Nguyên Tắc Khuyến Khích Động Viên, Cổ Vũ Người Học Và Hướng Họ Tới Một

có điều kiện thường xuyên phát triển và nâng cao KNGT cho bản thân. Thực tế trong các nhà trường phổ thông hiện nay, kể cả trường PTDT Nội trú tỉnh Hà Giang, học sinh phải học hai ca trên ngày, sáng học chính khóa theo chương trình của Bộ Giáo dục quy định, chiều học chuyên đề nâng cao hoặc bám sát. Các thầy cô giáo và học sinh không có thời gian để tổ chức nhiều hoạt động tập thể để học sinh tham gia phát triển KNGT. Mặt khác, nhà trường còn thiếu cơ sở vật chất, trang thiết bị, sân bãi, phòng học để tổ chức các hoạt động cho học sinh. Tất cả những điều đó đều ảnh hưởng tới kết quả giao tiếp của học sinh.

- Thầy cô giáo chưa quan tâm phát triển, rèn luyện KNGT cho học sinh. Thầy cô giáo là người trực tiếp giảng dạy học sinh, là người hiểu và nắm vững đặc điểm tâm lý, tính cách của các em. Thông qua các môn học do mình giảng dạy, thầy cô giáo có thể tích hợp, lồng ghép một số nội dung, một số KNGT để phát triển cho các em. Tuy nhiên, do áp lực của chương trình khung, áp lực từ những quy định của ngành, nhiều thầy cô giáo không có thời gian quan tâm nhiều tới việc rèn luyện KNGT cho học sinh. Đây là một khó khăn cho cả học sinh và thầy cô giáo.

- Ngoài các yếu tố trên, còn hai yếu tố khác là: do thiếu thời gian để tiếp xúc với bạn bè, thầy cô giáo và mọi người; do thiếu sách và tài liệu tham khảo về KNGT cũng có những ảnh hưởng nhất định tới KNGT của học sinh trường PTDT Nội trú tỉnh Hà Giang.

2.4. Một số đánh giá về khảo sát thực trạng

Qua tổng hợp và phân tích kết quả điều tra, khảo sát về thực trạng chúng tôi nhận thấy:

- Phần lớn giáo viên và học sinh trường PTDT Nội trú tỉnh Hà Giang có nhận thức đúng về vai trò và tầm quan trọng của các KNGT và việc phát triển

KNGT cho học sinh. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn một bộ phận nhỏ giáo viên và học sinh chưa đánh giá đúng ý nghĩa của vấn đề này.

- KNGT của học sinh trường PTDT Nội trú tỉnh Hà Giang ở mức trung bình thấp, nhiều học sinh chưa có KNGT hiệu quả, nhu cầu giao tiếp chưa cao. Các em còn mắc nhiều lỗi phát âm khi sử dụng tiếng Việt trong giao tiếp, chưa tự tin và mạnh dạn trong thiết lập các mối quan hệ, chưa biết cách diễn đạt ngắn gọn, dễ hiểu. Giữa lời nói và hành vi trong giao tiếp chưa phù hợp, chưa biết khai thác tính hợp lý tình hiệu quả của ngôn ngữ cơ thể.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 176 trang tài liệu này.

- Việc phát triển KNGT cho học sinh đã được Ban giám hiệu và nhà trường quan tâm. Tuy nhiên, hoạt động này còn chưa mang tính hệ thống, chủ yếu được các thầy cô giáo thực hiện qua một số giờ dạy trên lớp hoặc qua một số hoạt động ngoại khóa. Chưa có sự kiểm tra, giám sát đánh giá mức độ, tính hiệu quả của hoạt động, chủ yếu vẫn dựa trên tính tự giác của giáo viên và học sinh.

- Phát triển KNGT cho học sinh trường PTDT Nội trú được thực hiện dưới nhiều hình thức và bằng nhiều biện pháp khác nhau. Có hai hình thức cơ bản là: thông qua các môn học chính khóa và qua HĐGDNGLL. Có hai nhóm biện pháp cơ bản là: Nhóm biện pháp lý thuyết nhằm thay đổi nhận thức, cung cấp thông tin và cách rèn luyện các KNGT, nhóm biện pháp thực hành nhằm hình thành hành vi và thói quen giao tiếp thích hợp cho học sinh.

