Thiết Kế Ý Tưởng Chủ Đề Dạy Học Một Số Kiến Thức Cơ Học Và Điện

2.6. Kết luận chương 2

Từ kết quả nghiên cứu cơ sở lý luận của việc việc bồi dưỡng NLTH cho HS với sự hỗ trợ của MXH Facebook và kết quả điều tra, thăm dò thực trạng của việc sử dụng MXH Facebook trong DH nói chung và việc sử dụng MXH Facebook trong DH theo hướng bồi dưỡng NLTH cho HS nói riêng, chúng tôi có một số kết luận sau:

Những nội dung cơ bản về NLTH; đặc điểm của NLTH giúp cho HS phải tự đề ra cho mình phương pháp học từ đầu cho đến kết thúc quá trình học và đóng vai trò mấu chốt bằng sự hứng thú, tham gia tích cực và có trách nhiệm trong suốt quá trình học. Cấu trúc của NLTH là các NL thành tố của NLTH là các khả năng cơ bản, kết hợp với nhau để hình thành NLTH và bao gồm bốn thành tố: NL nhận thức vấn đề TH; NL lập kế hoạch TH; NL thực hiện các kế hoạch TH; NL tự đánh giá. Mỗi thành tố bao gồm một số ch số hành vi của cá nhân khi làm việc độc lập hoặc khi làm việc nhóm trong quá trình TH. Qua đó, cho thấy giữa hoạt động học tập và việc bồi dưỡng NL cho HS có mối quan hệ mật thiết với nhau. Trong đó, GV là người có vai trò quan trọng trong việc tổ chức, định hướng, cung cấp tư liệu cho HS, cung cấp những hành trang cần thiết để khi vấn đề nảy sinh HS có thể vận dụng những kiến thức, kĩ năng sẵn có để TH một cách hiệu quả.

Bên cạnh đó, với mong muốn tìm cách bồi dưỡng NLTH cho HS với sự hỗ trợ của MXH Facebook, đề tài đã tiến hành nghiên cứu những nội dung cơ bản về MXH Facebook, vai trò và cấu trúc của MXH Facebook trong DH; cũng như đánh giá được thực trạng về NLTH của HS hiện nay; xác định những nguyên nhân căn bản của thực trạng. Từ đó, đưa ra cụ thể các biện pháp để bồi dưỡng NLTH cho HS với sự hỗ trợ của MXH Facebook.

Trong đó, các biện pháp đưa ra nhằm bồi dưỡng các NL thành tố của NLTH. Cụ thể là những biện pháp: Bồi dưỡng kĩ năng lập kế hoạch TH với sự hỗ trợ của MXH Facebook; Bồi dưỡng cho HS kĩ năng TH với Facebook và các phương tiện học tập hiện đại; Bồi dưỡng kĩ năng tự quản lý trong TH cho HS với sự hỗ trợ của MXH Facebook; Bồi dưỡng kĩ năng quản lý thời gian trong TH cho HS với sự hỗ trợ của MXH Facebook. Căn cứ vào 4 biện pháp đưa ra, đã xây dựng được quy trình DH

theo hướng bồi dưỡng NLTH cho HS trong DH Vật lí có thể vận dụng trực tiếp vào QTDH nhằm bồi dưỡng NLTH cho HS với sự hỗ trợ của MXH Facebook.

Tất cả những cơ sở lý luận đã phân tích trong phần này s được vận dụng để thiết kế quy trình DH nội dung một số kiến thức Cơ học và Điện từ học Vật lí THPT theo hướng bồi dưỡng NLTH cho HS với sự hỗ trợ của MXH Facebook trong chương 3 của luận án và kiểm chứng thông qua TNSP.

Trên cở sở nghiên cứu, luận án muốn khẳng định rằng: DH là con đường bồi dưỡng NLTH, đồng thời NLTH là cơ sở, điều kiện để DH thành công.

Chương 3

TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC

MỘT SỐ KIẾN THỨC CƠ HỌC VÀ ĐIỆN TỪ HỌC VẬT LÍ THPT VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA MẠNG XÃ HỘI FACEBOOK‌

3.1. Thiết kế ý tưởng chủ đề dạy học một số kiến thức Cơ học và Điện từ học Vật lí THPT với sự hỗ trợ của mạng xã hội Facebook

