Đối Với Quá Trình Công Nghiệp Hóa - Hiện Đại Hoá Đất Nước

chặt việc xây dựng nền kinh tế độc lập tựchủ với chủ động hội nhập kinh tế quốc tế”.

2. Đối với sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế

Khu KTCK hình thành sẽ tạo ra sự phân công lao động theo hướng chuyển lao động hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp sang lĩnh vực phi nông nghiệp, tạo điều kiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế của địa phương theo hướng phát triển các ngành thương mại, dịch vụ, du lịch, công nghiệp, hỗ trợ phát triển đối với dịch vụ trong nước thông qua việc đẩy mạnh giao lưu kinh tế với các nước láng giềng; tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế, kiểm tra giám sát các hoạt động, phát hiện và xử lý các vi phạm. Điều đó thể hiện khi môi trường kinh tế phát triển thuận lợi khu KTCK cũng là nơi thể hiện sự giao thoa về các chính sách kinh tế đối ngoại củ các quốc gia có đường biên giới chung. Vì vậy những nhu cầu về kinh tế cả cho sản xuất và tiêu dùng trong phạm vi hẹp, trực tiếp phục vụ cho nhu cầu tại chỗ của địa phương, vùng lân cận; trong phạm vi rộng nó sẽ trực tiếp đáp ứng nhu cầu của địa phương, các vùng trong cả nước thông qua sự luân chuyển các kênh hàng hóa từ khu vực KTCK đến các nơi và ngược lại theo sự vận động của quan hệ cung cầu và giá cả trên thị trường đối với các chủng loại hàng hóa trao đổi ở đây. Do đó với phạm vi ảnh hưởng càng lớn, khu KTCK càng phát triển, nó sẽ tác động càng mạnh mẽ tới việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thúc đẩy phân công lao động, làm cho thị trường được thông suốt trong cả nước, khai thác tối đa những tiềm năng và thế mạnh của vùng.

Ngoài ra đối với một số tỉnh miền núi biên giới phía Đông Bắc nơi có khu KTCK nó còn góp phần đẩy nhanh xu hướng đô thị hoá, hình thành những thị trấn, thị tứ, các khu thương mại dịch vụ …

3. Đối với quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hoá đất nước

Phát triển các khu KTCK là một trong những chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước ta nhằm xây dựng một mô hình kinh tế mới, thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hoá đất nước. Các khu KTCK thúc

đẩy quá trình hiện đại hoá thông qua việc ứng dụng công nghệ mới và trình độ quản lý hiện đại trong hoạt động thương mại, dịch vụ và sản xuất, tạo ra những yếu tố để liên kết các doanh nghiệp đầu tư trong nước cũng như ngoài nước, góp phần tích cực vào việc nâng cao giá trị kim ngạch xuất khẩu, tăng thu ngoại tệ; thực hiện phân công lao động góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá.

4. Đối với phát triển xã hội

Sự tác động đối với kinh tế kinh tế của các khu kinh tế cửa khẩu cũng thực chất là tác động đến phát triển xã hội, nhằm hướng tới mục tiêu phát triển xã hội là nâng cao phúc lợi xã hội cho con người. Các khu KTCK còn góp phần giải quyết vấn đề việc làm tạo sự ổn định cho cuộc sống của nhân dân qua việc đào tạo và nâng cao tay nghề cho lực lượng lao động xã hội, hình thành nhiều trung tâm tạo việc làmmới, phát triển kinh tế gắn văn minh, tiến bộ và công bằng xã hội. Với sự tác động có tính lan toả mạnh mẽ thì các khu KTCK sẽ thúc đẩy phát triển xã hội rất hiệu quả, đặc biệt là các vùng biên giới cửa khẩu còn đang gặp rất nhiều khó khăn.

5. Đối với an ninh quốc phòng

Việc hình thành các khu kinh tế cửa khẩu sẽ thu hút dân cư đến làm ăn, sinh sống, tạo thành những khu tập trung dân cư, một số đô thị biên giới góp phần làm tăng thêm tiềm lực kinh tế, quốc phòng tại tuyến biên giới. Đời sống của nhân dân tại địa bàn các khu kinh tế cửa khẩu sẽ được thay da đổi thịt tạo thêm lòng tin về chính quyền và về các chính sách của Đảng và Nhà nước. Ngoài ra, các lực lượng công an, hải quan, biên phòng tại khu kinh tế cửa khẩu được tăng cường năng lực cũng như trang thiết bị, do đó hoạt động bảo vệ biên giới, chủ quyền Quốc gia, đảm bảo an ninh, quốc phòng sẽ được nâng cao về nhiều mặt.

