Sản phụ khoa Y học cổ truyền Phần 2

TẠNG TÁO‌

(cơn thần kinh)

Phụ nữ vô cớ mà khóc lóc không thôi hoặc cười khóc mừng giận thất thường, ngáp vặt luôn thì gọi là chứng Tạng táo.

Thiên phụ nhân tạp bệnh mạch chứng tính trị sách Kim quỹ yếu lược nói : "Đàn bà bị Tạng táo thì mừng, buồn thương cảm muốn khóc, giống như ma quỷ ám ảnh và ngáp luôn thì dùng bài Cam mạch đại táo thang làm chủ, lời ghi chép đó có quan hệ với bệnh này".

1. NGUYÊN NHÂN BỆNH

Nguyên nhân gây bệnh Tạng táo là do lo buồn, nghĩ ngợi, tình chí bị uất kết, hoặc đột nhiên bị khiếp sợ làm cho tâm bị tổn thương, huyết bị hư, tâm hoả xung mạnh lên trên, âm dịch kém, ảnh hường đến công năng nội tạng, làm mất điều hoà cho nên làm xuất hiện ra các loại chứng thất thường vê tinh thần.

2. BIỆN CHÚNG

Lúc bệnh này phát ra thì mừng buồn thương cảm muốn khóc, hoặc cười khóc thất thường, ngáp vặt không thôi, ăn uống lúc nhiều lúc ít, hoặc không ăn, ban đêm có lúc ngủ yên, có lúc không ngủ, đại tiện táo bón, lưỡi đỏ rêu ít, hoặc giữa lưỡi tróc sạch không rêu, mạch huyền tế, hoặc đại, tiểu, trì, sác, kèm có đờm và hay kiêm chứng tinh thần mỏi mệt, tim đập mạnh, khí đoản, tâm phiền kinh sỢ, trong nóng miệng khô, lợm giọng mủa khan, mạch hư tê mà sác.

3. CÁCH CHỮA

Nguyên tắc chữa bệnh này, chủ yếu là tu dưỡng tân dịch, và nên chiếu cố đến tỳ vị, bơi vì tỳ vị là nguồn gốc sinh hoá, trung tiêu (tỳ vị) mạnh lên thì sinh hoá vô cùng mà tân dịch tự nhiên đầy đủ. Phần âm của tâm không đầy đủ thì nên bổ tâm tư dưỡng tân dịch dùng bài Cam mạch đại táo thang (1) kiêm đờm thì nên bổ khí, thêm tân dịch, trừ đờm dùng bài Đạm trúc nhự thang (2) làm chủ yếu.

4. PHỤ PHƯƠNG

(1) Cam mạch đại táo thang (Kim quỹ yếu lược) Cam thảo 36g Đại táo 10 quả Tiểu mạch 8g

Sắc uống luôn.

(2) Đạm trúc nhự thang (Sản khoa tâm phát)

Bào sâm

12g	Cam thảo	5g
Phục linh	4g	Trúc nhự	6g
Bán hạ (nướng)	5g	Sinh khương	3 lát
Mạch đông	20g	Đại táo	2 quả

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 102 trang tài liệu này.

Sắc uống ấm trước lúc ăn.

NGỨA ÂM HỘ‌

(âm dưõng)

Phía ngoài hoặc trong âm hộ bị ngứa, nặng thì đau nhức, có khi chảy nước, ngứa đau khó chịu, ngồi nằm không yên gọi là ngứa âm hộ. Hiện nay, trên lâm sàng thường thấy âm hộ sưng có trùng và có nốt trắng ngoài âm hộ đều thuộc trong phạm vi ngứa âm hộ (âm dưỡng).

Bệnh này đã thấy chép rất sớm trong Thiên Phụ nhân tạp bệnh mạch chứng tinh trị sách Kim quỹ yếu lược: "Mạch thiếu âm hoạt sác là âm hộ sinh lơ, âm hộ trùng ăn lở loét thì dùng Lang nha thang mà rửa". Trong thiên tuy chưa nói rõ là âm hộ ngứa, nhưng chứng trạng nêu trong đó giốhg với chứng ngứa âm hộ, nặng thì sinh lơ loét nơi ấy. Cho nên nói chứng âm hộ sinh sang cũng có thể là chứng ngứa âm hộ đã nặng.

