Bước đầu nghiên cứu tư tưởng Donghak và ảnh hưởng của nó ở Triều Tiên nửa cuối thế kỷ XIX

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI & NHÂN VĂN

- - - - - -  - - - - - -

ĐÀO VŨ VŨ

BƯỚC ĐẦU NGHIÊN CỨU TƯ TƯỞNG DONGHAK (ĐÔNG HỌC) VÀ NHỮNG ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ Ở TRIỀU TIÊN

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 104 trang tài liệu này.

NỬA CUỐI THẾ KỶ XIX

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC

Chuyên ngành: Châu Á học Mã số: 60 31 50

Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Đình Chỉnh

MỤC LỤC‌

Phần mở đầu 01

Phần nội dung 13

Chương 1

BỐI CẢNH LỊCH SỬ BÁN ĐẢO KOREA CUỐI THẾ KỶ XIX13

1.1. Vài nét về tình chính trị, xã hội trước khi xuất hiện

tư tưởngg Donghak13

1.2. Vài nét về tư tưởng học thuật. tôn giáo23

Tiểu kết chương 132

Chương 2

SUUN CHOI JAE U VÀ NỘI DUNG CỦA TƯ TƯỞNGG DONGHAK35

2. 1. Cuộc đời và sự nghiệp của SuUn Choi Jae U35

2.2. Hai tác phẩm chính của tư tưởng Donghak37

2. 3. Nội dungcơ bản của tư tưởng Donghak48

2.4. Tư tưởng Donghak mang đậm tính chất văn hóa Korea60

Tiểu kết chương 267

Chương 3

ẢNH HƯỞNG CỦA TƯ TƯỞNG DONGHAK TỚI XÃ HỘI JOSEON69

NỬA CUỐI THẾ KỶ XIX69

3.1. Phong trào cách mạng nông dân Donghak76

3. 2. Các tôn giáo bắt nguồn từ tư tưởng Donghak79

3. 3. Khơi nguồn ý tưởng về ‘KOREA HỌC’81

Tiểu kết chương 3

Phần kết luận 82

Danh mục Tài Liệu Tham Khảo 86

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do lựa chọn đề tài

Trước năm 1948, vùng bán đảo Korea là một quốc gia thống nhất. Trải qua những bước thăng trầm của lịch sử, bán đảo Korea đã mang nhiều tên gọi khác nhau. Những tên gọi ấy có thể là một quốc hiệu của một quốc gia thống nhất hay chia thành các quốc gia cát cứ tồn tại cùng thời trên vùng bán đảo. Chẳng

hạn, nhà nước Joseon cổ (고조선) tương truyền ra đời năm 2333 TCN là một

vương quốc hùng mạnh và sau đó trở thành một nhà nước liên minh thống nhất phát triển qua ba giai đoạn từ Joseon Dangun (조선단군) đến Wiman Joseon (위만조선). Tương tự, bước vào thời kỳ Tam quốc, trên vùng bán đảo Korea lại xuất hiện ba quốc gia cát cứ: Goguryo (고구려), Shilla (신라) và PaekJe (백제). Sự xuất hiện của các quốc gia trên đã làm cho tình hình bán đảo trở

nên phức tạp và đã dẫn tới những cuộc thôn tính lẫn nhau nhằm tranh giành quyền thống trị. Cuối cùng, nhà nước Shilla đã thống nhất vùng bán đảo và trở thành vương quốc cường thịnh từ thế kỷ VII đến thế kỷ X.

Sự sụp đổ của nhà nước Shilla vào đầu thế kỷ X đã kết thúc thời kỳ cổ đại, đồng thời cũng mở ra một giai đoạn phát triển mới trong lịch sử trên vùng bán

đảo Korea - giai đoạn phong kiến. Nhà nước Goryo (고려, 918-1392) không

chỉ là nhà nước phong kiến đầu tiên xuất hiện, vừa đại diện cho một phương thức sản xuất mới vào thời điểm đó vừa sớm trở thành một vương quốc hùng mạnh, để lại nhiều thành tựu văn hoá, văn minh rực rỡ trên vùng bán đảo. Trong lịch sử thời Goryo không thể không nhắc đến công sức lao động và sự sáng tạo tuyệt vời của các nghệ nhân Korea trong việc sáng chế ra bản khắc in

bộ kinh phật Tripitaka (Đại tạng kinh - 팔만대장경) hiện còn được lưu giữ tại

Haein-sa (Hải Ấn tự - 해인사) gần Daegu ngày nay.