- Có hai nhóm yếu tố ảnh hưởng tới KNGT của học sinh: nhóm yếu tố có tính chất chủ quan gồm 7 yếu tố và nhóm yếu tố có tính chất khách quan gồm 9 yếu tố. Các yếu tố này đều ảnh hưởng ít nhiều tới việc phát triển và rèn luyện KNGT của học sinh trường PTDT Nội trú tỉnh Hà Giang.

2.5. Tiểu kết chương 2

Việc phát triển và nâng cao KNGT cho học sinh bậc THPT và học sinh các trường PTDT nội trú là cần thiết. Học sinh dân tộc thiểu số còn nhiều hạn

chế trong giao tiếp, đặc biệt là tính tự ti, nhút nhát của các em đã ảnh hưởng không tốt tới khả năng thích nghi với môi trường mới, tới việc học tập và sinh hoạt hàng ngày của các em. Các em chưa chủ động trong việc thiết lập các mối quan hệ với bạn bè, thầy cô giáo. Khả năng kiềm chế cảm xúc không cao, chưa có sự nhạy cảm cần thiết trong giao tiếp.

Để phát triển KNGT cho học sinh trường PTDT Nội trú tỉnh Hà Giang, cần xây dựng được một hệ thống các biện pháp thích hợp, có tính khả thi, đồng thời tổ chức các hoạt động giáo dục phong phú, đa dạng cho học sinh tham gia với vai trò chủ thể tích cực, chủ động, sáng tạo, còn giáo viên là người định hướng, điều khiển, kiểm tra, giám sát.

Kết quả nghiên cứu về thực tiễn nêu trên đã giúp làm sáng tỏ các vấn đề lý luận của đề tài, là cơ sở để chúng tôi tiến hành đề xuất các biện pháp phù hợp nhằm phát triển KNGT của học sinh trường PTDT Nội trú tỉnh Hà Giang.

Chương 3

BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG GIAO TIẾP CHO HỌC SINH TRƯỜNG PTDT NỘI TRÚ TỈNH HÀ GIANG

3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích

Nguyên tắc này có tính xuyên suốt, chỉ đạo mọi hoạt động hình thành và phát triển KNGT cho HS dân tộc nội trú. Tất cả các hoạt động nhằm phát triển KNGT cho HS bao giờ cũng hướng tới mục đích đã đề ra. Mục đích gần là những mục tiêu cụ thể mà người học cần đạt được trong thời gian ngắn, là phương tiện để đạt mục đích dài hạn. Mục đích xa thường là hướng tới cách làm, cách ứng phó, cách giải quyết những vấn đề đặt ra trong thực tiễn cuộc sống. Mục đích cuối cùng của phát triển KNGT cho học sinh là làm thay đổi thói quen hành vi không tốt khi giao tiếp thành những thói quen hành vi tốt, hoặc hình thành những hành vi, KNGT mới phù hợp với yêu cầu chuẩn mực của xã hội, phù hợp với sự phát triển của chính bản thân. Tính mục đích phải được quán triệt thường xuyên, xuyên suốt quá trình phát triển KNGT, phải được phản ánh trong nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức phát triển KNGT cho người học, trong kiểm tra, đánh giá trình độ phát triển các KNGT của người học.

3.1.2. Nguyên tắc phù hợp với đối tượng giáo dục

Trong xã hội nói chung và các nhà trường nói riêng, người học luôn có nhu cầu phát triển và hoàn thiện bản thân. KNGT là điều mà bất kỳ ai cũng cần tới nó, từ người bình thường đến những nhà tri thức, nhà khoa học, từ trẻ em tới người lớn. Họ luôn có xu hướng muốn nâng cao và phát triển KNGT cho bản thân. Nhà giáo dục muốn tác động tới đối tượng để phát triển KNGT cho họ thì phải xây dựng được nội dung, phương pháp và hình thức tác động,

giáo dục phù hợp với từng đối tượng, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý, trình độ nhận thức cũng như hoàn cảnh, điều kiện, môi trường sống của đối tượng.