Như vậy việc thành lập khu KTCK có tác động nhiều mặt đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước như tổ chức lại cơ cấu kinh tế vùng lãnh thổ, bố trí dân cư, nâng cao mức sống nhân dân, phát triển cơ sở

hạ tầng kỹ thuật và xã hội cho khu vực.

IV. KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN KHU KTCK Ở MỘT SỐ NƯỚC

Có thể nhận thấy rằng hầu hết các quốc gia có sử dụng các loại hình kinh tế này đều nhận thấy vai trò to lớn của nó trong thúc đẩy phát triển kinh tế hàng hóa nhờ tính đặc thù về cơ chế, chính sách của từng mô hình kinh tế. Mức độ ảnh hưởng và phạm vi tác động thường tỉ lệ thuận với quy mô phát triển của từng loại mô hình này về giá trị, tỉ trọng đóng góp trong GDP cũng như hiệu quả toàn diện về mặt kinh tế - xã hội do phát triển các loại hình kinh tế này mang lại. Sự tác động của các khu kinh tế cửa khẩu tới việc phát triển kinh tế có được là nhờ các chức năng đặc thù về ưu đãi xuất, nhập khẩu, các cơ chế chính sách khuyến khích về công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ, du lịch. phát triển các loại hình này cũng đồng nghĩa với việc thúc đẩy xuất, nhập khẩu công nghiệp, nông nghiệp, du lịch và dịch vụ phát triển, đây là cơ sở kinh tế hàng hóa trong nước phát triển.

1. Kinh nghiệm của Trung Quốc

Sau hơn 20 năm mở cửa, tuy đã bắt đầu được khai phát một cách tích cực, khu vực biên giới Trung Quốc nhìn chung vẫn lạc hậu và có khoảng cách xa với các vùng ven biển. Việc kiên trì theo đuổi đường lối mở cửa và những biến đổi trong phát triển kinh tế ở Trung Quốc và thế giới đã buộc nước này phải điều chỉnh và hoàn thiện chính sách này theo hướng đẩy nhanh mở cửa vùng biên giới nội địa để phối hợp phát triển với các vùng duyên hải. Chính vì vậy, đã có một số chính sách phát triển mới ra đời: chính sách cải cách mở cửa không chỉ dựa vào nguồn tài chính của chính phủ trung ương mà còn “nới quyền, nhường lợi” cho các địa phương, xí nghiệp, và các chính sách ưu đãi khác để phát triển kinh tế tại các khu vực lãnh thổ khác nhau. Các chính sách này được thực hiện với những nội dung không giống nhau, tuỳ thuộc vào đặc thù của từng khu vực.

Việc mở cửa vùng biên giới đất liền nhằm khai thác thị trường, tiêu thụ hàng công nghiệp địa phương và cung cấp nguyên vật liệu cho ngành

công nghiệp Trung Quốc, thực hiện “tam khứ nhất bổ” (Tam khứ: xuất khẩu hàng hóa, lao động, thiết bị, kỹ thuật; Nhất bổ: lấy về những mặt hàng thiếu hoặc khan hiếm ở Trung Quốc) cũng là một trong số những chính sách mới kể trên. Tư tưởng chủ đạo của Trung Quốc trong việc mở cửa vùng biên giới là cho phép các tỉnh hợp tác kinh tế trực tiếp với các nước láng giềng, theo nhiều hướng, nhiều hình thức và nhiều con đường, tuỳ điều kiện cụ thể của từng tỉnh đó.

* Chính sách biên mậu của Trung Quốc

Hoạt động kinh tế biên mậu (KTBM) là kết quả tất yếu khách quan của quá trình hợp tác và giao lưu kinh tế giữa các quốc gia có chung đường biên giới với nhau. Đây cũng là một trong những hình thức thương mại truyền thống của Trung Quốc. Là một bộ phận hữu cơ trong hoạt động thương mại quốc tế của Trung Quốc, KTBM đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế của các khu vực biên giới nói riêng cũng như tăng cường và mở rộng quan hệ hợp tác kinh tế nói chung.

