Nam – 2007

So với các nước trong khu vực, quy mô này là quá nhỏ dẫn đến hạn chế về năng lực sản xuất như công nghệ, tài chính, quản lý và thị trường... Dù vậy, khác với Trung Quốc, các doanh nghiệp nhỏ của Việt Nam chưa có mối liên kết chặt chẽ với nhau trong phát triển thượng nguồn cũng như hạ nguồn. Do đó, qua quá trình phát triển lâu dài, cơ cấu này không mấy được khắc phụ và các doanh nghiệp thì “nhỏ vẫn hoàn nhỏ”.

>5 ty

24.9%

1 ty -5 ty

40.1%

<500 triê u

18.2%

500tr-1 ty 16.8%

Biểu đồ 2.3: Quy mô các doanh nghiệp dệt may Việt Nam theo vốn điều lệ

Theo tiêu chí sử dụng lao động, số các doanh nghiệp sử dụng dưới 1000 chiếm 86,9% tổng số doanh nghiệp ngành dệt may. Trong khi đó, những doanh nghiệp lớn của các nước như Trung Quốc và Ấn Độ sử dụng tới hơn 10.000 lao động.

Bảng 2.5: Quy mô các doanh nghiệp dệt may theo lao động

Quy mô	Tỷ lệ
1	Trên 5.000 lao động	0,4%
2	Từ 1.000 đến 5.000 lao động	12,7%
3	Từ 500 đến 1.000 lao động	20,8%
4	Dưới 500 lao động	66,1%

Nguồn: Tập đoàn dệt may Việt Nam - 2007

244

<500 LĐ 500-1000LĐ

1000-5000LĐ

>5000LĐ

399

1270

Biểu đồ 2.4: Quy mô các doanh nghiệp theo lao động

(2) - Cơ cấu sản phẩm may trong toàn ngành dệt may

Nhìn vào biểu đồ 2.5 ta thấy hầu hết các doanh nghiệp dệt may Việt Nam chỉ tập trung phát triển sản xuất gia công, tức là thực hiện công đoạn lắp ráp. Tỷ lệ các sản phẩm dệt may chiếm tỷ lệ rất cao 64,8% trong khi các sản phẩm phụ trợ và phụ liệu chỉ chiếm tỷ lệ 1,6%, sợi 4,3% và dệt nhuộm 17,4%.

Bảng 2.6: Cơ cấu sản phẩm dệt may Việt Nam

Sản phẩm	Tỷ lệ
1	Dệt may	64,8%