Định Hướng Phát Triển Bền Vững Du Lịch Rừng Quốc Gia Yên Tử Đến Năm 2020

thao leo núi, nghiên cứu, du lịch văn hóa (tham quan các di tích lịch sử văn hóa, tín ngưỡng).

+ Tiểu vùng núi trung bình Yên Tử: Tài nguyên du lịch ở đây không nhiều và không mang những giá trị tự nhiên để có thể phát triển thành các khu du lịch trọng điểm. Cùng với đó là hệ thống cơ sở vật chất, lưu trú, dịch vụ tính đồng bộ còn hạn chế không tạo được đà cho phát triển du lịch của tiểu vùng. Một số điểm du lịch tiêu biểu của tiểu vùng là các chùa, am, tháp.

Khả năng khai thác các loại hình du lịch: Du lịch văn hóa (tham quan các di tích).

3.2. Định hướng phát triển bền vững du lịch rừng Quốc gia Yên Tử đến năm 2020 tầm nhìn đến năm 2025

3.2.1. Cơ sở xây dựng định hướng

3.2.1.1. Cơ sở khoa học về quản lý nhà nước

Phấn đấu đến năm 2020 du lịch, dịch vụ Yên Tử phát triển và tạo được những hình ảnh đặc trưng riêng phù hợp với tiềm năng, lợi thế. Đến năm 2025 du lịch, dịch vụ Yên Tử trở thành thế mạnh trong phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, là một trong những trung tâm du lịch, dịch vụ của vùng và cả nước, điểm đến hấp dẫn thân thiện của du khách.

3.2.1.2. Cơ sở thực tiễn

Dựa trên việc phân tích hiện trạng và kết quả đánh giá tổng hợp mức độ thuận lợi của tài nguyên du lịch, luận văn đưa ra những nhận định khách quan, phân tích SWOT về những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức đối với phát triển du lịch của rừng Quốc gia Yên Tử.

a) Điểm mạnh

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 104 trang tài liệu này.

- Tính đa dạng về tài nguyên du lịch

Có đặc điểm tự nhiên phân hóa đa dạng, địa hình có tính phân hóa cao, hướng núi vòng cung, động thực vật đa dạng đã tạo cho Yên Tử nhiều dạng tài nguyên du lịch tự nhiên phong phú, đặc biệt tại khu vực rừng Quốc gia Yên Tử. Bên cạnh đó, cùng với bề dày lịch sử, Yên Tử là nơi mang đậm nét văn hóa lịch sử thời nhà Trần. Nhiều di tích lịch sử gắn với quá trình tu hành của Thái Thượng Hoàng Trần Nhân Tông.

Nhờ sự phong phú về các dạng tài nguyên du lịch, Yên Tử có nhiều điều kiện thuận lợi để xây dựng những sản phẩm du lịch đặc thù, không trùng lặp với nhiều địa phương khác trong khu vực. Điều này đã mang lại cho Yên Tử sức hấp dẫn du

lịch riêng.

- Tài nguyên vị thế

Nhờ các vị thế thuận lợi về tự nhiên, kinh tế, chính trị, rừng Quốc gia Yên Tử tỉnh Quảng Ninh được xác định có vai trò quan trọng tạo động lực phát triển kinh tế của thành phố Uông Bí. Điều này đã tạo cho thành phố Uông Bí nói riêng và tỉnh Quảng Ninh nói chung những vị thế thuận lợi trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội và đặc biệt là du lịch trong mối quan hệ với các tỉnh, thành phố phía Bắc.