Quá trình phát triển kinh tế biên mậu của Trung Quốc

Trung Quốc là một nước có nhiều điều kiện thuận lợi trong việc triển khai và xúc tiến hoạt động biên mậu (HĐBM). Dựa vào lợi thế có đường biên giới trải dài và tiếp giáp với nhiều quốc gia, HĐBM của Trung Quốc có một lịch sử phát triển lâu đời. Sau khi nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa (PRC) được thành lập. Chính phủ Trung Quốc đã lần lượt ký kết các hiệp định thương mại với Liên Xô (cũ), Việt Nam, Triều Tiên, ấn Độ và các quốc gia có chung đường biên khác từ những năm đầu của thập kỷ 50. Tuy nhiên, trong thập kỷ 60 và 70, hoạt động này đã bị tạm ngưng một thời gian do một số vấn đề trong và ngoài nước. Đến đầu thập kỷ 80, cùng với sự cải cách và mở cửa của Trung Quốc cũng như việc nối lại quan hệ chính trị với các quốc gia có chung đường biên. HĐBM lại được tiếp tục và chuyển sang giai đoạn phát triển mới:

- Giai đoạn khôi phục và mở rộng (1982-1991)

Năm 1982, các tỉnh biên giới phía Bắc Trung Quốc đã nối lại quan hệ thương mại với vùng miền Đông Liên xô (cũ). Năm 1988, Chính phủ Trung Quốc đã ban hành một số chính sách ưu đãi đối với HĐBM. Nhờ đó tạo điều kiện thúc đẩy hoạt động thương mại các tỉnh biên giới của Trung Quốc, làm cho phạm vi và quy mô của HĐBM đã được mở rộng đáng kể trong giai đoạn này.

- Giai đoạn phát triển (1992-1995):

Năm 1992, Trung Quốc đã thực hiện một số chính sách để đẩymạnh việc trao đổi hàng hóa với Liên Xô (cũ) vàcác nước Đông Âu. Năm 1993, lầm đầu tiên kim ngạch xuất nhập khẩu trong HĐBM (gồm cả hình thức trao đổi hàng) đạt mức cao nhất là hơn 5 tỷ USD. Tuy nhiên, do sự bất ổn của thị trường cùng với việc xuất hiện các sản phẩm xuất khẩu kém chất lượng đã buộc Chính phủ Trung Quốc phải thực hiện các biện pháp để ổn định lại trật tự trong HĐBM vào năm 1994.

- Giai đoạn điều chỉnh và tiêu chuẩn hoá (1996 đến nay)

Để đảm bảo sự ổn định trong hoạt động thương mại, Chính phủ Trung Quốc đã ban hành Quy định về các vấn đề liên quan đến HĐBM vào năm 1996. Nhờ việc ban hành quy định này đã chuẩn hoá sự quản lý đối với HĐBM. Trong thời gian điều chỉnh ban đầu,hoạt động này đã bị giảm sút nhưng sau đó được phục hồi từ năm 1999 và duy trì được mức độ tăng trưởng ổn định sau năm 2000.

Nhìn chung, kim ngạch xuất nhập khẩu trong hoạt động KTBM của Trung Quốc biến động theo mô hình tăng trưởng làn sóng. Năm 1993, kim ngạch xuất nhập khẩu trong hoạt động KTBM đã đạt mức kỷ lụclà5,512 tỷ USD, chiếm tới 2,63% trong tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của cả nước. Tuy trong thời gian sau đó (1994-1998) đã có sự giảm sút nhưng đến năm 1999, kim ngạch xuất nhập khẩu qua biên giới của Trung Quốc lại đạt được quy mô như năm 1993. Và xu thế tăng trưởng này tiếp tục được duy trì đều

đặn từ sau năm 2000. Ước tính, năm 2003 tổng kim ngạch xuất nhập khẩu qua biên giới đạt khoảng 71 tỷ USD (tăng hơn 35% so với năm 2002). chiếm 1% trong tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của cả nước. Các hàng hóa xuất khẩu chủ yếu trong hoạt động KTBM của Trung Quốc là các sản phẩm nông sản như: gạo. rau, hoa quả, các sản phẩm dệt may, sản phẩm công nghiệp nhẹ ,… trong khi Trung Quốc chủ yếu nhập khẩu nguyên liệu thô như gỗ, thép, bột giấy, khoáng sản, các kim loại không chứa sắt, phân bón …

Các hình thức trao đổi trng hoạt động KTBM của Trung Quốc rất phong phú và đa dạng, và phụ thuộc vào đặcđiểm kinh tế - xã hội của các quốc gia có chung đường biên giới. Nhìn chung, theo quy định của Chính phủ Trung Quốc, hai hình thức chủ yếu trong trao đổi KTBM là:

- Hình thức trao đổi hàng hóa của dân cư vùng biên giới: Hình thức trao đổi này được chính phủ quy định trong phạm vi 20km tính từ đường biên giới với một giá trị hạn mức trao đổi tối đa. Hình thức này được sử dụng phổ biến, thuận tiện với nhiều ưu đãi về thuế quan nhằm hỗ trợ cho các tỉnh biên giới phát triển cũng như tạo điều kiện cải thiện đời sống nhân dân.