Trong chương trình phổ thông, Cơ học và Điện từ học được giảng dạy cho kiến thức Vật lí thuộc khối lớp 10 và khối lớp 11 nên có thể sử dụng tất cả các kiến thức đã học ở phần trước. Kiến thức Cơ học mà chúng tôi lựa chọn để thiết kế ý tưởng là một số kiến thức Cơ học và Điện từ học Vật lí THPT thành chủ đề DH với sự hỗ trợ của MXH Facebook vì chương này có tính chất tổng quát hơn các định luật Niu-tơn. Trong chương này, HS học thêm nhiều khái niệm mới như động lượng, lực thế... hoặc nghiên cứu sâu hơn, định lượng các khái niệm quan trọng như công, công suất, động năng, thế năng... mà ở THCS ch tìm hiểu định tính chưa được r n luyện các kĩ năng vận dụng. Trong chương “Các định luật bảo toàn” nêu ra những quy luật Vật lí đặc biệt, gắn liền với các tính chất của không gian và thời gian. Định luật bảo toàn động lượng phản ánh tính chất đồng tính của không gian, định luật bảo toàn năng lượng phản ánh tính chất đồng nhất của thời gian. Đối với HS khi tiếp cận các nội dung của chương “Các định luật bảo toàn” cung cấp một phương pháp giải các bài toán cơ học rất hữu hiệu, bổ sung cho phương pháp động lực học và là phương pháp duy nhất nếu không biết rõ các lực tác dụng (trường hợp va chạm, nổ ). Kiến thức mà HS được học trong chương này cũng gắn liền với những ứng dụng thực ti n trong kĩ thuật và đời sống, vì năng lượng luôn là một khái niệm Vật lí quan trọng nhất, bao tr m mọi hiện tượng thiên nhiên và thực tế cuộc sống con người.

Bên cạnh đó, “Từ trường” và “Cảm ứng điện từ” là hai phần trọng tâm của Điện từ học Vật lí 11, kiến thức của hai phần này khá trừu tượng và khó khắc sâu nếu như GV chưa chú ý đến vai trò hướng dẫn cách TH cho HS s rất khó tiếp thu, khó lĩnh hội kiến thức hoặc cố gắng tiếp thu cũng s rất mau quên. Do đó, để khắc phục nhược điểm này đòi hỏi GV phải tập trung vào vai trò TH của

HS với sự hỗ trợ của MXH Facebook những nội dung cốt lõi của bài học để làm nổi bậc trọng tâm của vấn đề. Thật vậy, trong phần “Từ trường” và “Cảm ứng điện từ” có nội dung phong phú, đa dạng và khá trừu tượng nên chọn phương pháp DH theo hướng bồi dưỡng NLTH cho HS với sự hỗ trợ của MXH Facebook là ph hợp và hiệu quả nhất.

Xuất phát từ nội dung DH của chương “Các định luật bảo toàn” Vật lí 10, phần “Từ trường” và “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11, gợi ý tò mò bí mật, khám phá tự nhiên cho HS. Chúng ta thấy rất rõ nội dung của các định luật bảo toàn và lực từ rất phong phú, nếu bám theo kiến thức có được ở SGK s không hoàn toàn hấp dẫn người học, còn mang tính hàn lâm trong khi thực tế có những hiện tượng, những thiết bị rất gần gủi, d tìm, có những ứng dụng trong đời sống. Từ đó có thể chế tạo ra được thí nghiệm bảo toàn động lượng, cơ năng và những động cơ điện một chiều đơn giản nhất ph hợp với đặc điểm tâm lý của HS, thể hiện tính tò mò, khám phá, ham hiểu biết, Do vậy, chúng tôi vận dụng phương pháp bồi dưỡng NLTH cho HS với sự hỗ trợ của MXH Facebook qua ý tưởng thiết kế chủ đề: “Xe bong bóng chuyển động”, “Khám phá từ trường trái đất” và “Sự kỳ diệu của lực từ”.

Chủ đề “Xe bong bóng chuyển động”

Đối với chương “Các định luật bảo toàn” chúng tôi tiến hành thiết kế ý tưởng chủ đề “Xe bong bóng chuyển động” như sau:

Tình huống: Xe bong bóng là đồ chơi thú vị, được làm hầu hết từ vật liệu tái chế và hoạt động dựa trên nguyên lý chuyển động bằng phản lực. Đồ chơi này không ch gia công đơn giản, vật liệu d tìm mà còn được sử dụng tổ chức nhiều trò chơi thú vị liên quan đến chúng. Tự làm xe bong bóng không những tạo điều kiện cho HS lĩnh hội kiến thức về chuyển động bằng phản lực mà còn tạo sân chơi thú vị, giúp HS giải trí sau giờ học căng thẳng.

Yêu cầu đặt ra: HS thực hiện các hoạt động TH, tự nghiên cứu với sự hỗ trợ của MXH Facebook để hoàn thành bài trình bày đa phương tiện để giải thích vì sao xe bong bóng lại chuyển động được?