Trong lịch sử bán đảo Korea, không thể không kể đến vị trí lịch sử của triều đại Joseon (조선, 1392-1910). Joseon không chỉ là triều đại tồn tại lâu

dài nhất trong lịch sử trung đại mà còn đưa dân tộc Korea vượt qua những biến cố, thăng trầm của lịch sử trước sự bành trướng xâm thực của các cường quốc phương Tây và Nhật Bản. Tuy nhiên cũng cần thấy rằng, trong tiến trình lịch sử Korea vào giai đoạn Joseon, một trong những thành tựu quan trọng trong lĩnh vực tư tưởng triết học mang đậm bản sắc của người Korea để lại là tư tưởng Donghak và những ảnh hưởng của nó diễn ra trên vùng bán đảo vào nửa

cuối thế kỷ XIX. Với nhiều lý do khác nhau, tư tưởng Donghak (동학) của

Choi Jae U (Thôi Tế Ngu, 최제우, 1824-1864) đã có sức cảm hoá mạnh mẽ, thu hút được đông đảo quần chúng nhân dân tại các vùng nông thôn trên bán đảo Korea lúc bấy giờ. Có thể thấy, tư tưởng này xuất hiện vào thời buổi lịch sử đặc biệt - thời kỳ mà triều đại phong kiến Joseon đang trong giai đoạn suy yếu khủng hoảng. Mặt khác, tư tưởng Donghak cùng cuộc cách mạng nông dân Donghak là một trong những sự kiện lịch sử quan trọng, đánh dấu bước

phát triển của lịch sử vùng bán đảo Korea, nhất là đánh dấu sự tiếp xúc văn hóa của vùng bán đảo với văn hóa phương Tây vào cuối thế kỷ XIX. Có thể thấy, tư tưởng Donghak đã góp phần bổ sung và tiếp tục phát triển nền triết học độc đáo và đang ngày càng được thế giới công nhận của Hàn Quốc. Đặc biệt là sau Đại hội Triết học thế giới lần thứ 09, được tổ chức lần đầu tiên tại một nước châu Á là Hàn Quốc vào tháng 08 năm 2008. Sự kiện này đánh dấu mối quan tâm của thế giới về các nền triết học khác ngoài Trung Quốc và Ấn Độ.

Thực tế lịch sử cho thấy, sau khi tư tưởng này trở thành một học thuyết với tư cách là tôn giáo, nó đã có sức cổ vũ mạnh mẽ cho cuộc khởi nghĩa của nông dân và sau đó trở thành một phong trào nông dân rộng lớn lôi cuốn hàng vạn người tham gia chống lại ách thống trị của chính quyền phong kiến và sự xâm thực của đế quốc Nhật Bản. Lịch sử Hàn Quốc gọi đó là cuộc cách mạng nông dân Donghak. Đoạn văn sau đây cho chúng ta thấy mầm mống của một phong trào giải phóng dân tộc đã được hình thành cùng với sự xuất hiện của tư tưởng

Choi Jae U: “Từ năm 1863, Choi Jae U đã thiết lập các cơ sở của giáo đoàn tại nhiều nơi ở tỉnh Kyungsang, rồi nhiều người có danh tiếng tụ tập ở đâu cùng đàm đạo. Trong quá trình ấy, SuUn trở thành cha của dân chúng và được cho là nhân vật có đôi bàn tay cứu rỗi thần kỳ. Tin vào Donghak là chữa được bệnh và có thể làm đất nước an bình – lời đồn đại lan nhanh như gió thổi khiến chỉ trong vòng 3 năm Donghak đã mở rộng trên phạm vi toàn quốc” [32, 231].

Ngày 01 tháng 12 năm 1905, giáo chủ thứ 3 của Donghak là ƯiAm Sơng Sa (Sôn Byơng Hy, 의암 성사 – 손병희) đã tuyên bố Donghak là “Chondogyo” (Thiên đạo giáo, 천도교). Năm 1923, tổ chức tôn giáo “SuUn gyo” (SuUn giáo, 수운교) ra đời. Với tư cách là cội nguồn của một số tôn giáo

bản địa, tư tưởng Donghak đã và đang đóng vai trò quan trọng trong xã hội, cũng như trong tâm thức của người dân trên vùng bán đảo Korea nói chung và trong xã hội Hàn Quốc hiện đại ngày nay.