Học sinh PTDT Nội trú đều là con em của đồng bào dân tộc thiểu số ít người, sống ở vùng sâu, vùng xa, những vùng đặc biệt khó khăn. Đa số các em tính tình rất ngay thẳng, thật thà, tư duy theo kiểu trực quan hình ảnh. Những đặc điểm tâm lý nhân cách của các em là cơ sở để nhà giáo dục xây dựng những biện pháp phát triển KNGT cho học sinh một cách hiệu quả nhất.

3.1.3. Nguyên tắc cung cấp thông tin cơ bản

Trong việc phát triển KNGT cho học sinh cần cung cấp những thông tin cơ bản. Cung cấp thông tin là điểm khởi đầu tất yếu của bất cứ sự cố gắng mong muốn thay đổi hành vi nào. Thông tin cần dễ hiểu và phù hợp với học sinh - đối tượng mà nhà giáo dục muốn họ thay đổi hành vi. Phải giúp học sinh nắm được những kiến thức chung, tổng quát về các KNGT, nắm được quy trình rèn luyện, phát triển của từng KN. Tuy nhiên, nhà giáo dục không nên đi sâu vào tri thức uyên bác mà phải chú trọng hình thành hành vi cho các em. KNGT chỉ có thể hình thành và phát triển bằng hành động và thông qua hành động của chính học sinh.

3.1.4. Nguyên tắc khuyến khích động viên, cổ vũ người học và hướng họ tới một tương lai tươi sáng hơn.

Nguyên tắc này đòi hỏi trong giáo dục lấy phương pháp động viên, khuyến khích là chính, không nên doạ nạt, trách phạt học sinh. Nên khen là chính, chê là phụ bởi vì mục đích của phát triển KNGT là hình thành, phát triển cho người học hành vi và thói quen giao tiếp có văn hoá, nhằm đạt được mục đích đề ra. Người học chỉ có thể phát triển hoặc thay đổi hành vi, thói quen của bản thân hiệu quả khi chính họ tích cực, tự giác tập luyện các KNGT. Vì vậy, trong các hoạt động nhà giáo dục phải tạo môi trường thân thiện để thu hút người học tham gia.

3.1.5. Nguyên tắc phát huy óc phê phán và khả năng lựa chọn phương án phù hợp của người học.

Các cá nhân thường thích chấp nhận những hành vi mới nếu họ được lựa chọn nó trong số những phương án có thể trên cơ sở tự phân tích, phê phán và tìm ra phương án phù hợp với mình. Phát triển KNGT giúp học sinh rèn luyện KN tư duy phê phán nên học sinh học được rất nhiều sự lựa chọn khi giải quyết những tình huống khó khăn trong giao tiếp, trong cuộc sống.

3.1.6. Nguyên tắc phối hợp các lực lượng giáo dục

Phát triển KNGT cho học sinh phải được thực hiện ở mọi nơi, mọi lúc, mọi chỗ. Vì thế, để hình thành, phát triển và rèn luyện KNGT cho học sinh cần phối hợp các lực lượng giáo dục một cách chặt chẽ như gia đình, nhà trường, Đoàn thanh niên, các tổ chức xã hội..., trong đó nhà trường giữ vai trò chủ đạo trong công tác giáo dục học sinh.

3.1.7. Nguyên tắc giáo dục đồng đẳng

Những người mang ảnh hưởng có thể làm thúc đẩy những thay đổi nên phương pháp trẻ với trẻ có thể được bổ sung vào các chương trình phát triển KNGT cho học sinh. Tuổi trẻ thường tìm kiếm các thông tin từ bạn bè trước khi thảo luận vấn đề này với người lớn. Tập huấn cho học sinh là cán bộ lớp, cán bộ Đoàn, những học sinh có uy tín trong lớp, trong trường về phương pháp phát triển KNGT để các em tác động tới các học sinh khác là một cách tương đối hiệu quả để phát triển KNGT cho học sinh.

3.1.8. Nguyên tắc thực hiện giáo dục kiên trì, củng cố thường xuyên và lâu dài

Vì sự tái phạm có thể xảy ra, cho nên điều quan trọng là nhà giáo dục phải tiếp tục tái tạo lại mô hình cây cầu thay đổi hành vi để hỗ trợ những học sinh có thể mắc phải những hành vi nguy hiểm. Nói cách khác, phát triển KNGT cho học sinh cần phải được tiến hành thường xuyên, liên tục trong một

thời gian dài, những kết quả rèn luyện, phát triển ở giai đoạn trước là tiền đề để phát triển ở giai đoạn sau. Những thói quen hành vi mới được hình thành phải thường xuyên củng cố nếu không nó sẽ dễ dàng mất đi trước những tác động của môi trường sống.

