Thu Hút Vốn Đầu Tư Trực Tiếp Nước Ngoài Vào Địa Phương

Chỉ tiêu này cho biết, một đơn vị diện tích khu vực FDI tạo ra được bao nhiêu giá trị gia tăng, chỉ tiêu này càng cao càng thể hiện hiệu quả sử dụng đất mà khu vực FDI mang lại cho nền kinh tế.

(10) Mức độ bù đắp vào vốn bị thiếu cho đầu tư phát triển và cải thiện cán cân thanh toán quốc tế

Tình trạng chung của các nước đang phát triển là sự tích lũy nội bộ trong nền kinh tế thấp, vì vậy việc phát triển kinh tế thường được ưu tiên cho những địa phương thuận lợi, phát triển tập trung. Những địa phương khác khó khăn về kinh tế vì thế sẽ thiếu nguồn vốn cho đầu tư phát triển lâu dài. Hơn nữa, việc đầu tư thấp cũng là một trong những nguyên nhân chính làm cho hiệu quả kinh tế thấp vì thế những địa phương này ít có cơ hội mở rộng hợp tác kinh tế với các vùng trong cả nước chứ chưa nói đến hợp tác quốc tế, tiếp cận được công nghệ, kỹ thuật tiên tiến trên thế giới thì lại càng ít. Điều này sẽ dẫn đến thu ngân sách nhà nước không đủ đáp ứng được nhu cầu chi tiêu, trong khi đó ngân sách nhà nước lại có hạn vì thế tại các địa phương này thường xuyên thiếu vốn, nhất là các nguồn vốn dài hạn cho đầu tư phát triển. Thiếu vốn cho đầu tư phát triển dẫn đến hiệu quả phát triển kinh tế thấp, tích lũy thấp lại quay về tình trạng thiếu vốn, đó là cái vòng “luẩn quẩn” của các địa phương phát triển kém. Vốn FDI là một nguồn vốn huy động từ bên ngoài tạo nên “cú huých” vào cái vòng luẩn quẩn đó, là nguồn vốn bổ sung dài hạn cho kinh tế địa phương. Vốn FDI cũng là kênh để các địa phương tăng cường giao lưu kinh tế quốc tế với các nước trên thế giới. Nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vì mục tiêu lợi nhuận vì vậy việc nghiên cứu thực hiện các dự án luôn luôn đặt hiệu quả lên hàng đầu, làm cho hiệu quả đầu tư của kinh tế địa phương cũng tăng lên. Theo mô hình lý thuyết “Hai lỗ hổng” của Cherery và Strout thì có hai cản trở chính cho sự tăng trưởng của một quốc gia đó là: Tiết kiệm không đủ đáp ứng cho nhu cầu đầu tư gọi là “lỗ hổng tiết kiệm” và thu nhập của hoạt động xuất khẩu không đủ đáp ứng nhu cầu ngoại tệ cho nhập khẩu được gọi là

“lỗ hổng thương mại”. Hầu hết ở các nước đang phát triển hai lỗ hổng trên đều rất lớn, vì vậy vốn FDI còn là nguồn quan trọng không chỉ để bổ sung vốn nói chung mà cả sự thiếu hụt về ngoại tệ nói riêng bởi vì vốn FDI góp phần làm tăng khả năng cạnh tranh và mở rộng khả năng xuất khẩu của nước nhận đầu tư, thu lợi nhuận từ các công ty nước ngoài, thu ngoại tệ từ các hoạt động dịch vụ tại khu vực có vốn FDI.

