Chức năng kinh tế của nhà nước trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay

hút rộng rãi sự tham gia của những doanh nghiệp ngoài nhà nước vào việc xây dựng và quản lý các kết cấu hạ tầng kỹ thuật; xúc tiến thành lập và mở rộng quỹ quản lý vốn phát triển kết cấu hạ tầng giao thông và thực hiện tốt việc sử dụng quỹ này một cách hiệu quả.

Đầu tư cho lĩnh vực hạ tầng nhằm mục tiêu tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế - xã hội, tuy nhiên đây là khoản đầu tư lớn, lãi suất thấp và chậm thu hồi vốn. Do vậy, Nhà nước cần huy động các nguồn lực là các khoản viện trợ hay vay vốn ưu đãi của nước ngoài, kể cả kêu gọi đầu tư trực tiếp nước ngoài vào phát triển kết cấu hạ tầng hiện đại ở Việt Nam.

Đối với kết cấu hạ tầng xã hội, Nhà nước tạo điều kiện và khuyến khích các loại hình dịch vụ phục vụ trực tiếp cho kết cấu hạ tầng xã hội. Đó là các dịch vụ tài chính - ngân hàng, bảo hiểm, vận tải, tư vấn, giáo dục, y tế, du lịch, văn hóa, thể dục thể thao...

Một giải pháp tích cực trong chức năng của Nhà nước về xây dựng kết cấu hạ tầng cho nền kinh tế đó là việc trao đổi, tham khảo và học tập kinh nghiệm quốc tế trong lĩnh vực hạ tầng, đặc biệt là hợp tác với các nước phát triển trong việc quy hoạch, xây dựng hệ thống hạ tầng giao thông và đô thị theo hướng đồng bộ, hiện đại và bền vững. Thuê các chuyên gia và tổ chức nước ngoài làm tư vấn thiết kế, giám sát và nhà thầu xây dựng hạ tầng. Cần phát huy hơn nữa trong việc hợp tác với một số tổ chức chính phủ và phi chính phủ như tổ chức JICA (Nhật Bản) trong lĩnh vực phát triển hạ tầng giao thông đô thị của một số thành phố lớn ở nước ta trong thời gian vừa qua.

Ngoài ra, Nhà nước cần tập trung ưu tiên phát triển hạ tầng thị trường. Bởi hạ tầng thị trường là một phân hệ tương đối độc lập của nền kinh tế thị trường hiện đại. Việc xây dựng kết cấu hạ tầng tạo điều kiện hình thành và phát triển các loại thị trường. Hệ thống kết cấu hạ tầng có tác động trực tiếp, gián tiếp đến sự hình thành và phát triển các loại thị trường, nhất là trong điều

kiện nước ta hiện nay nhiều loại thị trường đang bị chia cắt, chi phí giao dịch cao, sức cạnh tranh và chất lượng dịch vụ thấp. Kết cấu hạ tầng cần thiết cho sự phát triển các loại thị trường nước ta bao gồm: hệ thống giao thông, thông tin liên lạc, cơ sở vật chất phục vụ kinh doanh, giao dịch, hệ thống bến bãi, kho hàng và các dịch vụ khác như điện, nước, trường học, y tế...Hạ tầng thị trường tốt sẽ đảm bảo hiệu quả hoạt động của nền kinh tế thị trường, mang lại lợi ích lớn cho nền kinh tế của Nhà nước.

3.3.4 Hoàn thiện chức năng xây dựng bộ máy nhà nước phục vụ quản lý hiệu quả nền kinh tế thị trường.

Quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam về chức năng của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường là thực hiện đúng chức năng quản lý nhà nước về kinh tế và chức năng chủ sở hữu tài sản công của nhà nước. Các bộ và các cấp chính quyền không can thiệp vào chức năng quản trị kinh doanh và quyền tự chủ hạch toán của doanh nghiệp [104, 3].

Quan điểm đó đã quyết định phương hướng, giải pháp cải cách bộ máy nhà nước và cải cách nền hành chính của Việt Nam hiện nay nhằm đáp ứng với yêu cầu của sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Công cuộc cải cách nền hành chính của nước ta đã được tiến hành trong nhiều năm, nhưng nhìn chung những nhược điểm cơ bản của nền hành chính quốc gia vẫn chưa được khắc phục: Cơ cấu tổ chức còn lạc hậu; tình trạng quan liêu còn khá phổ biến; bộ máy cồng kềnh và hoạt động kém hiệu quả; thủ tục hành chính còn phiền hà, rối rắm gây nhiều sách nhiễu, nhiều vấn đề đã được phát hiện như tiền lương, tài chính công ... vẫn chưa có phương án giải quyết khả thi, trở thành rào cản cho các chủ thể tham gia quan hệ kinh tế.