- Hình ảnh điểm đến du lịch

Đối với hoạt động du lịch, hình ảnh điểm đến hấp dẫn là một trong những yếu tố quan trọng tạo tâm lý hứng khởi và ấn tượng tốt trong lòng du khách. Trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, địa danh Yên Tử từ lâu đã nổi tiếng là một điểm du lịch tâm linh và tham quan di tích, thắng cảnh đối với không chỉ du khách trong nước mà còn cả khách quốc tế. Cùng với đó, những năm gần đây với định hướng phát triển trở thành một trong những trung tâm lễ hội lớn nhất trong cả nước, Yên Tử đã xây dựng khu di tích danh thắng Yên Tử là một điểm đến đặc thù đối với loại hình DLVH tâm linh. Điều này đã tạo nên thế mạnh mang sắc thái riêng của du lịch Yên Tử mà những địa phương khác không có được.

b) Điểm yếu

- Chất lượng lao động trong ngành du lịch

Đội ngũ lao động trong ngành du lịch Yên Tử còn hạn chế cả về số lượng và trình độ quản lý, nghiệp vụ, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển trong xu thế hội nhập du lịch của Việt Nam hiện nay. Tỷ lệ lao động được qua đào tạo cơ bản về quản lý và nghiệp vụ du lịch còn thấp. Nhiều doanh nghiệp du lịch còn sử dụng lao động chưa qua đào tạo. Hạn chế này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm của du lịch Yên Tử mà còn ảnh hưởng tới vai trò là cầu nối trong tuyến du lịch quốc gia giữa thủ đô Hà Nội với các tỉnh vùng núi phía Bắc

- Tính mùa vụ trong hoạt động du lịch

Hoạt động du lịch của Yên Tử mang tính “mùa vụ” rõ nét do chịu ảnh hưởng của mùa lễ hội. Theo số liệu thống kê, nếu trong mùa du lịch cao điểm (từ tháng 1 đến tháng 4) lượng khách đến Yên Tử chiếm khoảng 85,3% tổng lượng khách trong năm. Vì vậy, tính mùa vụ trong hoạt động du lịch được xem là một trong những nguyên nhân

quan trọng ảnh hưởng đến số ngày lưu trú trung bình và mức độ chi tiêu vốn rất thấp của khách du lịch khi đến Yên Tử.

- Khả năng liên kết phát triển du lịch

Với vai trò là một điểm đến quan trọng trong vùng du lịch Bắc Bộ, có mối liên hệ chặt chẽ với thủ đô Hà Nội - trung tâm du lịch và là trung tâm phân phối khách lớn nhất của vùng thì việc liên kết du lịch giữa Yên Tử - Quảng Ninh với các địa phương trong vùng, đặc biệt với Hà Nội, Hải Phòng là rất quan trọng. Việc liên kết không chỉ thúc đẩy sự phát triển du lịch của Yên Tử, mà còn có ý nghĩa đối với hoạt động du lịch chung của cả vùng, làm tăng sức hấp dẫn và tính cạnh tranh của các sản phẩm du lịch mang tính vùng. Tuy nhiên thời gian qua, du lịch Yên Tử chưa chủ động tạo ra sự liên kết này. Đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến sự hạn chế của các dòng khách đến Yên Tử, cũng như chưa tạo được hình ảnh du lịch đặc trưng.

c) Cơ hội

- Chiến lược marketing định vị Việt Nam là điểm đến độc đáo, hấp dẫn và an toàn

Nhằm tạo dựng hình ảnh của du lịch Việt Nam, Chính phủ đã xây dựng chương trình xúc tiến du lịch quốc gia cho giai đoạn 2015 - 2020, với Chiến lược marketing định vị Việt Nam là điểm đến độc đáo, hấp dẫn và an toàn. Với mục tiêu, thông qua truyền thông nâng cao nhận thức về sự đa dạng của sản phẩm du lịch Việt Nam nhằm tăng thời gian lưu trú và chi tiêu của khách, thu hút khách quay lại với nhiều trải nghiệm khác biệt. Đồng thời, tạo cơ hội hợp tác marketing du lịch giữa nhiều thành phần, hướng tới các phân đoạn thị trường đang tăng trưởng cao cũng như các thị trường mới nổi. Đây chính là cơ hội cho du lịch Yên Tử khẳng định hình ảnh du lịch của mình đối với thị trường du lịch trong nước và quốc tế.