Và nếu xét vốn FDI trong mối quan hệ với các nguồn vốn nước ngoài khác như tín dụng quốc tế, chứng khoán quốc tế, vốn ODA… thì vốn FDI cho phép các nước đang phát triển tránh được gánh nặng nợ nần, ít mạo hiểm, do đó có ảnh hưởng tích cực đến cán cân thanh toán trong ngắn hạn. Tuy nhiên, về dài hạn, để biết rõ vốn FDI ảnh hưởng cán cân thanh toán như thế nào thì cần phải xem xét trong một thời kỳ nhất định. Và cho dù xem xét dưới góc độ nào, các nhà kinh tế đều có một kết luận là sự gia tăng dòng vốn FDI có ảnh hưởng tích cực tới cán cân thanh toán của các nước đang phát triển. Một điều quan trọng nữa là vốn FDI có hiệu ứng tích cực đối với toàn hệ thống tài chính của nước nhận đầu tư.

(11) Đóng góp của vốn FDI vào sự dịch chuyển cơ cấu kinh tế

Vốn FDI tham gia vào sự hình thành cơ cấu vốn đầu tư theo ngành và từ đó tác động vào quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành tại địa phương tiếp nhận vốn. Trên góc độ này, cơ cấu vốn FDI và sự dịch chuyển cơ cấu vốn FDI sẽ có tác động tới cơ cấu kinh tế và sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Một cơ cấu vốn FDI phù hợp sẽ góp phần vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng phù hợp và qua đó góp phần tạo nên sự phát triển.

Chuyển dịch cơ cấu kinh tế cần có vốn đầu tư. Tuy nhiên, có vốn đầu tư chưa đủ vì nếu không bố trí hợp lý thì không thể tạo ra sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế được, với một cơ cấu vốn đầu tư hợp lý sẽ thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hợp lý.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 223 trang tài liệu này.

Đối với các địa phương, cơ cấu kinh tế thường được đo lường bởi cơ cấu GDP theo ngành kinh tế, thể hiện ở tỷ trọng của ba nhóm ngành là công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ. Với xu hướng phát triển kinh tế như nước ta hiện nay thì tỷ trọng của khu vực công nghiệp và dịch vụ ngày càng cao, tỷ trọng của khu vực nông nghiệp ngày càng giảm. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế chính là chuyển dịch cơ cấu của tỷ trọng ba nhóm ngành này.

Ngoài các chỉ tiêu trên, còn có một số chỉ tiêu khác như mức độ lan toả công nghệ và mức độ đóng góp của khu vực có vốn FDI vào việc hình thành lực lượng lao động kỹ thuật và góp phần giao lưu văn hoá, hình thành các mối quan hệ chính trị quốc tế khác.

Các chỉ tiêu nêu trên cho phép đánh giá hiệu quả sử dụng vốn FDI. Tuy nhiên, việc áp dụng để đánh giá cho từng tỉnh, khu vực và cả nước cụ thể lại phụ thuộc vào số liệu thống kê và khả năng thu thập số liệu để sử dụng phân tích.

1.3 THU HÚT VỐN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI VÀO ĐỊA PHƯƠNG

1.3.1. Khái niệm và quan điểm trong thu hút vốn FDI vào địa phương

Vốn FDI là sự di chuyển vốn quốc tế gắn liền với sự chuyển giao công nghệ và kinh nghiệm quản lý... khía cạnh trực tiếp được thể hiện ở việc tham gia điều hành trực tiếp của nhà đầu tư nước ngoài tạo cho dòng vốn này có lợi thế cao hơn so với hình thức đầu tư gián tiếp nếu xét từ khía cạnh tăng tài sản, công nghệ và năng lực quản lý. Do đó, các địa phương thiếu vốn, thiếu năng lực và những kỹ năng quản lý đặc biệt khuyến khích dòng vốn này. Tuy nhiên, việc thu hút vốn FDI phải phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế chung của từng địa phương, từng vùng và cả nước. Thu hút vốn FDI vào địa phương đó chính là việc áp dụng các biện pháp, chính sách để các nhà đầu tư nước ngoài đem vốn đến đầu tư trực tiếp bằng các hình thức khác nhau phù hợp với lợi ích chung của cả nhà đầu tư và địa phương tiếp nhận.

