; Và Các Tài Liệu Hội Thảo: “Bệnh Viện Tự Chủ: Thực Trạng, Hướng Phát

bởi đây là nguồn kiến thức quí giá được tích lũy qua quá trình nghiên cứu mang tính lịch sử lâu dài. Các phương pháp sử dụng để thu thập tài liệu sử dụng trong công trình luận án này là:

+ Phương pháp điều tra, phỏng vấn: Được thực hiện để thu thập thông tin trên các đối tượng cần lấy thông tin phục vụ quá trình nghiên cứu, thông tin tài liệu thu thập được khi sử dụng phương pháp này là các tài liệu sơ cấp (tài liệu gốc) mang tính chính xác cao.

Các bước tiến hành:

Bước 1: Xác định nguồn thông tin thu thập đối tượng điều tra, phỏng vấn;

Nguồn thu thập thông tin: Là các thông tin có liên quan tổ chức công tác kế toán trong các đơn vị tiến hành khảo sát.

Đối tượng phỏng vấn đề cập ở trên là các cán bộ kế toán tại các đơn vị tiến hành khảo sát.

Bước 2: Thiết lập các câu hỏi điều tra, phỏng vấn là những câu hỏi liên quan đến vấn đề cần nghiên cứu tìm hiểu.

Bước 3: Tiến hành điều tra, phỏng vấn đối với kế toán trưởng và các cán

bộ kế toán tại các đơn vị tiến hành khảo sát. Các câu hỏi điều tra, phỏng vấn

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 284 trang tài liệu này.

được sử dụng trong quá trình thu thập thông tin.

Quá trình tiến hành điều tra trong vòng 6 tháng tại các đơn vị tiến hành khảo sát. Tổng số bảng câu hỏi điều tra phát ra là 25, Kết quả thu được 25 bảng câu hỏi đã trả lời với tỷ lệ phản hồi là 100%. Phiếu điều tra được phát đến từng cán bộ, nhân viên như Kế toán trưởng, kế toán tổng hợp, kế toán thực hiện các

phần hành khác và một số

nhân viên ngoài phòng kế

toán. Bên cạnh việc phát

phiếu điều tra nghiên cứu sinh còn gặp gỡ, tiếp xúc, phỏng vấn Ban lãnh đạo các đơn vị tiến hành khảo sát như Kế toán trưởng, Trưởng Phó phòng tài chính kế toán, Trưởng các khoa, phòng ban bộ phận,…

Sau khi tiến hành phỏng vấn thu thập và tổng hợp dữ liệu từ các phiếu

điều tra [Phụ

lục 02] để từ

đó nhận định về tổ chức công tác kế toán tại các

CSYT công lập tỉnh Quảng Ngãi, từ các thông tin thu thập đó sẽ được sử dụng làm tài liệu để thực hiện luận án này.

+ Phương pháp thu thập tài liệu: Phương pháp này dùng để thu thập các thông tin về từng nội dung liên quan đến tổ chức công tác kế toán như các nhân tố về đặc điểm của các đơn vị sự nghiệp công lập, cơ chế quản lý tài chính, nguồn tài chính đầu tư cho các đơn vị sự nghiệp công lập, trong đó có các CSYT công lập tỉnh Quảng Ngãi và sự ảnh hưởng của công nghệ thông tin đối với tổ chức công tác kế toán trong đơn vị này.

Trong quá trình thu thập tài liệu và tìm hiểu thực tế đã giúp em nhận biết được thực trạng tổ chức công tác kế toán tại các CSYT công lập tỉnh Quảng Ngãi, qua đó phát hiện được hạn chế, tồn tại của tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị này.

Luận án đã tiến hành thu thập các tài liệu, số liệu tại các CSYT công lập tỉnh Quảng Ngãi, trong đó tập trung chủ yếu vào các bệnh viện công lập và trung tâm YTDP. Trên cơ sở các số liệu thu thập được, nghiên cứu sinh đã lựa chọn những số liệu cần thiết, phù hợp để đưa vào sử dụng.

Để thực hiện được phương pháp này cần tổng hợp dữ liệu thứ cấp từ các chứng từ và sổ kế toán, báo cáo kế toán có liên quan đến tổ chức công tác kế toán tại các bệnh viện công lập và trung tâm YTDP. Việc áp dụng phương pháp này sẽ nhằm phát hiện sự tác động của các nhân tố từ môi trường khách quan ảnh hưởng đến hoạt động và tổ chức công tác kế toán của các bệnh viện công lập và trung tâm YTDP tỉnh Quảng Ngãi.