- Nhu cầu du lịch trong nước, quốc tế ngày một gia tăng

Do tình hình an ninh, chính trị ổn định, Việt Nam đã và đang thu hút được sự quan tâm của khách du lịch quốc tế khi quyết định lựa chọn điểm đến du lịch. Thực tế những năm qua, các thị trường trọng điểm của du lịch Yên Tử như các nước Đông Nam Á, Trung Quốc, Bắc Mỹ... đều có sự gia tăng về số lượng khách. Đối với thị trường khách du lịch nội địa, đặc biệt là từ thủ đô Hà Nội - thị trường phân phối khách lớn nhất ở khu vực phía Bắc, nhu cầu du lịch những năm gần đây cũng tăng nhanh cùng với sự phát triển kinh tế của đất nước và với việc gia tăng số ngày nghỉ của người lao động. Như vậy có thể thấy

du lịch Yên Tử đang đứng trước cơ hội phát triển ngày một tăng cao từ góc độ “cầu” của thị trường khách du lịch, đặc biệt là khách du lịch quốc tế.

d) Thách thức

- Khả năng cạnh tranh của du lịch Yên Tử

Trong bối cảnh phát triển du lịch của Việt Nam hiện nay, sự cạnh tranh về các sản phẩm du lịch là một thách thức rất lớn của các địa phương, trong đó có Yên Tử. Có thể thấy một số tỉnh, thành trong vùng du lịch Bắc Bộ phát huy được lợi thế cạnh tranh về các giá trị di sản quốc gia, quốc tế cho phát triển du lịch, như: Bắc Ninh với Hội Lim; Ninh Bình có Tràng An; Hải Phòng có lễ hội trọi trâu, Đồ Sơn…

Do Yên Tử cơ sở hạ tầng yếu, tài nguyên du lịch nhân văn chưa đặc sắc nên sức cạnh tranh chưa cao trong hoạt động du lịch. Đây là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến vị trí của du lịch Yên Tử trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của địa phương cũng như trong chiến lược phát triển du lịch vùng du lịch của Quảng Ninh nói riêng và của du lịch Việt Nam nói chung.

- Sử dụng và khai thác bền vững tài nguyên du lịch

Sử dụng và khai thác bền vững các nguồn tài nguyên du lịch luôn là thách thức đối với du lịch của cả nước nói chung và của Yên Tử nói riêng. Cùng với sự phát triển của hoạt động du lịch là những tác động không nhỏ tới tài nguyên, môi trường và văn hóa bản địa. Điều này có thể dễ dàng nhận thấy ở nhiều điểm tài nguyên du lịch có giá trị của Yên Tử với sự xuống cấp của các di tích lịch sử văn hoá, sự suy giảm đa dạng sinh học ở các khu tự nhiên, đặc biệt ở rừng Quốc gia Yên Tử, do hoạt động khai thác không được quản lý.

3.2.2. Định hướng phát triển du lịch rừng Quốc gia Yên Tử

Sự đầu tư của tỉnh và các doanh nghiệp cho du lịch, dịch vụ Yên Tử từ nay đến năm 2025 là rất lớn (giai đoạn 2016 - 2020 là 18.154,56 tỉ đồng, giai đoạn 2021 - 2025 là 11.848,26 tỷ đồng), sự kết nối giữa tỉnh Quảng Ninh với các tỉnh xung quanh sẽ rất thuận lợi. Vì vậy, Yên Tử có ưu thế đó để phát triển du lịch cộng đồng, du lịch tâm linh, sinh thái theo hướng bền vững. Trong những năm tới, xu hướng phát triển thị trường khách du lịch là:

- Xây dựng cụm du lịch Yên Tử của tỉnh Quảng Ninh:

+ Vị trí: toàn bộ rừng Quốc gia Yên Tử, lấy khu du lịch Yên Tử làm trung tâm.

+ Các sản phẩm du lịch tiêu biểu của cụm bao gồm: Nghỉ dưỡng núi, tham quan nghiên cứu các cảnh quan hệ sinh thái rừng Quốc gia Yên Tử, Thiền viện Trúc Lâm, du lịch mạo hiểm, tham quan, tìm hiểu đời sống, văn hóa dân tộc Dao, Tày, Hoa , hội nghị, hội thảo, phim trường.