Giai đoạn phát triển kinh tế trước đây, chúng ta tìm mọi cách để thu hút vốn FDI càng nhiều càng tốt, thu hút bằng mọi giá và như vậy mục tiêu thu hút đó chỉ nhấn mạnh đến sự gia tăng về số lượng các dự án, về vốn đăng ký, vốn thực hiện, đối tác đầu tư… mà chưa chú trọng đến chất lượng, hiệu quả của vốn FDI.

Chuyển sang giai đoạn mới, việc tiếp tục tìm các biện pháp thu hút vốn FDI để phát triển vẫn là điều tất yếu và đóng vai trò hết sức quan trọng trong tổng vốn cho đầu tư phát triển. Tuy nhiên, việc thu hút nguồn vốn FDI cần có cách tiếp cận mới, phù hợp với sự phát triển kinh tế, quan trọng về số lượng nhưng phải chú trọng đến chất lượng, hiệu quả sử dụng vốn FDI. Chúng ta thực hiện khuyến khích thu hút vốn FDI với việc bảo vệ lợi ích chính đáng của nhà đầu tư nước ngoài bằng hệ thống luật pháp phù hợp với các thông lệ quốc tế nhưng cần nâng cao hiệu quả điều tiết của Nhà nước và hiệu quả sử dụng vốn FDI để bảo đảm lợi ích quốc gia. Tăng cường thu hút vốn FDI cần được xem xét dưới giác độ phù hợp với mục tiêu của chiến lược kinh tế - xã hội của cả nước, của từng ngành, vùng lãnh thổ và riêng một địa phương cụ thể. Vì vậy, những vấn đề liên quan đến thu hút vốn FDI vào địa phương được đặt ra đó là:

- Thu hút vốn FDI có phù hợp với quy hoạch ngành, định hướng phát triển của vùng lãnh thổ và địa phương.

- Đưa lại lợi ích gì cho địa phương.

- Có làm tổn hại đến môi trường sinh thái, ảnh hưởng đến cuộc sống của nhân dân không.

Trong thu hút vốn FDI thì hiệu quả sử dụng vốn là một vấn đề hết sức quan trọng. Xét trên góc độ kinh tế, hiệu quả của vốn FDI được phản ánh thông qua tác động hay đóng góp đến sự phát triển thị trường trong nước, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đóng góp vào ngân sách nhà nước, sử dụng có

hiệu quả nguồn lực xã hội, mức tăng kim ngạch xuất khẩu, cải thiện cán cân thanh toán…Xét trên góc độ xã hội, hiệu quả FDI thể hiện ở việc tạo ra nhiều việc làm đối với người lao động, không làm ảnh hưởng đến môi trường sinh thái, giảm thiểu buôn lậu, chuyển giá và rửa tiền, bảo đảm đạo đức kinh doanh… Do đó, thu hút vốn FDI vào địa phương phải tránh tư tưởng chạy theo quy mô, tốc độ, thu hút bằng mọi giá mà phải kết hợp, chú trọng đến hiệu quả sử dụng vốn FDI với mục đích gắn kết với sự phát triển nhanh và bền vững, giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế với bảo vệ môi trường, nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân.

1.3.2 Chính sách thu hút vốn FDI vào địa phương

- Chính sách liên quan đến cơ cấu ngành kinh tế tại địa phương

Các địa phương đều có thế mạnh nhất định đồng thời cũng có điểm yếu riêng trong thu hút vốn FDI, những điểm mạnh điểm yếu này tạo ra cơ hội và cũng làm cho địa phương gặp phải nhiều thách thức. Các địa phương căn cứ vào tình hình thực tế và định hướng chung để từ đó khuyến khích phát triển ngành nào và hạn chế ngành nào, vùng nào cần thu hút …đây chính là căn cứ để các nhà đầu tư nước ngoài lựa chọn ngành, vùng để đầu tư trong phạm vi địa phương.

