Bài Học Kinh Nghiệm Về Đào Tạo Trong Hệ Thống Nhượng Quyền Kinh Doanh

họ cần” (“what customer need, when they need and where they need”), hệ thống 7-Eleven là biểu tượng gần gũi và thân thuộc với khách hàng trên toàn thế giới. Hai đặc điểm đáng lưu tâm trong hệ thống nhượng quyền kinh doanh của 7-Eleven là phí nhượng quyền kinh doanh và chương trình đào tạo cho bên nhận quyền.

Cũng như những mô hình nhượng quyền khác, phí nhượng quyền kinh doanh của 7-Eleven gồm có phí nhượng quyền kinh doanh ban đầu và phí hàng tháng. Theo ước tính, chi phí đầu tư cho một cửa hàng nhượng quyền kinh doanh của 7-Eleven là 77.000 đô la Mỹ, trong đó đã có phí nhượng quyền kinh doanh ban đầu là 61.000 đô la Mỹ, tức là khoảng 79% tổng chi phí ban đầu. Sở dĩ khoản phí này lại được tính cao đến như vậy là vì trong đó đã bao gồm các trang thiết bị được nhà nhượng quyền cung cấp. Đây là những trang thiết bị bắt buộc và quan trọng tạo nên đặc trưng của một cửa hàng nhượng quyền trong hệ thống 7-Eleven. Trả một mức phí tương đối cao nhưng đổi lại bên nhận quyền sẽ có đủ điều kiện và khả năng để kinh doanh, thu lợi nhuận từ hệ thống 7-Eleven.

7-Eleven sẽ chịu trách nhiệm hướng dẫn đối tác nhận quyền có những am hiểu cần thiết về công việc kinh doanh hàng ngày cũng như cách thức vận hành và quản lý cửa hàng. 7-Eleven thực hiện đào tạo cho đối tác nhận quyền ngay tại các cửa hàng đang hoạt động của mình. Mỗi nhà nhận quyền mới sẽ đều có 2 tuần thực tập tại một trong những cửa hàng của 7-Eleven trong khu vực. Tại đây, bên nhận quyền sẽ được chỉ dẫn cách bán hàng, nhất là cách bán những mặt hàng không thể tồn kho lâu ngày chẳng hạn như thuốc lá. Sau đó bên nhận quyền sẽ tiếp tục được huấn luyện trong 4 – 5 tuần cũng tại các cửa hàng đang hoạt động để biết cách đặt hàng, các kỹ năng thao tác tại quầy, báo cáo bằng máy tính và thực hiện các dịch vụ khách hàng khác… Việc tư vấn và hỗ trợ các bên nhận quyền vẫn luôn được duy trì trong suốt quá trình hoạt

động của cửa hàng. Có thể nhận thấy chương trình đào tạo và hướng dẫn của 7-Eleven rất cụ thể và chi tiết cùng với tiềm năng kinh doanh từ hệ thống này mà ngày càng có nhiều đối tác mong muốn nhận quyền tìm đến với 7-Eleven, và hệ thống nhượng quyền kinh doanh do đó, ngày càng thành công hơn.

2. Bài học kinh nghiệm cho các doanh nghiệp Việt Nam

Từ kinh nghiệm của các nhà nhượng quyền kinh doanh quốc tế và so sánh với thực tiễn nhượng quyền kinh doanh ở các doanh nghiệp Việt Nam chúng ta có thể rút ra những bài học kinh nghiệm để việc thực hiện nhượng quyền kinh doanh được hiệu quả hơn.

2.1. Kinh nghiệm về qui định phí nhượng quyền

Một trong những yếu tố vô cùng quan trọng của hợp đồng nhượng quyền kinh doanh là điều khoản phí nhượng quyền. Tình trạng thường thấy ở các doanh nghiệp nhượng quyền Việt Nam là điều khoản này rất khó tìm, và thường không được công khai hóa cho những nhà đầu tư có quan tâm. Cách duy nhất để những nhà nhận quyền tiềm năng này có thể biết thông tin là phải liên lạc trực tiếp tới nhà nhượng quyền. Điều này sẽ thực hiện dễ dàng nếu nhà nhượng quyền và nhận quyền đều nằm trong cùng một quốc gia nhưng nếu hai bên ở những nước khác nhau thì việc bên nhận quyền thu thập được những thông tin trên là rất khó khăn khi mà bên nhượng quyền không chủ động tự marketing mình. Việc hạn chế về đối tác nhận quyền cũng có nghĩa là bên nhượng quyền đã tự mình làm giảm những cơ hội có thể nhượng quyền ra nước ngoài.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 112 trang tài liệu này.