Định hướng: Để giải thích vấn đề được đặt ra, HS dựa vào nội dung cơ bản của định luật bảo toàn động lượng. Yếu tố cốt lõi là do sự chuyển động bằng phản lực.

Chủ đề “Khám phá từ trường của trái đất”

Đối với phần “Từ trường” chúng tôi tiến hành thiết kế ý tưởng chủ đề “Khám phá từ trường của trái đất” như sau:

Tình huống: Trong chương trình Thế giới động vật của đài VTV1 tuần qua có phát sóng về “Những cuộc di cư không lạc lối” của những chú Cá hồi và những chú Chim nhạn biển. Làm thế nào mà những chú Cá hồi và những chú Chim nhạn biển di trú biết được đâu là hướng Bắc? Có phải chăng chúng đã “nhìn” được từ trường của Trái Đất để định hướng toàn cầu trong khi bay?

Yêu cầu đặt ra: HS thực hiện các hoạt động TH, tự nghiên cứu với sự hỗ trợ của MXH Facebook để hoàn thành bài trình bày đa phương tiện để giải thích vì sao các loài động vật trên không lạc lối khi di trú?

Định hướng: để giải thích vấn đề được đặt ra, HS dựa vào nội dung cơ bản của phần từ trường Trái Đất. Yếu tố cốt lõi là do tác dụng của từ trường Trái Đất đối với động vật trong đời sống hàng ngày.

Hình 3.1. Chim biển di cư (nguồn Internet)

Chủ đề “Sự kỳ diệu của lực từ”

Đối với phần “Cảm ứng điện từ” chúng tôi tiến hành thiết kế ý tưởng chủ đề “Sự kỳ diệu của lực từ” như sau:

Tình huống: Trong năm học 2018 – 2019 Sở Giáo dục và Đào tạo t nh Đồng Tháp có phát động hội thi “Ý tưởng khoa học kĩ thuật” nhằm thể hiện sự sáng tạo của HS và việc vận dụng các kiến thức khoa học đã học vào thực ti n, mỗi trường s thành lập đội tuyển và đăng ký nội dung dự thi vào tháng 4 2019.

Yêu cầu đặt ra: Các em giúp nhà trường đưa ra những ý tưởng sáng tạo ph hợp với chủ đề của hội thi và nhiệm vụ của các em thực hiện các hoạt động TH, tự nghiên cứu với sự hỗ trợ của Facebook để hoàn thành bài trình bày đa phương tiện để thể hiện ý tưởng sáng tạo đó. Mỗi nhóm phải xác định đối tượng khán giả của mình là ai và sử dụng loại đơn vị kiến thức nào và ứng dụng chúng ra sao ?

Định hướng: để giải thích vấn đề được đặt ra, HS dựa vào những yếu tố cơ bản có tác dụng tích cực của Từ trường và Cảm ứng điện từ đối với đời sống và khoa học kĩ thuật ngày nay (Có thể chế tạo ra động cơ điện đơn giản).

Chủ đề

Mức

độ

YÊU CẦU CẦN ĐẠT

Nội dung dạy học

Năng lực

Xe bong bóng chuyển động

Kiến thức ở mức

độ biết, hiểu

- Viết được công thức tính động lượng và nêu được đơn vị đo động lượng;

- Phát biểu và viết được hệ thức của định luật bảo toàn động lượng đối với hệ hai vật;

- Nêu được nguyên tắc chuyển động bằng phản lực;

- Phát biểu được định nghĩa và viết được công thức tính công;

- Phát biểu được định nghĩa và viết được công thức tính động năng. Nêu được đơn vị đo động năng;

- Phát biểu và viết được hệ thức của định lý động năng;

- Phát biểu được định nghĩa thế năng của một vật trong trọng trường và viết được công thức tính thế năng này. Nêu được đơn vị đo thế năng;

- Viết được công thức tính thế năng đàn hồi;

- Phát biểu được định nghĩa và viết được công thức tính cơ năng;

- Phát biểu được định luật bảo toàn cơ năng và viết được hệ thức của định luật này;

- Phát biểu và viết được hệ thức của ba định luật Kê-ple.

- NLTH

- NL giải quyết vấn đề;

- NL hợp tác;

- NL tính toán;

- NL tin học;

- NL

chuyên biệt môn Vật lí:

+ Nhận thức Vật lí;

+ Tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc độ Vật lí;

+ Vận dụng kiến

Kiến thức ở mức độ vận dụng

- Vận dụng định luật bảo toàn động lượng, bảo toàn năng lượng để giải được các bài tập đối với hai vật va chạm mềm, va chạm đàn hồi;

- Vận dụng được các công thức  và P

- Vận dụng định luật bảo toàn cơ năng để giải được bài toán

chuyển động của một vật, của hệ có hai vật.