Với mục tiêu tìm hiểu về đất nước và con người vùng bán đảo Korea, đồng thời cũng nhằm mục đích tiếp tục theo đuổi chủ đề nghiên cứu của mình trong luận văn cử nhân, trên cơ sở của các tài liệu đã sưu tầm được, chúng tôi đã chọn hướng nghiên cứu cho luận văn cao học của mình với tiêu đề: “Bước đầu nghiên cứu tư tưởng Donghak và ảnh hưởng của nó ở Triều Tiên nửa cuối thế kỷ XIX”.

2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Cũng như Việt Nam, bán đảo Korea trong những năm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX là thời kỳ đầy biến động của lịch sử. Trước hết có thể thấy, thời kỳ này chính quyền nhà nước phong kiến Joseon đang bước vào giai đoạn suy yếu khủng hoảng với những mâu thuẫn nội bộ khá sâu sắc. Các dòng họ thông gia trong hoàng gia mà điển hình là dòng họ Kim gốc AnDong (An Đông Kim thị,

안동김씨) và dòng họ Jo gốc PhungYang (Phong Nhưỡng Triệu thị,

풍양조씨) thay nhau thao túng quyền lực của Nhà vua, phá vỡ chính sách ThangPyong (Thang Bình thuyết – 탕평책, chính sách công bằng) được vua

SukJong (Túc Tông, 숙종) ban hành trước đó. Sự tập trung quyền lực vào tay

một số dòng họ lớn trong hoàng gia đã làm cho tình hình chính trị trở nên rối ren và chính những người nông dân đã phải gánh những hậu quả nghiêm trọng của sự rối ren này. Tình trạng mua quan, bán tước, hối lộ, tham nhũng trong hàng ngũ quan lại của hoàng gia diễn ra khá phổ biến. Trong xã hội, tầng lớp

yangban (Lưỡng ban, 양반) trước đó vốn là tầng lớp quan lại cao quý của triều

đình Joseon đến thời điểm này không còn gây nhiều ảnh hưởng tới xã hội khiến địa vị trở nên mờ nhạt, thậm chí nhiều người bị sa sút, không còn đủ sức duy trì nổi phẩm giá và uy quyền của mình như những thời kỳ đầu, được gọi là “lưỡng ban khánh kiệt”. Trước sự lũng đoạn của các dòng họ thông gia hoàng tộc và triều đình, nhiều nông dân bị phá sản, tình trạng phiêu tán của nông dân tăng lên nhanh chóng. Nhiều cuộc nổi loạn của nông dân đã diễn ra, điển hình

là các cuộc nổi loạn của Hong Kyong Rae (Hồng Cảnh Lai - 홍경래) - một

lưỡng ban thất thế ở khu vực Bình An đạo, hoặc Jinju Min Ran (Tấn Châu dân loạn - 진주민란) nổ ra năm 1862 do Liễu Kế Xuân lãnh đạo ở Jinju. Mặc dù

còn mang tính tự phát và sau đó bị thất bại nhưng là một đòn tấn công vào xã hội yangban bị lung lay trước sự thao túng chủa các dòng họ thông gia hoàng tộc.

Về học thuật tư tưởng, xã hội Triều Tiên thời gian này đã xuất hiện nhiều trường phái học thuật lớn, ngoài trường phái Silhak (Thực học, 실학) xuất

hiện từ những thế kỷ trước đó, đến thời điểm này Công giáo đã được truyền vào bán đảo Korea và ngày càng có xu hướng phát triển. Chẳng hạn, dưới triều

vua CheolJong (Triết Tông - 철종, 1849-1963), số dân theo Công giáo đã lên

tới 20.000 cùng với nhiều kinh sách được xuất bản. Tuy nhiên cũng cần thấy rằng, xã hội Joseon là xã hội mang đậm nét Nho giáo, và chính bởi đặc điểm này mà Công giáo với giáo lý tự do bình đẳng của nó có thể nhanh chóng có chỗ đứng trong xã hội Joseon vốn đang chịu sự ràng buộc trong các khuôn hổ

cố định của xã hội Nho giáo. Tuy vậy, khi mới du nhập vào xã hội Korea, Công giáo mới chủ yếu gây được ảnh hưởng trong tầng lớp bình dân thành thị và địa bàn chủ yếu là khu vực Seoul cùng một số vùng lân cận mà chưa hề có chỗ đứng trong xã hội nông thôn. Trong khi đó, tại nhiều vùng nông thôn tư tưởng Donghak do Choi Jae U khởi xướng đã nhanh chóng phát triển trong khu vực nông thôn và có ảnh hưởng sâu rộng trong nông dân: “Donghak không chỉ là một phong trào tôn giáo mà còn là một phong trào xã hội, một phong trào liên quan trước tiên với giới nông dân và với việc cải thiện hoàn cảnh sinh sống của dân làng. Donghak cổ vũ tinh thần dân tộc bằng việc dân tộc phải được củng cố và người dân phải được bảo đảm có kế sinh nhai và Donghak kêu gọi sự cải tổ triệt tiêu sự thối nát đè nặng lên chính quyền…” [10, 375].