Với những nhà nhượng quyền tầm cỡ như McDonald’s, KFC, 7- Eleven, Five Star Chicken, Jollibee, Hilton,... các đối tác muốn nhận quyền chỉ cần tìm kiếm những thông tin chung và phổ biến đã có thể nắm bắt được những điều khoản cơ bản về yêu cầu đối với bên nhận quyền, những thông tin này thậm chí có thể tìm thấy trên các website. Trong khi đó, việc tìm kiếm

những thông tin cơ bản như phí nhượng quyền, điều kiện bắt buộc với bên nhận quyền ở những doanh nghiệp nhượng quyền đã có tên tuổi như cà phê Trung Nguyên, Phở 24, bánh kẹo Kinh Đô, thời trang Foci… tưởng như mò kim đáy bể nếu chỉ dựa vào các kênh truyền tin thông thường. Tất nhiên, việc các nhà nhượng quyền muốn giữ bí mật kinh doanh và tránh sự cạnh tranh không lành mạnh là hoàn toàn hợp lý nhưng nhu cầu tìm hiểu thông tin ở một chừng mực cho phép là rất cần thiết. Do vậy, các nhà nhượng quyền Việt Nam cần phải chú ý hơn nữa tới việc quảng bá hình ảnh hệ thống nhượng quyền kinh doanh của mình. Sự công khai hóa về các yêu cầu đối với đối tác nhận quyền trong đó bao gồm điều khoản phí nhượng quyền sẽ tạo cảm giác minh bạch và tin tưởng cho các những người quan tâm và muốn tham gia vào hệ thống nhượng quyền kinh doanh. Thêm vào đó, những qui định rõ ràng về điều khoản phí nhượng quyền sẽ góp phần làm giảm và tránh những tranh chấp đáng tiếc có thể xảy ra giữa các bên tham gia.

Mặt khác, đứng từ góc độ của bên nhượng quyền thì việc qui định về phí nhượng quyền cũng cần có sự nghiên cứu kỹ lưỡng nhằm đạt được hiệu quả tối ưu nhất cho hệ thống nhượng quyền kinh doanh. Một mức phí nhượng quyền tối ưu là mức mà tại đó, bên nhượng quyền có thể thu lợi nhuận được từ những sự hỗ trợ về trang thiết bị và đào tạo mà họ đã dành cho bên nhận quyền và một phần lợi nhuận kinh doanh; đồng thời cũng phải khuyến khích được bên nhận quyền tham gia vào hệ thống.

Bài học này đã được Trung Nguyên tiếp nhận và áp dụng cho hệ thống nhượng quyền kinh doanh của mình. Trong thời gian đầu thực hiện nhượng quyền, mục tiêu mà Trung Nguyên ưu tiên hàng đầu là mở rộng tầm ảnh hưởng của thương hiệu Trung Nguyên. Do vậy, Trung Nguyên chỉ thu của bên nhận quyền một khoản phí khá ít ỏi để khuyến khích ngày càng nhiều đối tác tham gia vào mạng lưới. Nhưng chính sự phát triển có phần dễ dãi này đã

nảy sinh những tác động tiêu cực trở lại. Mức phí thấp mà Trung Nguyên đưa ra thu hút được nhiều đối tác nhận quyền nhưng lại là một trong những nguyên nhân dẫn tới sự sụp đổ của hàng loạt các cửa hàng kém chất lượng do các bên nhận quyền thiếu sự quan tâm quản lý đúng mức. Khi mức phí nhượng quyền cao, nhà nhận quyền sẽ bắt buộc phải có sự đầu tư nghiêm túc cho cửa hàng nhượng quyền mà họ tham gia. Trung Nguyên đã có những điều chỉnh trong mức phí nhượng quyền đồng thời cũng đưa thêm những qui định đối với bên nhận quyền nhằm hạn chế sự ảnh hưởng mang tính cục bộ trong hệ thống nhượng quyền chung.