Hơn nữa, quá trình đổi mới cơ cấu và cơ chế kinh tế sau khi giành được thắng lợi ở giai đoạn đầu hiện đang đứng trước những khó khăn đặc biệt. Đó là những động lực lợi ích do đổi mới mang lại đã không còn phát huy tác dụng, các giải pháp cục bộ không đủ làm chuyển động guồng máy kinh tế,

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 108 trang tài liệu này.

tăng trưởng theo chiều rộng không còn đáp ứng và đòi hỏi phải chuyển sang tìm kiếm các giải pháp phát triển theo chiều sâu và coi trọng chất lượng, hiệu quả, tăng cường sức cạnh tranh trong hội nhập kinh tế quốc tế. Trong khi đó tổ chức bộ máy và cơ chế hoạt động của nó lại tỏ ra kém năng động, trở thành lực cản của quá trình tăng trưởng. Đặc biệt gây những phản ứng tiêu cực từ phía doanh nghiệp và nhà đầu tư cả trong hoạt động kinh tế cũng như trong đời sống chính trị, xã hội.

Sở dĩ cải cách hành chính và cải cách bộ máy nhà nước trong thời gian qua diễn ra chậm chạp và kết quả đạt được còn thấp, vì hệ thống hành chính nhà nước ta được hình thành dựa trên truyền thống và ăn sâu vào tiềm thức của đại bộ phận cán bộ, lãnh đạo và công chức nhà nước. Chương trình cải cách tổng thể nền hành chính quốc gia không đụng chạm đến tổ chức, cơ quan từng đối tượng, mà mới chỉ dừng lại ở mức độ đề ra kế hoạch hành động của từng cơ quan, tổ chức mà chậm hoặc không có hành động thực tế, cụ thể.

Đội ngũ cán bộ công chức của nước ta về cơ bản được đào tạo, tuy nhiên chưa được đào tạo có hệ thống về phương diện quản lý nhà nước, đặc biệt là trong giai đoạn chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế, biểu hiện nhất là những yếu kém hiểu biết về pháp luật và xử lý tranh chấp liên quan đến hoạt động kinh doanh, đầu tư. Việc chậm cải tiến tiền lương, đồng thời với giảm biên chế không đảm bảo, việc tuyển dụng mang tính hình thức, cũng là nguyên nhân dẫn đến đội ngũ cán bộ, công chức kém chất lượng, không đáp ứng với nền hành chính hiện đại và yêu cầu phát triển của nền kinh tế thị trường hiện nay.

Vì vậy, trong thời gian tới, việc đổi mới và hoàn thiện tổ chức bộ máy nhà nước để thích ứng với yêu cầu ở cung bậc cao hơn của sự phát triển kinh tế - xã hội, hội nhập kinh tế quốc tế, cũng như sự biến đổi nhanh chóng của tình hình chính trị và kinh tế thế giới đang trở thành yêu cầu cấp thiết và có tính quyết định. Để công cuộc cải cách hành chính và cải cách bộ máy nhà

nước đạt kết quả tốt, bên cạnh việc xác định chương trình tổng thể cải cách hành chính thì Nhà nước cần phải xây dựng chiến lược cải cách toàn thể bộ máy nhà nước nói chung, xây dựng các kế hoạch, chương trình hành động thực hiện chiến lược đó một cách cụ thể, phù hợp với từng giai đoạn phát triển:

Trước hết, cần sắp xếp, kiện toàn lại bộ máy nhà nước để tăng cường quản lý kinh tế trong điều kiện của nền kinh tế thị trường. Nhà nước cần xác định bằng luật phạm vi, thẩm quyền, chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước về kinh tế của Chính phủ, các bộ, ngành và các cấp chính quyền. Trong phân định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng cấp chính quyền trong quản lý phát triển kinh tế - xã hội cần theo hướng phân cấp mạnh hơn cho cấp dưới để huy động tốt hơn các nguồn lực phát triển. Nhà nước cần nhanh chóng xóa bỏ chế độ chủ quản hành chính đối với doanh nghiệp nhà nước, nhằm khắc phục tình trạng cơ quan hành chính nhà nước vừa quản lý nhà nước, vừa là cấp chủ quản và thường can thiệp vào hoạt động quản trị doanh nghiệp, mà không tập trung làm tốt chức năng quản lý nhà nước. Do vậy cần phải tách bạch rõ chức năng quản lý nhà nước về kinh tế với chức năng quản lý kinh doanh nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước và của doanh nghiệp.

