Kế toán hợp nhất kinh doanh từ chuẩn mực đến thực tiễn

và hướng tới sự phát triển bền vững. Nếu việc hợp nhất kinh doanh không được kiểm soát thường xuyên và quản lý chặt chẽ sẽ khiến thị trường dễ bị lũng đoạn và bị khống chế bởi các tập đoàn nói trên. Bởi lẽ đó, sự quản lý của Nhà nước với hoạt động mua bán, sáp nhập doanh nghiệp (M&A) là rất cần thiết và cần được quan tâm đặc biệt nhằm giảm thiểu các trường hợp thâu tóm vì các mục đích không lành mạnh như mưu cầu về khả năng độc quyền, giành quyền kiểm soát công ty một cách không lành mạnh; bảo vệ quyền lợi của các cổ đông có ảnh hưởng chủ yếu tới các quyết định có tính chiến lược của công ty và của các cổ đông thiểu số; đảm bảo yếu tố công bằng, minh bạch.

Có thể nói rằng, vấn đề quản lý doanh nghiệp ngày càng đóng vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển quốc gia. Nhà nước cần đưa ra những quy định mới và nâng cao trình độ tối thiểu đối với những đối tượng có liên quan như những cổ đông, lãnh đạo các cấp của công ty, hội đồng quản trị và đông đảo công chúng để xây dựng một nền kinh tế hùng mạnh, phát triển bền vững. Những hủ tục, thói quen cũ như lợi dụng các mối quan hệ thân quen, thiên vị hay thiếu minh bạch thông tin dần dần được thay thế triệt để bởi các nguyên tắc minh bạch, tự chủ, tự chịu trách nhiệm và công bằng trong quản lý doanh nghiệp. Nhà nước khuyến khích các doanh nghiệp tăng trưởng, tăng cường khả năng cạnh tranh, tìm kiếm lợi nhuận đồng thời hỗ trợ các doanh nghiệp để họ có thể hoạt động có trách nhiệm với xã hội, đóng góp tích cực cho sự phát triển chung của quốc gia; đặc biệt là đối với cải cách hưu trí và thương mại, giảm nghèo và kiên quyết đẩy lùi tham nhũng.

3.3.2 Đối với việc ban hành chuẩn mực kế toán và thông tư hướng dẫn thực hiện chuẩn mực kế toán hợp nhất kinh doanh

Trước hết, cơ chế ban hành chuẩn mực kế toán Việt Nam cần được hoàn thiện và dựa trên kinh nghiệm của quốc tế để áp dụng phù hợp với môi trường kinh tế. Tại Việt Nam, Quốc hội có thẩm quyền ban hành Luật kế toán, Bộ tài chính có thẩm quyền ban hành các chuẩn mực kế toán. Các chuẩn mực kế toán được nghiên cứu và soạn thảo bởi Ban chỉ đạo nghiên cứu, soạn thảo chuẩn mực kế toán Việt Nam. Ban chỉ đạo gồm 13 thành viên, ngoài các thành viên từ các cơ quan thuộc Bộ tài chính còn bổ sung thêm các thành viên từ các trường đại học và Hội kế toán Việt Nam. Vụ chế độ kế toán là đơn vị thường trực của các ban chỉ đạo và các tổ soạn thảo chuẩn mực, có nhiệm vụ tổ chức triển khai việc soạn thảo, tiếp thu ý kiến và hoàn chỉnh trình Bộ ký ban hành. Hội đồng quốc gia về kế toán thuộc Bộ tài chính có chức năng tư vấn cho Bộ trưởng Bộ tài chính về chiến lược, chính sách phát triển và các vấn đề khác liên quan đến kế toán, kiểm toán. Hội đồng bao gồm 1 chủ tịch, 2 phó chủ tịch và 14 ủy viên đến từ Bộ tài chính, các trường đại học và các bộ ngành. Bộ phận thường trực của Hội đồng đặt tại Vụ chế độ kế toán – Bộ tài chính. Cơ cấu tổ chức ban hành chuẩn mực kế toán Việt Nam cho thấy sự phù hợp của cơ chế hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam đối với môi trường chính trị và pháp lý của Việt Nam hiện nay. Để đảm bảo tiến độ xây dựng và nội dung phù hợp với những yêu cầu của nền kinh tế, trước mắt cần xây dựng Ủy ban chuẩn mực kế toán Việt Nam nhằm chuyên trách soạn thảo các chuẩn mực kế toán để trình Bộ tài