Cần phải kìm nén tâm lý phát triển nóng vội như việc áp dụng mức phí thấp hoặc thông thoáng trong các qui định về thực hiện phí nhượng quyền; thay vào đó nên nghiên cứu, thực hiện một cách bài bản, cẩn thận về phí nhượng quyền là bài học cho các doanh nghiệp nhượng quyền Việt Nam.

2.2. Bài học kinh nghiệm về đào tạo trong hệ thống nhượng quyền kinh doanh

Như đã phân tích ở phần đầu, nguồn nhân lực là yếu tố vô cùng quan trọng trong một hệ thống nhượng quyền kinh doanh, đặc biệt với những hệ thống kinh doanh nhà hàng, thức ăn nhanh, đồ uống… nơi mà sự tham gia của con người là nhân tố chiếm vị trí quan trọng. Am hiểu được điều này, các nhà nhượng quyền nổi tiếng trên thế giới luôn quán triệt việc xây dựng một chương trình đào tạo chuẩn và hiệu quả cho hệ thống nhượng quyền kinh doanh.

Đại học McDonald’s hay các chương trình huấn luyện rất thực tế của 7- Eleven là những ví dụ cụ thể và sinh động về việc phải tiến hành đào tạo như thế nào cho hiệu quả. Các nhà nhượng quyền kinh doanh Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi kinh nghiệm này nhằm từng bước đồng nhất hóa chất lượng của hệ thống nhượng quyền kinh doanh của mình, đồng thời tiếp cận dần tới

cách thức nhượng quyền kinh doanh quốc tế thông qua học tập cách làm của những người khổng lồ nhượng quyền trên thế giới.

Phần lớn những hệ thống nhượng quyền kinh doanh ở Việt Nam hiện nay vẫn đang phải giải quyết bài toán duy trì một chất lượng đồng nhất ở tất cả các cửa hàng nhượng quyền. Ngay với cà phê Trung Nguyên - nhà nhượng quyền lâu đời nhất Việt Nam cho tới thời điểm này vẫn còn phải đối mặt với việc làm thế nào để đưa một chương trình đào tạo tốt vào trong hệ thống cửa hàng cà phê Trung Nguyên trên cả nước. Mặc dù có một mạng lưới nhượng quyền rộng nhưng những cửa hàng nhượng quyền của Trung Nguyên vẫn tồn tại nhiều yếu điểm cần khắc phục. Đó chính là sự khác biệt mà khách hàng gặp phải khi có những cửa hàng thì chất lượng đồ uống tốt, bài trí đẹp, nhân viên cởi mở nhưng bên cạnh đó lại có những cửa hàng xập xệ, đồ uống dở, thái độ nhân viên kém nhiệt tình. Điều cần làm với cà phê Trung Nguyên nói riêng và những nhà nhượng quyền khác ở Việt Nam nói chung là xây dựng những chương trình tập huấn kinh doanh, có chương trình đào tạo kỹ thuật chung cho các bên nhận quyền. Các chương trình đào tạo cơ bản về kỹ thuật nhượng quyền kinh doanh nên được thực hiện một cách tập trung như mô hình trường học của McDonald’s. Bên cạnh đó, các chương trình tập huấn ngắn hạn cũng nên được tổ chức thường kỳ nhằm giúp bên nhận quyền có thể kinh doanh vững vàng hơn.

Sau khi đã xây dựng được một nền tảng chất lượng đồng đều ở toàn bộ hệ thống, các doanh nghiệp nhượng quyền Việt Nam cũng cần chú ý tới công việc nghiên cứu và phát triển hệ thống nhượng quyền kinh doanh của mình, đây vốn là những việc còn xa lạ với các doanh nghiệp Việt Nam nói chung. Bên nhượng quyền sẽ tiếp tục có những chương trình đào tạo cập nhật thông tin tới bên nhận quyền để giúp bên nhận quyền luôn duy trì và phát triển được chất lượng của cả hệ thống.