3.2. Một số biện pháp phát triển kỹ năng giao tiếp cho học sinh trường PTDT Nội trú tỉnh Hà Giang

3.2.1. Nâng cao nhận thức cho giáo viên, phụ huynh học sinh, học sinh về tầm quan trọng cuả việc phát triển KNGT; tăng cường sự phối hợp giữa các hoạt động giáo dục để phát triển kỹ năng giao tiếp cho học sinh PTDT Nội trú

* Mục tiêu của biện pháp:

- Giáo viên, phụ huynh học sinh, học sinh hiểu đúng, đầy đủ về vai trò và tầm quan trọng của việc phát triển KNGT cho học sinh.

- Các hoạt động giáo dục được tổ chức phối kết hợp một cách chặt chẽ, linh hoạt, hiệu quả phù hợp với mục tiêu giáo dục, đào tạo nhằm giáo dục toàn diện học sinh.

* Nội dung của biện pháp:

- Khảo sát, đánh giá nhận thức của giáo viên, phụ huynh học sinh và học sinh về tầm quan trọng của việc phát triển KNGT cho học sinh.

- Đánh giá tổng thể các hình thức, phương thức, mức độ sự phối hợp giữa các hoạt động giáo dục trong nhà trường và tính hiệu quả của chúng.

- Xây dựng kế hoạch tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc phát triển KNGT cho học sinh trong nhà trường.

- Xây dựng kế hoạch hoàn thiện, đổi mới phương thức phối hợp các hoạt động giáo dục nhằm phát triển KNGT cho học sinh.

- Tổ chức thực hiện kế hoạch đã đề ra theo tiến độ dự kiến.

- Thường xuyên rà soát, đánh giá tình hình thực hiện để có những điều chỉnh, tác động phù hợp, kịp thời.

* Quy trình thực hiện biện pháp:

- Bước 1: Xây dựng kế hoạch

+ Khảo sát, đánh giá mức độ nhận thức của giáo viên, phụ huynh học sinh và học sinh.

+ Khảo sát, đánh giá mức độ và tính hiệu quả sự phối hợp các hoạt động giáo dục ở trường PTDT Nội trú.

+ Xây dựng kế hoạch tuyên truyền, tham quan, tập huấn nâng cao nhận thức cho giáo viên, phụ huynh học sinh và học sinh. Dự trù thời gian, nhân sự, địa điểm, hình thức thực hiện, kinh phí...v.v.

+ Xây dựng kế hoạch mời các chuyên gia về giao tiếp, những người thành đạt có vị trí xã hội cao tham gia tuyên truyền, giảng dạy nâng cao nhận thức cho giáo viên và học sinh.

+ Xây dựng kế hoạch phối hợp các hoạt động giáo dục một cách khoa học, sáng tạo, linh hoạt, hiệu quả, thiết thực, phù hợp với thực tế nhà trường, với mục tiêu giáo dục đã đề ra.

+ Xây dựng chủ trương, quy chế hoạt động.

- Bước 2: Tổ chức thực hiện

+ Tuyên truyền thay đổi nhận thức của giáo viên, phụ huynh học sinh và học sinh về tầm quan trọng của việc phát triển KNGT theo những quy định, quy chế hoạt động đã được xây dựng. Người tổ chức thực hiện tuyên truyền có thể là các chuyên gia, những người thành đạt có vị trí xã hội cao, chính quyền địa phương hoặc Ban giám hiệu nhà trường.

+ Tổ chức các hoạt động để giáo viên, phụ huynh học sinh và học sinh tham gia:

Đối với giáo viên, tham gia các hoạt động giao lưu và học hỏi kinh nghiệm ở các trường tiêu biểu, dự các buổi báo cáo tình hình thời sự trong và ngoài nước, tình hình của địa phương để nắm rõ hơn yêu cầu đổi mới của đất