- Hình thức thương mại tiểu ngạch: Là hoạt động buôn bán giữa các doanh nghiệp Trung Quốc với các doanh nghiệp hoặc tổ chức kinh doanh các nước có chung đường biên giới tại khu vực cửa khẩu. Hình thức này được tập trung quản lý thống nhất và chịu sự điều chỉnh của các chính sách thương mại.

2. Thái Lan

Thái Lan có đường biên giới khá dài, các hoạt động trao đổi kinh tế

- thương mại cửa khẩu biên giới khá sôi động trong thời gian qua với các nước láng giềng là Campuchia, Myanmar, Lào, Malaysia. Có thể thấy rằng, thông qua việc khai thác lợi thế thương mại cửa khẩu biên giới, hàng hóa

của Thái Lan đã xâm nhập rất mạnh sang các nước láng giềng. Nhìn chung, các hoạt động này được thực hiện dưới hai hình thức chủ yếu là thương mại chính thức và thương mại phi chính thức. Thương mại biên giới chính thức là các hoạt động biên giới theo các quy định của luật pháp (các quy chế, hoặc các hiệp định, thoả thuận đã được hai chính phủ ký kết). Các hoạt động này thường phải chịu những khoản thuế quan nhất định, được ghi chép trong hệ thống sổ sách của các cơ quan có thẩm quyền về xuất nhập khẩu.

Thương mại biên giới phi chính thức bao gồm các hoạt động giao lưu thương mại qua đường biên giới không phải qua (hoặc trốn tránh) các thủ tục hải quan, thường là nhằm mục tiêu trốn chạy việc kiểm soát thương mại, hay trốn thuế hải quan và các sắc thuế khác, kể cả thuế thu nhập. Việc trốn tránh các thủ tục hải quan ở các vùng biên giới này được thực hiện dễ dàng nhờ các điều kiện thuận lợi về vị trí địa lý và quan hệ gần gũi của dân chúng ở hai bên đường biên.

Phần lớn các hàng xuất khẩu theo đường phi chính thức từ Thái Lan là các hàng tiêu dùng, các dụng cụ gia đình, thuốc tây, các loại xe gắn máy và phụ tùng. Hàng nhập khẩu phi chính thức vào Thái Lan là đá quý, các hàng lương thực thực phẩm sơ chế hoặc chưa chế biến,. các dụng cụ điện gia dụng, rượu mùi, thuốc lá, gia súc và các hàng nông sản. Theo ước tính, hiện nay kim ngạch thương mại phi chính thức chiếm khoảng từ 1/3 đến trên 1,0 lần so với thương mại chính thức giữa Thái Lan và lào, lớn gấp đôi thương mại chính thức giữa Thái Lan và Myanmar và giữa Thái với Malaysia. Điều cần chú ý là các hàng hóa được buôn bán theo con đường phi chính thức này bao gồm cả những sản phẩm được chế tạo từ những nước khác chứ hông chỉ là từ nước láng giềng có đường biên giới với Thái Lan (ví dụ như rượu, thuốc lá, các đồ điện gia dụng …).

BẢNG: MẬU DỊCH BIÊN GIỚI CỦA THÁI LAN VỚI CÁC NƯỚC LÁNG GIỀNG

Đơn vị: Triệu bath

Năm

Lào		Campuchia		Mianma		Malaysia
Tổng kim ngạch	Cán cân thương mại	Tổng kim ngạch	Cán cân thương mại	Tổng kim ngạch	Cán cân thương mại	Tổng kim ngạch	Cán cân thương mại
1988	1882	264	15	13	797	-21	5684	1400
1989	2793	459	91	-87	1468	-408	8799	3071
1991	2904	-254	….	….	2671	1693	….	….
1992	2770	412	2791	-2053	4069	-867	50035	…..
1993	4128	608	3700	24	5468	1264	54252	….
1994	6511	2603	3914	477	7945	2781	66261	31272
1995	10284	6060	6398	4	5906	3602	38779	24265
1997	12893	8893	8271	477