II. XU HƯớNG PHáT TRIểN NHƯợNG QUYềN KINH DOANH ở CáC DOANH NGHIệP VIệT NAM TRONG XU THế HộI NHậP‌

1. Những triển vọng và thách thức

Theo các chuyên gia nước ngoài, nhượng quyền kinh doanh sẽ phát triển ở Việt Nam trong thời gian tới. Ông Albert Kong, Tổng giám đốc Công ty tư vấn về nhượng quyền kinh doanh Asia Wide Franchise (Singapore) nhận định: “nhượng quyền kinh doanh là điều không thể chậm chễ với các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay”.38 Nhượng quyền kinh doanh không chỉ là hình thức tạo ra lợi nhuận cho doanh nghiệp mà còn là công cụ để kiểm tra khả năng phát triển thương hiệu. Ông Patrich Ho Lock Yin, Phó Tổng giám đốc Công ty Kinh Đô thì nhận xét rằng: “nhượng quyền kinh doanh không chỉ đơn thuần là mở cửa hàng mà còn là việc bán ý tưởng cho người khác và chiếm lĩnh thị trường bằng sản phẩm của mình. Kinh tế tăng trưởng, đời sống người dân ngày một cải thiện là điều kiện tốt cho nhượng quyền kinh doanh phát triển”. 39

Theo Hiệp hội nhượng quyền kinh doanh quốc tế, Việt Nam hiện đang có hơn 70 hệ thống nhượng quyền kinh doanh và số lượng hệ thống nhượng quyền này sẽ còn phát triển hơn. Ngày càng có nhiều doanh nghiệp trong nước nhận thức được ích lợi của việc kinh doanh nhượng quyền và có chiến lược tham gia vào hệ thống nhượng quyền kinh doanh. Với một cơ cấu hơn 90% các doanh nghiệp có qui mô vừa và nhỏ, mô hình nhượng quyền kinh doanh là một hình thức phù hợp và thích đáng để các doanh nghiệp Việt Nam lựa chọn.40 Đây là một triển vọng tươi sáng cho hoạt động nhượng quyền kinh doanh ở Việt Nam.

38 Nguyệt Hồng, “Nhượng quyền thương mại ở Việt Nam đang hỡnh thành và phỏt triển”, tạp chớ Thương mại, số 46/2005

39 Nguyệt Hồng, “Nhượng quyền thương mại ở Việt Nam đang hỡnh thành và phỏt triển”, tạp chớ Thương mại, số 46/2005

40 TS Phạm Duy Liờn, trường Đại học Ngoại Thương, “Nhượng quyền thương mại và khả năng phỏt triển ở Việt Nam”, tạp chớ Những vấn đề Kinh tế thế giới, số 8(112), 2005

Trung Nguyên – nhà nhượng quyền thành công nhất ở nước ta hiện nay cho biết, có hơn 90% đối tác nhận quyền quay trở lại ký hợp đồng nhượng quyền với cà phê Trung Nguyên. Bên cạnh cà phê Trung Nguyên, các hệ thống nhượng quyền kinh doanh khác như Phở 24, bánh kẹo Kinh Đô, chuỗi siêu thị HaproMart… cũng đang ngày càng có nhiều đối tác tiềm năng tìm đến với vai trò là bên nhận quyền kinh doanh.