+ Các hướng khai thác chủ yếu: du lịch tâm linh, văn hóa, nghỉ dưỡng; DLST, tham quan, nghiên cứu; Du lịch cuối tuần, hội nghị, hội thảo; Du lịch thể thao núi.

- Khách du lịch quốc tế: tiếp tục tăng trưởng, nhất là ở khu vực Đông Nam Á và khách đến từ Bắc Mỹ, Đông Bắc Á (Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc), Tây Âu, Ấn Độ...

- Thị trường khách nội địa: HàNội, Hải Phòng, Thái Nguyên, Bắc Ninh, Bắc Giang, Thái Bình, Nam Định...và khách trong tỉnh,

- Cơ sở lưu trú, lượt khách và doanh thu Đến năm 2020:

Cơ sở lưu trú: 200 khách sạn, nhà nghỉ với khoảng 3.000 phòng. Số lượng khách đến Yên Tử dự kiến đón: 10.000.000 lượt khách. Khách nội địa: 5.000.000 lượt khách.

Khách quốc tế: 100.000 lượt khách, Doanh thu: 1.500 tỷ đồng/năm.

Tốc độ tăng bình quân giai đoạn 2016 - 2020 là 23,34%. Cơ cấu kinh tế ngành du lịch, dịch vụ chiếm 85% -90%. Đến năm 2025:

Cơ sở lưu trú: 300 khách sạn, nhà nghỉ với khoảng 5.000 phòng. Số lượng khách đến Yên Tử dự kiến đón: 10.000.000 lượt khách. Khách nội địa: 8.000.000 lượt khách

Khách quốc tế: 200.000 lượt khách Doanh thu: 4.700 tỷ đồng/năm

Tốc độ tăng bình quân giai đoạn 2020 - 2025 là 22,00% Cơ cấu kinh tế ngành du lịch, dịch vụ chiếm 95%.

3.2.3. Định hướng tổ chức lãnh thổ du lịch

3.2.3.1. Định hướng phát triển du lịch theo tiểu vùng

Định hướng phát triển du lịch theo tiểu vùng với không gian và quy mô phù hợp sẽ phát huy được thế mạnh của tài nguyên, tạo cơ sở cho việc định hướng tổ chức lãnh thổ du lịch trên địa bàn rừng Quốc gia Yên Tử. Kết hợp khai thác các yếu tố tương đồng, bổ trợ liên vùng để có thể hình thành các sản phẩm du lịch chuyên đề, mang thương hiệu đặc trưng theo tiểu vùng.

Dựa trên kết quả đánh giá tài nguyên cũng như tiềm năng và thế mạnh riêng của từng tiểu vùng, đồng thời hướng đến mục tiêu đa dạng hóa các sản phẩm du lịch, luận văn xác định hướng phát triển không gian du lịch của Yên Tử theo các tiểu vùng như sau:

- Tiểu vùng núi thấp Yên Tử: Với các ưu thế nổi bật về điều kiện địa lý và tài nguyên cũng như cơ sở hạ tầng - vật chất kỹ thuật khá đồng bộ, nên vùng núi Yên Tử được xác định là vùng du lịch trọng điểm của tỉnh Quảng Ninh. Vùng được chia thành hai tiểu vùng, trong đó nổi bật hơn cả là sự đa dạng và các giá trị của tài nguyên du lịch tại rừng Quốc gia Yên Tử. Đây được coi là một trong những không gian thuận lợi nhất cho phát triển du lịch không chỉ riêng trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh mà còn của cả vùng du lịch Bắc Bộ và cả nước. Với định hướng phát triển du lịch sinh thái dựa vào thiên nhiên và du lịch văn hóa, đặc biệt là loại hình du lịch văn hóa tín ngưỡng, tâm linh, tiểu vùng núi trung bình Yên Tử vẫn cần tiếp tục được ưu tiên, đầu tư phát triển, đặc biệt tại khu vực rừng Quốc gia Yên Tử.