Bộ máy nhà nước cần có sự thay đổi căn bản theo hướng tách bạch và phối hợp nhịp nhàng, hiệu quả giữa các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp nhằm đảm bảo tính công minh và bình đẳng, phù hợp với yêu cầu của nền kinh tế thị trường. Do vậy, việc cải cách hệ thống cơ quan tư pháp nói chung và tòa án nói riêng là một giải pháp quan trọng đảm bảo cho pháp luật kinh tế đi vào đời sống và là công cụ quản lý có hiệu lực trong tay Nhà nước. Cải cách tòa án trong điều kiện hiện nay phải hướng đến việc giải quyết được mọi tranh chấp xuất hiện trong đời sống, trong nền kinh tế thị trường với sự phức tạp và đa dạng của các mối quan hệ xã hội, cũng như mối quan hệ giữa công dân với các tổ chức kinh tế và với Nhà nước.

Để thực hiện phương hướng ấy, hệ thống tòa án phải được tổ chức một cách linh hoạt, năng động, thuận lợi và đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của các chủ thể khi có tranh chấp kinh tế xảy ra. Trong điều kiện mới, trọng tài kinh tế đảm nhận chức năng hòa giải theo thủ tục quản lý nhà nước, còn tòa án kinh tế ngoài chức năng xét xử nên đảm nhận thêm chức năng gắn liền với thẩm quyền như đăng ký kinh doanh đối với doanh nghiệp. Việc đổi mới tổ chức và hoạt động của tòa án kinh tế và trọng tài kinh tế sẽ làm cho cơ chế giải quyết tranh chấp trong hoạt động kinh tế gần gũi hơn với thông lệ quốc tế, góp phần thúc đẩy quá trình đầu tư của nước ngoài vào nước ta.

Song song với quá trình hoàn thiện các cơ quan bảo vệ pháp luật, cần tiến hành đổi mới chất lượng hoạt động của các tổ chức giúp đỡ pháp lý như văn phòng luật sư, công chứng, các trung tâm tư vấn và dịch vụ pháp lý...có vai trò hỗ trợ và giúp đỡ các chủ thể trong quan hệ kinh tế và đưa pháp luật kinh tế vào cuộc sống.

Một giải pháp quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chức năng kinh tế của Nhà nước là việc cải cách thủ tục hành chính đáp ứng với yêu cầu của sự phát triển kinh tế - xã hội. Trong điều kiện của nền kinh tế thị trường, hướng tới nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và phát triển nền dân chủ thì việc ngày càng mở rộng các quyền của công dân gắn liền với cơ chế đảm bảo các quyền ấy cũng như thủ tục hành chính để thực hiện các quyền lại càng phải đơn giản, thuận tiện. Do vậy, cải cách thủ tục hành chính theo hướng đơn giản, thuận tiện, tạo ra môi trường cho các quan hệ kinh tế diễn ra một cách dễ dàng, tạo điều kiện thu hút đầu tư nước ngoài vào Việt Nam. Đồng thời Nhà nước cần tăng cường các hình thức thanh tra, kiểm tra và kịp thời xử lý các hành vi vi phạm làm cản trở quyền tự do kinh doanh. Nhà nước nên ban hành đạo luật quy định thủ tục đăng ký kinh doanh cũng như thủ tục kiểm tra doanh nghiệp của cơ quan nhà nước có thẩm quyền một cách đơn giản, thuận

lợi nhất cho các chủ thể tham gia quan hệ kinh tế tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động kinh doanh đi vào nề nếp và ổn định.

Việc hoàn thiện tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước cần tiến hành song song với việc đào tạo đội ngũ cán bộ, công chức trong quản lý kinh tế. Để đáp ứng với yêu cầu của nền kinh tế thị trường, đội ngũ cán bộ, công chức cần phải tăng cường về trình độ, năng lực, phẩm chất đạo đức và đặc biệt là phong cách, thái độ làm việc khi tiếp xúc với nhân dân và doanh nghiệp.

Nhà nước cần thực hiện chế độ tuyển chọn cán bộ, công chức một cách dân chủ, công khai tránh hình thức và đảm bảo chất lượng, đồng thời tiến hành với cải cách chế độ tiền lương để công chức, cán bộ yên tâm công tác và hạn chế tình trạng tham nhũng; thường xuyên đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ, công chức và tăng cường thanh tra, đánh giá cán bộ, công chức qua việc thực hiện nhiệm vụ và thái độ phục vụ của họ. Việc đánh giá kết quả công việc của cán bộ, công chức quản lý kinh tế được tiến hành theo phương thức căn cứ vào trách nhiệm công vụ và phạm vi những công việc được giao. Nhà nước thực hiện tiêu chuẩn hóa công chức, bổ sung quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại, khen thưởng, kỷ luật kịp thời để hình thành đội ngũ cán bộ, công chức đáp ứng với yêu cầu phát triển nền kinh tế thị trường và yêu cầu hội nhập.