1. NGUYÊN NHÂN BỆNH

1.1. Thấp nhiệt dồn x uống

Tỳ hư can uất, hoá sinh thấp nhiệt, thấp nhiệt tích đọng lại dồn xuống hạ

tiêu.

1.2. Can kinh uất nhiệt

Tức giận, lo nghĩ, can uất sinh nhiệt, uất nhiệt dồn xuống.

07 ỹưp ÍHLH) $íiarh oài iạh ííoBm mc3 (í)

2. BIỆN CHÚNG

2.1. Chứng thấp nhiệt

Trong âm hộ hoặc ngoài âm hộ đều ngứa, nặng thì đau đớn, có lúc chảy nước, tâm phiền ít ngủ, nằm ngồi không an. miệng đắng mà nhớt, ngực tức không thư thái, nưóc tiểu vàng, bạch đới rất nhiều, màu vàng nhợt, rêu lưỡi vàng nhốt, mạch huyền hoạt mà sác.

2.2. Chứng can uất

Trong âm hộ ngứa không chịu nổi ngồi nằm không yên, tinh thần uất ức, tính nóng nảy hay giận, tâm phiền ít ngủ, hoặc sườn đau sốt cơn, miệng đắng mà khô, đại tiện bí, tiểu tiện vàng ngắn, đái khó mà sẻn, lưỡi đỏ, rêu mỏng vàng, mạch huyền tê mà sác.

3. CÁCH CHỮA

Cách chữa bệnh này cốt thanh nhiệt trừ thấp làm chủ, ngoài việc uông thuốc ra còn phối hợp vối phép xông thì kết quả lại càng mau chóng. Thấp nhiệt dồn xuống thì nên thanh trừ thấp nhiệt, điều hoà can tỳ, dùng bài Đan chi tiêu giao tán (1), can kinh uất nhiệt thì nên tả can thanh nhiệt dùng bài Long đởm tả can thang (2) lại có nhũng phương thức rửa và xông dùng ngoài, cũng nên áp dụng.

4. PHỤ PHƯƠNG

(1) Đan chi tiêu giao tán (Xem mục Kinh nguyệt không đều)

(2) Long đởm tả can thang (Xem mục Đới hạ)

(3) Phương thuốc xông rửa dùng ngoài.

Sà xàng tử tẩy phương (Dưỡng y đại toàn)

Sà xàng tử 36g Bạch phàn 12g Hoa tiêu 12g

Sắc lên mà rửa vào âm đạo (gia Địa cốt bì)

Tháp dưỡng thang

Hạc sắt thảo

1 lạng	Quy vĩ	20g
Khổ sâm	20g	Sà xàng tử	20g
Uy linh tiên	20g	Lang nha	20g

Dùng nước xông mưòi bát, nấu sôi mấy trào, lắng trong đựng vào chậu, nhân lúc nóng thì xông, sau nguội thì rửa, cho 2 hay 3 cái mật lợn vào càng hay.

J ỈỊ iònb vụiặặ/í 'g.riồ fH {>*. f» > ,fl. fH‌

SA SINH DỤC

(âm đỉnh)

Trong âm hộ phụ nữ có một khôi sa xuống lòi ra ngoài thì gọi là âm đỉnh, còn gọi là âm thoát, âm đồi, âm khuẩn hoặc âm trĩ, tục gọi là bệnh quả cà. Bệnh này hay thấy phát sinh vào lúc đẻ, cho nên thông thường người ta lại gọi là sa dạ con; nếu sa xuống ngay lúc đẻ thì gọi là bàn trường sản.

1. NGUYÊN NHÂN BỆNH

Nguyên nhân sinh ra bệnh này chủ yếu là khí hư hãm xuống, không thu vào được, tuy cũng có chứng thấp nhiệt, nhưng chứng thường thấy trên lâm sàng phần nhiều là sau khi đã sa xuống rồi bị cọ sát hoặc võ loét ra nước vàng đầm đìa, âm môn sưng trưống, phát nóng, khát nưốc, đi đái đỏ mà đau. Những chứng trạng đó lúc mối phát bệnh rất ít hiện ra, cho nên thấp nhiệt không phải là nguyên nhân chủ yếu gây ra bệnh. Nay đem phân biệt chứng khí hư và chứng thấp nhiệt mà trình bày như sau:

1.1. Khí hư

Ngày thường thê chất vốn yếu, lao động quá độ, hoặc lúc đẻ dùng sức quá chừng hoặc sau khi đẻ lao động quá sớm, rồi khí hư hãm xuống, không thu giữ lại được.