chính ban hành. Tuy nhiên khi Hội kế toán Việt Nam phát triển mạnh hơn, Hội nên có vai trò là tổ chức lập quy, ban hành các chuẩn mực kế toán Việt Nam. Ủy ban chuẩn mực kế toán nên bao gồm các thành viên có trình độ chuyên môn và kinh nghiệm cao từ các khu vực kiểm toán, người lập, người sử dụng, các trường đại học, Hội kế toán Việt Nam, và Bộ tài chính. Qua nghiên cứu cơ cấu tổ chức ban hành của quốc tế, Anh và Mỹ, Ủy ban chuẩn mực kế toán Việt Nam nên thành lập thêm bốn tổ chức gồm:

- Ban tư vấn chuẩn mực kế toán có trách nhiệm lập các chiến lược, kế hoạch, biện pháp hoàn thiện hệ thống kế toán và kiểm toán. Ban tư vấn nên bao gồm các thành viên từ các lĩnh vực chuyên môn khác nhau và là một diễn đàn cho các tổ chức và cá nhân có quan tâm tham gia vào quá trình thiết lập chuẩn mực. Ban tư vấn nên họp định kỳ hàng năm và các cuộc họp mở cho công chúng quan sát.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 105 trang tài liệu này.

- Ban soạn thảo chuẩn mực kế toán có nhiệm vụ nghiên cứu, xây dựng và soạn thảo các chuẩn mực kế toán để đệ trình lên Ủy ban chuẩn mực kế toán.

- Ban hướng dẫn chuẩn mực kế toán có trách nhiệm ban hành các hướng dẫn đối với các chuẩn mực kế toán.

- Ban kiểm tra có trách nhiệm tham gia giám định và xử lý các tranh chấp về kế toán, kiểm toán.

Việc áp dụng những kinh nghiệm của quốc tế, Anh, Mỹ và tình hình cụ thể của Việt Nam trong xây dựng cơ cấu tổ chức ban hành chuẩn mực kế

toán Việt Nam là rất quan trọng để đảm bảo về nội dung, tiến độ hoàn thiện và xây dựng hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam.

Để hoàn thiện công tác kế toán, các cơ quan chức năng cũng cần thường xuyên cập nhất, hoàn chỉnh nội dung Chuẩn mức kế toán “Hợp nhất kinh doanh” đã ban hành, bổ sung và điều chỉnh những điểm còn chưa thống nhất giữa 26 chuẩn mực được ban hành 5 đợt trong 5 năm khác nhau. Trong thời gian tới, các chuẩn mực kế toán quốc tế mới liên quan đến chính sách tài chính mới được dự định ban hành, nên cần phải có định hướng rõ ràng, lấy chiến lược tài chính làm cơ sở cho việc xây dựng ban hành các chuẩn mực trong hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam. Giữa các cơ quan, các bộ ngành cần có sự đồng nhất cao độ với việc ban hành các quy định. Hơn nữa, trong thời gian vừa qua,chuẩn mực kế toán quốc tế đã có những thay đổi, điều này khiến chúng ta cần đảm bảo cập nhật sao cho tương đồng với chuẩn mực kế toán quốc tế hiện hành. Mỗi khi soạn thảo các văn bản luật pháp, hướng dẫn kế toán đều đỏi hỏi phải nghiên cứu đầy đủ các chuẩn mực kế toán quốc tế và học hỏi kinh nghiệm của các nước phát triển.Đối với thông tư hướng dẫn đối với mỗi chuẩn mực cần được ban hành kịp thời, cụ thể để tránh tình trạng những quy định bị áp dụng sai, hoặc khó áp dụng nên sẽ bị bỏ qua. Khi ban hành các chuẩn mực kế toán phải có sự công bố rộng rãi tới các doanh nghiệp, thu hút sự chú ý của các đơn vị kế toán. Các buổi hội thảo giới thiệu phổ biến các chuẩn mực mới được ban hành hay được sửa đổi đồng thời giải quyết những vấn đề khúc mắc trong các chuẩn mực đã được ban hành là điều cần thiết.