Không chỉ hoạt động nhượng quyền kinh doanh nội địa mới sôi động mà hoạt động nhượng quyền kinh doanh của các doanh nghiệp Việt Nam ở thị trường nước ngoài cũng đầy hứa hẹn. Điển hình là sự thành công của các cửa hàng nhượng quyền cà phê Trung Nguyên ở Trung Quốc, Singapore, Nhật Bản… các cửa hàng Phở 24 ở Indonexia và Philippines. Công ty tranh thêu tay XQ Silk – một thương hiệu hàng thủ công nổi tiếng ở thị trường trong nước cũng đã chuyển nhượng thành công nhãn hiệu của mình tại Mỹ với giá

100.000 đô la Mỹ.41 Có thể nói, các nhà nhượng quyền Việt Nam ngày nay đã

không còn e dè trước việc thâm nhập vào thị trường quốc tế nữa, mà trái lại đang tích cực tìm kiếm và mạnh dạn thử nghiệm nhượng quyền tại các thị trường tiềm năng. Việc sẵn sàng chấp nhận rủi ro như trường hợp của cà phê Trung Nguyên tại thị trường Nhật Bản là một minh chứng cho thấy sự chủ động hội nhập một cách hết sức lạc quan của các doanh nghiệp nước ta trong thị trường nhượng quyền kinh doanh quốc tế.

Tuy nhiên, việc phát triển nhượng quyền kinh doanh nói chung và phát triển nhượng quyền kinh doanh ở các thị trường nước ngoài nói riêng của các doanh nghiệp Việt Nam không phải là không có những khó khăn.

Khung pháp lý về nhượng quyền kinh doanh chưa thật sự hoàn thiện là một trong những rào cản trong việc các nhà nhượng quyền Việt Nam nhân rộng mô hình kinh doanh của mình, đồng thời là mối bất an của các nhà

41 Hồng Phượng, “Nhượng quyền thương mại phương thức đầu tư an toàn”, tạp chớ Tiếp thị Cụng nghiệp, số 5/2007, trang 24

nhượng quyền nước ngoài khi muốn đầu tư vào thị trường Việt Nam. Cả hai yếu tố này đều dẫn tới một kết quả chung là hạn chế sự phát triển của nhượng quyền kinh doanh ở nước ta.

Các qui định pháp lý về nhượng quyền kinh doanh thiếu chi tiết và việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ thiếu hiệu quả là những yếu tố dễ phát sinh tranh chấp về vấn đề chuyển nhượng quyền sử dụng thương hiệu hoặc hệ thống kinh doanh. Tên tuổi và hệ thống kinh doanh của bên nhượng quyền có thể bị suy giảm về uy tín hoặc thậm chí bị tổn thất là điều dễ xảy ra khi có tranh chấp. Thêm vào đó, với tình hình bảo vệ quyền sở hữu công nghiệp “tranh tối tranh sáng” như hiện nay thì cả nhà nhượng quyền Việt Nam và nước ngoài cũng đều lo ngại về tính an toàn của hệ thống kinh doanh một khi đã trao lại bí quyết cho bên nhận quyền. Không ai mong muốn phải đối mặt với tình trạng giả mạo thương hiệu hoặc giả danh hệ thống của mình. Đây là một rủi ro rất lớn đối với bất cứ hệ thống nhượng quyền kinh doanh nào, và là cản trở lớn nhất đối với sự phát triển của nhượng quyền kinh doanh ở Việt Nam.

Được đánh giá là một thị trường tiềm năng, Việt Nam đang là điểm đến của nhiều nhà nhượng quyền nước ngoài. Sự xuất hiện của các tên tuổi lớn trong lĩnh vực nhà hàng, thức ăn nhanh, thời trang, khách sạn… sẽ mang lại nhiều cơ hội tiếp cận với hàng hóa chất lượng quốc tế cho người dân, nhưng đồng thời cũng mang đến sự cạnh tranh khốc liệt hơn cho các doanh nghiệp trong nước cùng ngành. Cùng với hiệp định thương mại Việt – Mỹ, Hiệp định bảo hộ đầu tư Việt – Nhật và cam kết mở cửa hoàn toàn trong lĩnh vực phân phối khi Việt Nam gia nhập WTO, Việt Nam sẽ cho phép thành lập doanh nghiệp 100% vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài trong lĩnh vực sản xuất thương mại và phân phối. Với sự mở cửa này, hàng loạt các tập đoàn bán lẻ đồ ăn nhanh, siêu thị sẽ thâm nhập vào thị trường Việt Nam. Thông qua kênh nhượng quyền kinh doanh, các tập đoàn khổng lồ này hoàn toàn có thể chiếm