1.2. Thấp nhiệt

Tỳ hư không vận hoá được thấp, thấp uất lâu sinh nhiệt gây nên chứng thấp nhiệt ở hạ tiêu.

2. BIÊN CHÚNG

Bệnh này chia ra 2 chứng: khí hư và thấp nhiệt. Những chứng thuộc nhiệt, tất nhiên thấy âm môn sưng đau, tiểu tiện ít và đi luôn; thuộc về hư, tất nhiên lưng, bụng nặng trĩu, tiểu tiện trong nhiều.

2.1. Chứng khí hư

Trong âm hộ có khôi sa xuống tận cửa mình hoặc lòi ra ngoài cửa mình, thậm chí sa lòi ra vài tấc bằng quả trứng ngỗng. Bụng dưới nặng nề vùng ngang lưng đau mỏi, tim hồi hộp, khí đoản, tinh thần mỏi mệt, tiểu tiện đi luôn, đại tiện lỏng, khí hư ra nhiêu, rêu lưỡi mỏng, mạch trầm nhược.

2.2. Chứng thâp nhiệt

Trong âm hộ có khôi lòi ra, ngoài âm hộ sưng đau nước vàng ra dầm dề, đi đái nóng rát, lúc đái thì đau, lòng phiền, trong nóng, hoặc mình nóng tự đổ mồ hôi, miệng đắng mà khô, lưỡi đỏ rêu vàng mà có nhớt, mạch hoạt sác.

3. CÁCH CHỮA

Cách chữa chứng âm đỉnh, căn cứ theo nguyên tắc Nội kinh "hãm xuống thì đưa lên", dùng bổ khí để đưa lên là chính, cả đến chứng thấp nhiệt dồn xuống, tuy không nên dùng bổ, nhưng trong thuốc thanh nhiệt trừ thấp cũng nên chú ý dùng thêm thuốc có tính chất thăng đề, đê đưa khí hạ hãm từ dưới lên, mới có thê thu được nhiều hiệu quả tốt. Đồng thời lại phôi hợp với phép châm cứu và phép chữa ngoài thì hiệu quả lại càng chóng hơn. Trong tất cả quá trình chữa bệnh nên nghỉ ngơi cho đúng mức, kiêng hẳn phòng dục và gánh vác nặng nề, đê nâng cao hiệu suất trị liệu và dự phòng bệnh tái phát. Khí hư thì nên bổ khí thăng dương dùng bài Bổ trung ích khí thang (1) làm chủ; thấp nhiệt thì nên thanh nhiệt lợi thấp dùng bài Long đởm tả can thang mà chữa (2)

4. PHỤ PHƯƠNG

(1) BỐ trung ích khí thang (Xem mục Băng huyết rong huyết)

(2) Long đởm tả can thang (Xem mục Đới hạ)

ÂM HỘ PHÌ HƠI‌

(âm xuy)

Trong âm hộ phì hơi ra có tiếng kêu giống như đánh hơi, thì gọi là âm xuy.

Tiếng kêu của âm hộ liên tục, mà hơi phì ra cũng không hôi thối như trung tiện, người có chồng hay chưa chồng đều có thê mắc bệnh này; ở xã hội cũ, do tư tưởng phong kiến trói buộc, thường thường tự cho đó là một loại bệnh phải dấu diếm, không nói vối ai, đến khi bệnh phát triển nặng thì thường lúc đứng ngồi trăn trở là có tiếng kêu liên tục. Bệnh này tuy không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng bệnh phát hiện ở chỗ đông người, thì người bệnh cảm thấy rất khó chịu, nên cũng cần phải chữa.

1. NGUYÊN NHÂN BỆNH

Nguyên nhân bệnh này, vì tân dịch trong đại trường khô cạn, cốc khí kết đọng lại mà không lưu thông. Nhưng nguyên nhân làm cho cốc khí không lưu thông lại có 3 loại sau đây:

1.1. Vị táo

Vị khí tiết xuống, tân dịch không đủ, mà trong dạ dày khô táo.