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3

Tóm lại, việc hoàn thiện chức năng kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay đang được đặt ra như một nhiệm vụ to lớn và cấp thiết theo quy luật tất yếu khách quan và yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế. Quan điểm về chức năng kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường là Nhà nước thực hiện quản lý vĩ mô đối với toàn bộ nền kinh tế quốc dân, do

vậy việc hoàn thiện chức năng kinh tế của Nhà nước xuất phát từ những phương hướng và giải pháp được thể hiện trong hàng loạt các nhiệm vụ cơ bản nhằm tạo môi trường chính trị, kinh tế, xã hội trong nước và quốc tế thuận lợi cho hoạt động kinh doanh. Đó là: tiếp tục đổi mới về tư duy nhận thức về chức năng kinh tế của Nhà nước; hoàn thiện hệ thống pháp luật và các công cụ quản lý vĩ mô của Nhà nước; xây dựng kế hoạch, quy hoạch, định hướng chiến lược phát triển; xây dựng hệ thống hạ tầng hiện đại; học tập kinh nghiệm quốc tế về thực hiện chức năng kinh tế của nhà nước; xây dựng hệ thống chính sách đảm bảo bình đẳng xã hội và phát triển bền vững; hoàn thiện bộ máy nhà nước cũng như nâng cao nhận thức lý luận và đào tạo đội ngũ cán bộ công chức đáp ứng với yêu cầu của nền kinh tế thị trường hiện đại. Trong tất cả các phương hướng, giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chức năng kinh tế của Nhà nước thì việc hoàn thiện hệ thống pháp luật được coi là giải pháp quan trọng nhất vì pháp luật là công cụ đặc thù của Nhà nước, có năng lực điều chỉnh mạnh mẽ nhất đối với các quan hệ kinh tế - xã hội. Bên cạnh đó, việc hoàn thiện chức năng kinh tế của Nhà nước phải được tiến hành một cách đồng bộ và đặt trong mối liên hệ hữu cơ thống nhất với việc nâng cao hiệu quả thực hiện các chức năng về chính trị, xã hội của Nhà nước. Và chức năng kinh tế của Nhà nước cùng hướng tới các mục tiêu cao cả là giải phóng con người, giải phóng xã hội và giai cấp theo lý tưởng cách mạng xã hội chủ nghĩa.

KẾT LUẬN

Xuất phát từ sự phát triển của tư tưởng đổi mới được xác định từ Đại hội VI, qua Đại hội VII, VIII, IX, X của Đảng cộng sản Việt Nam về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, về Nhà nước trong điều kiện mới, Đại hội X đã xác định vấn đề cấp bách là đẩy mạnh cải cách tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động của Nhà nước phù hợp với nền kinh tế thị trường hiện đại. Từ sự đổi mới nhận thức về sứ mệnh, vị trí, vai trò của Nhà nước trong tình hình mới, việc nghiên cứu chức năng của Nhà nước được đặt trong yêu cầu cải cách bộ máy nhà nước nhằm đặt nhà nước vào đúng vị trí, đảm đương đúng chức năng, nhiệm vụ của mình đối với sự phát triển kinh tế - xã hội.

Trong khuôn khổ của luận văn thạc sỹ luật học, tác giả không nghiên cứu về chức năng của Nhà nước nói chung mà đi sâu vào nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn về chức năng kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay. Với cách tiếp cận đặc thù theo tiến trình lịch sử, trên quan điểm lý luận về Nhà nước và pháp luật cũng như đời sống hiện thực của xã hội để đi sâu nghiên cứu khái niệm chức năng kinh tế của Nhà nước, đồng thời từ góc độ công cụ quản lý, tác giả tập trung làm rõ những nội dung, thực trạng chức năng kinh tế của Nhà nước Việt Nam trong mối tương quan giữa nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa hiện nay, qua đó đề cập đến những phương hướng, giải pháp nhằm hoàn thiện chức năng kinh tế của Nhà nước. Trên cơ sở kế thừa những tri thức khoa học, những kết quả nghiên cứu của các nhà luật học, với quan điểm tiếp cận riêng, tác giả xin đưa ra một số kết luận sau:

- Nghiên cứu chức năng kinh tế của nhà nước trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay là vấn đề cần thiết cả về mặt lý luận và thực tiễn, nhất là trong xu thế toàn cầu hóa về kinh tế đang diễn ra mạnh mẽ và sự phát triển vượt bậc của lực lượng sản xuất tiên tiến trên thế giới. Tuy nhiên, những công trình nghiên cứu về chức năng kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay dưới góc độ nhà nước và pháp luật còn rất hạn