- Tiểu vùng núi trung bình Yên Tử: Tài nguyên du lịch ở đây không nhiều và không mang những giá trị tự nhiên nổi bật để có thể phát triển thành các khu du lịch trọng điểm. Cùng với đó là hệ thống cơ sở vật chất, lưu trú, dịch vụ tính đồng bộ còn hạn chế không tạo được đà cho phát triển du lịch của tiểu vùng. Một số điểm du lịch tiêu biểu của tiểu vùng là chùa, am, tháp.Khả năng khai thác các loại hình du lịch: DL leo núi.

3.2.3.2. Định hướng các điểm, cụm, tuyến du lịch

Định hướng tổ chức lãnh thổ du lịch của rừng Quốc gia Yên Tử được dựa trên sự phân hóa của các điều kiện địa lý, sự phân bố của các nguồn tài nguyên, của kết cấu hạ tầng và nhu cầu của du khách trong toàn thành phố cũng như của từng tiểu vùng. Đồng thời dựa vào phân tích hiện trạng hoạt động du lịch và kết quả đánh giá khách quan mức độ thuận lợi của tài nguyên du lịch theo từng tiểu vùng. Luận văn đề xuất hệ thống phân vị tổ chức lãnh thổ du lịch của rừng Quốc gia Yên Tử theo các cấp: điểm và cụm du lịch.

a) Định hướng các điểm du lịch

Điểm du lịch là nơi có tài nguyên du lịch hấp dẫn, phục vụ nhu cầu tham quan

của khách du lịch (Luật DLVN, 2005), mặc dù là cấp thấp nhất trong hệ thống phân vị tổ chức lãnh thổ du lịch, nhưng điểm du lịch lại có vị trí đặc biệt quan trọng trong việc tổ chức các tuyến du lịch.

Đối với lãnh thổ rừng Quốc gia Yên Tử, dựa trên các nghiên cứu và điều tra thực địa, luận văn đã xác định các điểm tài nguyên du lịch theo các hướng chính như sau:

+ Hướng du lịch văn hóa tín ngưỡng;

+ Hướng du lịch nghỉ dưỡng, vui chơi giải trí;

+ Hướng du lịch tham quan kết hợp nghiên cứu khoa học, hội nghị, thương mại;

+ Hướng du lịch sinh thái, thể thao núi.

Theo tiêu chí phân hạng được quy định trong Luật Du lịch Việt Nam thì các điểm du lịch đủ điều kiện được công nhận là điểm du lịch quốc gia khi: có tài nguyên du lịch đặc biệt hấp dẫn đối với nhu cầu tham quan của khách du lịch, có kết cấu hạ tầng và dịch vụ du lịch cần thiết, có khả năng bảo đảm phục vụ ít nhất một trăm nghìn lượt khách tham quan một năm; và các điểm du lịch được công nhận là điểm du lịch địa phương khi: có tài nguyên du lịch hấp dẫn đối với nhu cầu tham quan của khách du lịch và có kết cấu hạ tầng và dịch vụ du lịch cần thiết, có khả năng bảo đảm phục vụ ít nhất mười nghìn lượt khách tham quan một năm.

b) Định hướng các cụm du lịch

Cụm du lịch là nơi tập trung nhiều loại tài nguyên với một tập hợp các điểm du lịch trên một lãnh thổ, trong đó hạt nhân của cụm là một hoặc vài điểm du lịch có giá trị thu hút khách cao (dưới dạng khai thác hoặc dưới dạng tiềm năng). Trên địa bàn rừng Quốc gia Yên Tử, tài nguyên du lịch phân bố tương đối tập trung theo từng vùng nên đã tạo thuận lợi cho việc hình thành các cụm du lịch. Các sản phẩm du lịch đặc trưng của các cụm sẽ bổ sung cho nhau, tạo nên sự hấp dẫn chung cho toàn bộ hoạt động du lịch của thành phố.