1.2. Đờm thấp

Đờm ẩm cố kết lại ở trung tiêu, tân dịch trong dạ dày không thông xuống

được.

1.3. Thân thể hư nhược

Tân dịch trong trường vị bị thiếu.

2. BIỆN CHÚNG

2.1. Chứng vị táo

Am hộ phì hơi mà sắc mặt vàng nhợt, da dẻ nhăn nheo, bụng nóng bứt rứt, miệng ráo, họng khô, tiểu tiện vàng, đại tiện bí, rêu lưỡi vàng nhợt mà mỏng, mạch trầm tê mà sác.

2.2. Chứng đờm tháp

Âm hộ phì hơi mà sắc mặt trắng bệch thân thể béo mập hoặc ho nhiều mà nhiều đờm hoặc nôn mửa nước dãi, trong miệng nhạt nhót, đầu choáng váng, tim hồi hộp ít ngủ, không biết đói, tiểu tiện ít, đại tiện táo bón, rêu lưỡi trắng nhớt, mạch trì huyền hoặc kiêm hoạt.

2.3. Chứng khí hư

Am hộ phì hơi mà trong bụng cảm thấy như trọc khí sa xuống, sắc mặt trắng bệch, tiếng nói thấp nhỏ, đầu nặng có lúc đau, tinh thần mỏi mệt, sợ lạnh, đoản khí, kém sức, eo lưng và tay chân rũ mỏi, rêu lưỡi trắng mỏng, mạch hư nhược.

3. CÁCH CHỮA

Chứng âm hộ phì hơi tuy có những vị táo thấp, khí hư khác nhau, nhưng tóm lại đều do ở kinh dương minh bị khô ráo, khi đồ ăn kết đọng lại mà không lưu thông, do đó cách chữa cốt làm nhuận táo ở dương minh đê tiêu tan sự kết đọng của khí đồ ăn. Dạ dày ráo thì nên dùng phép nhuận, làm cho tân dịch đầy đủ lưu thông, dùng bài Trư cao phát tiễn (1) làm chủ yếu, nếu đại tiện không thực thì nên giữ cho đại trường khỏi hư yếu, để tiêu tan đồ ăn còn kết đọng, có thể dùng bài Kha lê lặc hoàn (2) như trong sách y tông kim giám; đờm thấp thì nên trừ dòm lợi thấp đê dẫn tân dịch ở dạ dày đi xuống, dùng Quất bán quế linh chi khương thang (3) làm chủ yếu; khí hư thì chỉ bổ khí là tân dịch tự nhiên đầy đủ, dùng bài Bổ trung ích khí thang (4) gia Hoàng liên sao rượu mà chữa; khí trung tiêu hãm xuống thì nên bổ khí để thăng đề dùng bài Thập toàn đại bổ thang (5) gia Thăng ma, Sài hồ mà chữa.

4. PHỤ PHƯƠNG

lần.

(1) Trư cao phát tiễn (Kim quỹ yếu lược)

Mỡ lợn nửa cân

Tóc rối 3 cục bằng quả trứng gà

Tóc rối bỏ vào trong mỡ lợn mà nấu, tóc tan hết là được, chia ra uống hai

(2) Kha lê lặc hoàn (Y tông kim giám)

Kha lê lặc Trần bì Hậu phác

Các vị liều lượng bằng nhau, tán bột làm hoàn vối mật viên to bằng hột ngô đồng, mỗi lần uông 15 đên 20 viên.

(3) Quất bán quế linh chi khương thang (Ôn bệnh điều biện).

Bán hạ

72g	Phục linh	16g
Tiểu chỉ thực	36g	Sinh khương	16g
Quất bì	18g	Cam lan thuỷ (1)	10 bát
Quê chi	36g

Sắc lấy 4 bát, chia làm 4 lần, ngày uống 3 lần, đêm uông 1 lần, uông đến khi khỏi thì thôi. Khi khỏi bệnh rồi thì cho uống thuốc ôn trung bổ tỳ, khiến cho nước không tích tụ lại là chủ yếu.

(4) BỔ trung ích khí thang (xem mục Băng huyết rong huyết).

(5) Thập toàn đại bổ thang (xem mục Kinh nguyệt không đêu).