Bên cạnh những lưu ý về ban hành chuẩn mực kế toán, Nhà nước và Bộ tài chính cũng cần có những sửa đổi đối với thông tư hướng dẫn thực hiện chuẩn mực này. Trong thông tư, những nội dung được đề cập đến đã hướng dẫn tương đối chi tiết và giúp ích cho công tác hạch toán kế toán của các doanh nghiệp. Tuy nhiên, nội dung về việc hạch toán kế toán phía bên doanh nghiệp được xác định là bên bị mua đã không được hướng dẫn trong thông tư. Nội dung này nếu được bổ sung trong chuẩn mực kế toán và thông tư hướng dẫn kế toán sẽ khiển cho các văn bản này hoàn thiện hơn và tạo điều kiện tốt hơn cho các kế toán viên.

3.3.3 Về nội dung chuẩn mực

Thứ nhất, cần xét đến vấn đề quy định về định giá doanh nghiệp – trở ngại lớn nhất cho một thương vụ hợp nhất kinh doanh thành công cũng như hoàn thiện công tác kế toán. “Xác định giá trị Doanh nghiệp” được hiểu và thừa nhận một cách rộng rãi là việc: điều tra chi tiết và đánh giá các hoạt động của công ty nhằm xác định giá trị hiện hữu và tiềm năng của một doanh nghiệp. Đối tượng áp dụng định giá doanh nghiệp là các công ty đã và đang chuẩn bị Cổ phần hóa; dự kiến sẽ có những thay đổi đáng kể về quyền sở hữu hoặc cơ cấu vốn của công ty như sáp nhập, liên doanh, liên kết, chuyển nhượng vốn, mua bán công ty hoặc nhượng quyền kinh doanh; hay các công ty huẩn bị phát hành trái phiếu lần đầu tiên ra công chúng. Khi có thể xác định được giá trị doanh nghiệp một cách hợp lý các công ty có thể thu được nững lợi ích như : có thể tổng hợp, đánh giá, phân tích và khớp lại các dữ liệu quá quá khứ và triển vọng phát triển trong tương lai của doanh nghiệp trong một bản báo cáo chính xác và toàn diện. Bằng việc xác định các điểm mạnh, điểm yếu và các giá trị cốt lõi của công ty, “Xác định

giá trị Doanh nghiệp” trở thành một công cụ hữu hiệu giúp công ty hiện thực hoá được cơ hội và gia tăng giá trị cho các cổ đông hoặc nhà đầu tư tương lai. Trong các trường hợp cần thiết, định giá doanh nghiệp sẽ vạch ra các kế hoạch và các kiến nghị chuẩn bị cho các hoạt động tiền và hậu IPO. Quy trình định giá sẽ chỉ ra những thay đổi cần thiết về hệ thống tài chính, cơ cấu thành phần cổ đông hoặc cấu trúc doanh nghiệp bởi qui trình này sẽ tạo ra một diễn đàn mở để công ty có thể thảo luận một cách sâu rộng và xem xét xem những cơ cấu này có đồng nhất và có lợi cho tương lai của công ty hay không? Ngoài ra, việc định xác định giá trị doanh nghiệp còn hỗ trợ Hội đồng quản trị và Ban Giám đốc đưa ra những quyết định khó khăn như các hoạt động bán hàng hoặc loại bỏ các hoạt động làm ăn không có lãi hoặc không mang tính mấu chốt, để tập trung vào những hoạt động mang lại giá trị cao. Một dự án “Xác định giá trị Doanh nghiệp” toàn diện và thành công sẽ đem lại những hiệu quả tích cực do đội ngũ chuyên gia tư vấn sẽ phát hiện ra những khu vực làm ăn hiệu quả của công ty, từ đó sẽ đưa ra được những giải pháp phát huy tối đa hiệu quả điểm mạnh đó để gia tăng giá trị cho các cổ đông và chủ doanh nghiệp. Bởi những lý do nêu trên nên định giá doanh nghiệp đã đóng một vai trò quan trọng trong hoạt động của tất cả các doanh nghiệp nói chung và đối với hợp nhất kinh doanh nói riêng.Đây là một qui trình thực hành đòi hỏi một sự tương tác rất lớn giữa các bên tham gia và các yêu cầu nghiêm ngặt về việc cung cấp thông tin, đề nghị, phân tích và đánh giá nên nhằm đảm bảo quy trình định giá đạt hiệu quả cần đáp ứng các yêu cầu sau:

Tổ chức tư vấn, đánh giá cần được tiếp cận tối đa với nguồn thông tin của doanh nghiệp

Những mục tiêu đã đặt ra, mong muốn hiện tại và tương lai của các cổ đông trong công ty

Sự tham gia, cam kết và tương tác mật thiết giữa đội ngũ quản lý trong suốt quá trình sẽ đảm bảo sự thành công của dự án “Xác định giá trị Doanh nghiệp”.