- Chính sách về hình thức đầu tư, góp vốn và quy hoạch tại địa phương

Để tạo điều kiện thu hút vốn FDI nước sở tại phải có những quy định về góp vốn, hình thức đầu tư và định hướng đầu tư nhằm giúp cho các nhà đầu tư nước ngoài lựa chọn đầu tư thích hợp nhất. Trong quá trình đầu tư việc cho phép các nhà đầu tư nước ngoài được chuyển đổi hình thức đầu tư một cách linh hoạt sẽ tạo thêm tính hấp dẫn trong tìm kiếm cơ hội đầu tư. Tuy nhiên, trong trường hợp cho phép chuyển đổi nước sở tại cần có những quy định chặt chẽ để cho cả nước nhận đầu tư và bên nước ngoài đều có lợi.

Đối với việc góp vốn của các bên, phải quy định rất chặt chẽ nhất là các loại vốn góp không phải bằng tiền như góp vốn bằng công nghệ, bằng đất đai… bởi việc quản lý vốn này rất phức tạp. Xây dựng quy định góp vốn phải đảm bảo công bằng, hợp lý và đúng giá trị của các bên tham gia, thực sự mang lại lợi ích cho cả nhà đầu tư cũng như địa phương nhận đầu tư.

Một thực tế cho thấy rằng, cơ cấu đầu tư nước ngoài ở từng địa phương được hình thành tuỳ thuộc vào định hướng, mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội cho chính quyền địa phương đó đề ra. Quy hoạch đầu tư phát triển tại địa phương sẽ là cơ sở cho các nhà đầu tư nước ngoài tìm kiếm và có chiến lược đầu tư phù hợp, trách được các rủi ro trong hoạt động đầu tư tại địa phương.

- Chính sách về thuế, phí, lệ phí

Một chính sách thuế thông thoáng, thuận lợi phù hợp với thông lệ quốc tế sẽ tạo sự tin tưởng và yên tâm đầu tư đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Trong quá trình đầu tư, các nhà đầu tư nước ngoài phải thực hiện các nghĩa vụ tại chính đối với nước nhận đầu tư thông qua việc nộp các loại thuế, phí, lệ phí cho Nhà nước, đây là những loại chi phí sẽ làm tăng thêm chi phí kinh doanh, làm giảm lợi nhuận của các nhà đầu tư nước ngoài. Vì vậy, các nhà đầu tư nước ngoài thường tìm đến nơi chịu mức thuế, phí, lệ phí thấp. Địa phương tìm cách đưa ra những ưu đãi nhất định về thuế, phí, lệ phí nhằm tạo cơ hội thu hút đầu tư như: ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp cho các các nhà đầu tư nước ngoài trong trường hợp đầu tư vào địa phương có thể nộp ít hoặc không nộp trong những năm đầu mới hoạt động và chỉ tăng dần trong những năm sau đó, ưu đãi về phí và các loại lệ phí trong quá trình kinh doanh tại địa phương. Đối với một số hàng hoá nhập khẩu để tạo tài sản cho đầu tư có thể miễn thuế với một số máy móc, thiết bị nhất định…

- Chính sách về đất đai

Địa phương tạo những phần đất sạch, thuận lợi ở nhiều vị trí sẽ là cơ sở để thu hút vốn FDI. Ngoài ra, thủ tục liên quan đến việc cấp đất, cấp giấy

phép xây dựng phải nhanh chóng thuận tiện không làm mất nhiều thời gian ảnh hưởng đến tiến độ xây dựng và sản xuất kinh doanh của các nhà đầu tư nước ngoài, chính sách đền bù giải phóng mặt bằng phải nhất quán và phù hợp với thực trạng đất đảm bảo lợi ích của các bên liên quan. Ngoài ra, để thu thú vốn FDI vào địa phương cũng cần có những chính sách ưu đãi về đất như trong trường hợp bồi thường giải phóng mặt bằng, các nhà đầu tư có thể ứng trước để trả tiền sau đó địa phương sẽ có hình thức hỗ trợ lại bằng hình thức khác. Mặt khác, giá thuê đất có thể cho các nhà đầu tư thuê với mức thấp nhất theo khung quy định…