Từ những cơ sở nhận thức nêu trên, đối chiếu với các hệ tư tưởng triết học khác cùng thời tồn tại trên bán đảo, chúng tôi xác định hướng nghiên cứu chủ yếu của đề tài là bước đầu tìm hiểu và nghiên cứu có tính chất hệ thống về nội dung tư tưởng của SuUn Choi Jae U và ảnh hưởng của tư tưởng này trong xã hội Korea thời điểm đó, đồng thời cũng nêu ra một số nhận xét về những thành tựu đã đạt được và sự hạn chế của tư tưởng này trong nửa cuối thế kỷ XIX trên vùng bán đảo Korea.Về phạm vi nghiên cứu: Như đã nêu trong tiêu đề của luận văn, nội dung nghiên cứu chủ yếu của luận văn được thể hiện bởi hai vấn đề cơ bản sau: Thứ nhất là, luận văn tập trung nghiên cứu về những vấn đề cơ bản của tư tưởng Donghak do SuUn Choi Jae U sáng lập với tư cách là một nhà tư tưởng học thuật ở bán đảo Korea thế kỷ XIX, nên hướng chủ yếu của luận văn sẽ được thể hiện qua việc nghiên cứu về các nội dung cơ bản của học thuyết mà SuUn Choi Jae U nêu ra cũng như giới thiệu một vài nét về cuộc đời và sự nghiệp của nhà tư tưởng học thuật này.

Thứ hai, Donghak với tư cách là một học thuyết tôn giáo chủ trương bình

đẳng cho tất cả mọi con người vượt lên trên địa vị xã hội và địa vị giai cấp, học thuyết này đã nhanh chóng chiếm được sự ủng hộ của những người nông dân vốn đang trực tiếp hứng chụ sự bóc lột của tầng lớp Yangban. Mặc dù sau cái chết của SuUn Choi Jae U, tư tưởng Donghak vốn đã được nuôi dưỡng trong quần chúng nông dân đã trở thành phong trào cách mạng của nghĩa quân Donghak vào những năm cuối thế kỷ XIX.

Tuy vậy do giới hạn của đề tài cũng như một số yếu tố khác nên nội dung của luận văn chỉ tập trung nghiên cứu tưởng Donghak của SuUn Choi Jae U dưới góc độ giới thiệu tư tưởng mà không nghiên cứu tới sự phát triển tư tưởng của SuUn mà không để tâm vào các đóng góp của HaeWol Choi Si

Hyong (해월 최시형, đệ tử thứ nhất của SuUn Choi Jae U) cùng các tôn giáo

như SuUn giáo hay Thiên đạo giáo vốn bắt nguồn từ tư tưởng Donghak. Chính vì vậy mà về mặt tài liệu, hai tác phẩm của SuUn Choi Jae U sẽ là tài liệu được khai thác chính trong phần nội dung đặc biệt ở chương 2 của luận văn. Đó là

hai cuốn sách: DongKyongDaeJeon (동경대전 - Đông Kinh Đại Toàn) được

viết bằng chữ Hán, và cuốn YongDamYuSa (용담유사 - Long Đàm Di Từ) được viết bằng chữ Hangul.

Thứ ba, trên cơ sở các nguồn tài liệu đã sưu tầm được (gồm các nguồn tài liệu tiếng Hàn, tiếng Việt ở Việt Nam và Hàn Quốc), đề tài sẽ tập trung làm rò và hệ thống lại về quá trình nghiên cứu tư tưởng Donghak và ảnh hưởng của nó tới xã hội Korea nửa cuối thế kỷ XIX, cũng như bước đầu nêu ra một số nhận xét về những giá trị tư tưởng của học thuyết này. Mặc dù vậy, luận văn chắc chắn còn nhiều hạn chế khi chưa có điều kiện tiếp xúc, khảo sát và tìm hiểu được lập trường cũng như quan điểm nghiên cứu về tư tưởng Donghak của các nhà nghiên cứu tại Cộng hòa dân chủ nhân dân Triều Tiên.

3. Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp được sử dụng chủ yếu trong luận văn là phương pháp mô tả lịch sử, phương pháp liên ngành và tổng hợp. Trong đó, phương pháp mô tả