Uy tín của nhà tư vấn và các cam kết, bao gồm cả bảo mật thông tin

Để đáp ứng được những yêu cầu này, chúng ta cần xây dựng được một đội ngũ chuyên gia có trình độ chuyên môn cao, có kinh nghiệm và đạo đức nghề nghiệp. Nhà nước cần khẩn trương và tích cực nâng cao kiến thức cho các cán bộ đương nhiệm và đào tào thường xuyên một đội ngũ kế cận tiếp nối. Có như vậy thì việc định giá dnh nghiệp mới chất lượng và có độ tin cậy cao. Trong thời gian đầu, chúng ta có thể thuê các đối tác uy tín nước ngoài để xác định giá trị doanh nghiệp hoặc sự tham gia của các chuyên gia nước ngoài trong quá trình định giá để hạn chế tình trạng cổ phần hóa khép kín gây thất thoạt tài sản nhà nước, đồng thời chuyên gia trong nước cũng có thể học hỏi thêm nhiều kinh nghiệm. Với mục đích đề phòng và khắc phục những lệch lạc, tiêu cực trong việc định giá doanh nghiệp, bảo vệ lợi ích người lao động, Nhà nước cần quy định những tiêu chí cụ thể, hướng dẫn chi tiết phương pháp xác định giá trị tài sản doanh nghiệp, đặc biệt là giá trị các tài sản vô hình, giá trị quyền sử dụng đất. Hiện nay, Nhà nước có quy định cụ thể hai phương pháp xác định giá trị doanh nghiệp là phương pháp giá trị tài sản thuần và phương pháp chiết khấu dòng

tiền. Áp dụng đồng thời hai phương pháp này sẽ thể hiện được một khoảng giao động về giá sàn – giá trần của doanh nghiệp nhằm giúp cho các nhà đầu tư có một cái nhìn toàn diện đối với doanh nghiệp trước khí quyết định đầu tư. Ngoài ra, chúng ta có thể tham khảo các phương pháp định giá khác đang được sử dụng phổ biến trên thế giới như: phương pháp chiết khấu luồng cổ tức, phương pháp chiết khấu lợi nhuận, phương pháp hệ số giá/ thu nhập. Việc mở rộng các phương pháp áp dụng sẽ khiến cho việc định giá được linh hoạt hơn và tối đa hóa được lợi ích của các bên liên quan.

Thứ hai, khi xem xét đến việc phân bổ lợi thế thương mại phát sinh thì việc khấu hao hàng năm nên được điều chỉnh. Khi hợp nhất, lợi thế thương mại phát sinh được coi như tài sản của doanh nghiệp, nhưng nếu tính khấu hao hàng năm có thể sẽ tạo ra một kẽ hở cho các doanh nghiệp kết nối với nhau nâng giá bán lên khi hợp nhất để trong tương lai có thể tăng chi phí và giảm lợi nhuận, trốn nghĩa vụ thuế. Việc đánh giá đối với lợi thế thương mại cũng cần có một quy chuẩn nhất định để đảm bảo giá trị tính toán được hợp lý, do đó cần có những thước đo và tiêu chí cụ thể khi xác đinh lợi thế thương mại phát sinh.

Thứ ba, đối với các bút toán điều chỉnh, chúng ta có thể vận dụng kinh nghiệm của kế toán Mỹ để đạt được tính khoa học cao hơn cho công tác kế toán. Ở Việt Nam, cụ thể theo thông tư hướng dẫn số 21 sử dụng điều chỉnh các khoản mục theo cách nói thông thường là Tăng/Giảm. Theo cách này sẽ khiến cho tất cả các đối tượng bao gồm cả những người không có chuyên môn cũng có thể hiểu được sự thay đổi ở các khoản mục. Tuy nhiên, nếu đối chiếu trên bảng cân đối kế toán với tính cân bằng nhau giữa hai cột