- Chính sách về lao động

Muốn thúc đẩy thu hút vốn FDI các địa phương phải chuẩn bị nguồn nhân lực nhằm đáp ứng được yêu cầu của nhà đầu tư. Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực có chuyên môn cao là việc làm cần thiết và các địa phương không nên coi đây là vấn đề riêng của nhà đầu tư. Chất lượng và giá cả sức lao động sẽ ảnh hưởng đến hoạt động thu hút các nhà đầu tư nước ngoài, thực tế cho thấy các nhà đầu tư có xu hướng di chuyển đầu tư đến những vùng, địa phương có giá nhân công rẻ, dồi dào và chất lượng lại đáp ứng được yêu cầu. Sự biến động giá cả, số lượng và chất lượng lao động tại địa phương cũng là một trong những lý do làm cho các nhà đầu tư nước ngoài di chuyển đi hoặc mang vốn đến đầu tư.

- Chính sách hỗ trợ về đầu tư

Hỗ trợ về đầu tư là một trong những biện pháp nhằm thu hút vốn FDI vào các địa phương. Tuy nhiên, việc ban hành các chính sách hỗ trợ phải phù hợp với các quy định chung và không trái với quy định của pháp luật Nhà nước cho phép. Để thu hút các nhà đầu tư, địa phương sử dụng một số chính sách hỗ trợ như hỗ trợ kinh phí đào tạo nghề cho lao động làm việc trong khu vực FDI, hỗ trợ xây dựng cơ sở hạ tầng, về giải phóng mặt bằng…

- Về thủ tục hành chính

Để thu hút được các nhà đầu tư nước ngoài các địa phương phải không ngừng đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính theo hướng “một cửa, một đầu mối”. Việc cải tiến phải theo hướng tiếp tục đơn giản hoá và giảm bớt các thủ tục không cần thiết, kiên quyết xử lý nghiêm khắc các trường hợp nhũng nhiễu, cửa quyền, tiêu cực của cán bộ công chức. Tăng cường phối hợp chặt chẽ với các cơ quan quản lý Nhà nước của Trung ương trong các hoạt động liên quan đến đầu tư nước ngoài, phân rõ quyền hạn và trách nhiệm của từng cơ quan trong việc giải quyết các vấn đề phát sinh.

- Chính sách xúc tiến thu hút vốn đầu tư

Để thu hút vốn FDI vào địa phương, phải chủ động tiến hành các hoạt động xúc tiến với các nhà đầu tư nước ngoài. Thông qua hoạt động xúc tiến, các địa phương sẽ cung cấp cho các nhà đầu tư nước ngoài những hình ảnh, lợi thế, ưu đãi… Từ đó làm cơ sở cho nhà đầu tư lựa chọn đầu tư. Hình thức, công cụ và phương thức xúc tiến đầu tư thích hợp với địa phương là nhân tố quan trọng trong hoạt động thu hút vốn FDI. Thực tế cho thấy, những địa phương làm tốt hoạt động này sẽ kêu gọi được nhiều nhà đầu tư nước ngoài hơn. Để hoạt động xúc tiến thu hút vốn FDI vào địa phương tốt, phải tiến hành xây dựng, cập nhật tài liệu và sử dụng công cụ quảng bá phù hợp như đưa tin trên các phương tiện thông tin đại chúng, các mạng thông tin điện tử, tiến hành tổ chức các hội nghị trong và ngoài nước, trực tiếp gặp gỡ thường xuyên đối thoại với các nhà đầu tư, thành lập các cơ quan chuyên trách hoạt động xúc tiến đầu tư để đưa ra các chính sách xúc tiến phù hợp với chiến lược của địa phương trong từng giai đoạn và sử dụng các công cụ, phương pháp xúc tiến đúng và đến được nhà đầu tư nước ngoài cần thu hút.

1.3.3. Cơ cấu thu hút vốn FDI vào địa phương

1.3.3.1. Cơ cấu thu hút theo ngành

Kết quả của phân công lao động xã hội là hình thành các ngành kinh tế