Về mặt không gian, cụm du lịch Đông Triều - Yên Tử nằm phía Tây của tỉnh Quảng Ninh, thuộc tiểu vùng núi thấp Yên Tử. Điểm du lịch hạt nhân của cụm là khu di tích danh thắng Yên Tử, khu Lăng mộ nhà Trần, chùa Ngọa Vân, chùa Ba Vàng. Khu vực phụ cận của cụm là tiểu vùng núi thấp Đông Yên Tử với các điểm di tích lịch sử cách mạng tạo thành một hệ thống liên hoàn các điểm du lịch đa dạng, hấp dẫn trên toàn bộ vùng núi Yên Tử.

Đây là cụm du lịch trọng điểm của tỉnh Quảng Ninh với địa danh Yên Tử từ lâu đã nổi tiếng là một điểm du lịch nghỉ dưỡng lớn ở khu vực phía Tây. Tài nguyên du lịch của

cụm chủ yếu là phong cảnh thiên nhiên núi rừng hùng vĩ, khí hậu ôn hòa, hệ sinh thái của rừng Quốc gia Yên Tử. Bên cạnh đó, dãy núi Yên Tử còn là nơi sinh sống của đồng bào dân tộc Dao, Hoa nên bản sắc văn hóa của bản làng và truyền thống, tập tục sinh hoạt của người Dao là sự bổ sung quan trọng đối với tài nguyên du lịch của cụm.

Định hướng ưu tiên phát triển du lịch của cụm là xây dựng Yên Tử trở thành một trong những trung tâm du lịch lễ hội lớn của Quảng Ninh và cả nước. Đồng thời kết hợp với khu du lịch Yên Tử tạo thành một quần thể di tích, danh thắng, nghỉ dưỡng không chỉ của Quảng Ninh mà còn là điểm nhấn của cả vùng du lịch Bắc Bộ. Không gian phát triển của khu vực này sẽ được mở rộng sang thành phố Hải Phòng và Hải Dương để tận dụng, khai thác các yếu tố tương đồng về tài nguyên.

c) Định hướng các tuyến du lịch

Tuyến du lịch là lộ trình liên kết các khu du lịch, điểm du lịch, cơ sở cung cấp dịch vụ du lịch, gắn với các tuyến giao thông đường bộ, đường sắt, đường thủy, đường hàng không (Luật DLVN, 2005). Tuyến du lịch được xem là sản phẩm du lịch đặc thù, là đơn vị không gian du lịch được tạo bởi nhiều điểm du lịch khác nhau về quy mô, chức năng và sự đa dạng của các đối tượng du lịch với nhau trên lãnh thổ.

Việc tổ chức các tuyến du lịch rừng Quốc gia Yên Tử nằm trên địa bàn của tỉnh Quảng Ninh được căn cứ vào các điều kiện cụ thể như:

+ Sự phân bố và sức hấp dẫn của tài nguyên tại các điểm du lịch trên toàn tuyến.

+ Điều kiện cơ sở hạ tầng - kỹ thuật, cơ sở lưu trú, dịch vụ du lịch.

+ Mối liên hệ giữa các điểm, cụm du lịch trong nội vùng và khả năng liên kết giữa các điểm du lịch của Yên Tử với các vùng, địa phương lân cận.

+ Quy hoạch phát triển không gian du lịch của thành phố.

Định hướng phát triển các tuyến du lịch của Yên Tử nói riêng và Quảng Ninh nói chung được xác định theo không gian các trục của các tuyến hành lang giao thông quốc tế và quốc gia như: quốc lộ 1,5 ,18 Hà Nội - Bắc Ninh - Quảng Ninh, Hà Nội - Hải Dương- Hải Phòng - Quảng Ninh liên kết nối các cụm, điểm du lịch của Yên Tử với các tỉnh, thành trong cả nước.

3.2.4. Các giải pháp thực hiện

3.2.4.1. Giải pháp về quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường

- Tiếp tục điều tra, khảo sát để phát triển các nguồn tài nguyên du lịch tự nhiên