+ Phương pháp quan sát thực tế: Đây là phương pháp rất sinh động và thực tế vì qua phương pháp này tất cả các giác quan của người phỏng vấn đều được sử dụng như mắt nhìn, tai nghe... qua đó các thông tin được ghi lại trong trí nhớ, qua ghi chép, chụp lại một cách cụ thể, thực tế, phong phú và khách quan.

+ Phương pháp tổng hợp, phân tích dữ liệu: Dựa vào những thông tin, tài liệu thu thập được qua các cuộc phỏng vấn, qua việc khảo sát tại các bệnh viện công lập và trung tâm YTDP của tỉnh Quảng Ngãi, qua việc sưu tầm trên sách báo,

tạp chí, qua việc tìm kiếm trên các website,… các thông tin được lựa chọn, phân loại và sắp xếp một cách có hệ thống, tác giả đã sử dụng phần mềm EXCEL để phân tích, tính toán khoa học tỉ lệ phần trăm áp dụng hay không áp dụng ở từng nội dung, từng phần hành. Kết quả của việc điều tra, phỏng vấn đã tổng hợp lại và phân tích, đánh giá ở chương 2 của luận án.

6. Tổng quan đề tài nghiên cứu

Đã có nhiều công trình nghiên cứu khoa học về chủ đề tài chính y tế và tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập nói chung và tại các CSYT công lập nói riêng. Có thể tóm tắt các vấn đề nổi bật đã được đề cập trong một số nghiên cứu tiêu biểu như sau:

6.1. Các công trình đã nghiên cứu ở ngoài nước

Trong các nghiên cứu trước đây về tổ chức công tác kế toán, các tác giả chủ yếu đề cập đến nguyên lý và nguyên tắc chung về tổ chức công tác kế toán; đặc điểm tổ chức công tác kế toán trong một số loại hình doanh nghiệp đặc thù. Riêng lĩnh vực tổ chức công tác kế toán trong các đơn vị sự nghiệp, trên thế giới chỉ có

một số

ít tác giả

nghiên cứu. Ba trong số các tác giả đó là Earl R.Wilson, Leo

E.Hay, Susan C.Kattelus đã cùng tham gia một số công trình và viết cuốn sách nổi tiếng với tiêu đề là “Kế toán Nhà nước và các tổ chức phi lợi nhuận” (Accounting for Governmental and Nonpofit Entities). Đây có thể coi là một công trình nghiên cứu khá công phu về các khía cạnh khác nhau hoạt động của các đơn vị HCSN nói chung. Các nội dung nghiên cứu trong cuốn sách bao gồm các nguyên tắc kế toán chung được chấp nhận, hướng dẫn cách thức ghi nhận các sự kiện, cách thức lập báo cáo tài chính cuối kỳ. Nghiên cứu cũng đi sâu vào phân tích đặc thù hoạt động của một số lĩnh vực sự nghiệp đặc thù như tổ chức kế toán trong các trường học, bệnh viện, các đơn vị lực lượng vũ trang,…

Riêng trong lĩnh vực y tế, các tác giả Bruce R.Neumann, James D.Suver,

William N.Zelman đã tái bản nhiều lần nghiên cứu về “Quản lý tài chính - Khái niệm và áp dụng vào cơ sở y tế” (Financial Management, Concepts and Applications for Health Care Providers). Các nội dung chính của công trình này là môi trường y tế

và chức năng của quản lý tài chính; kế toán tài chính - ngôn ngữ của quản lý tài chính; phân tích báo cáo tài chính; quản lý vốn, tài sản, công nợ trong các đơn vị; các nội dung về kế toán quản trị như chi phí hành vi, lập dự toán, phân bổ chi phí, định giá, ra quyết định đầu tư… Ngoài ra trong lĩnh vực này còn phải kể đến cuốn sách của tác giả Louis C.Gapenski “Tài chính y tế - Giới thiệu về kế toán và quản lý tài chính” (Healthcare Finance - An introduction of Accounting and Financial Management). Trong tài liệu này, tác giả đã phân tích môi trường tài chính của ngành y tế, hướng dẫn về tổ chức kế toán trên cả hai nội dung kế toán tài chính và kế toán quản trị.

Bên cạnh những công trình nghiên cứu của các tác giả, tìm hiểu về tổ chức công tác kế toán trong các đơn vị sự nghiệp nói chung và các CSYT nói riêng cần phải tìm hiểu các nguyên tắc kế toán chung được chấp nhận (Generally accounting priciples - GAAP) áp dụng cho các bệnh viện và các tổ chức y tế khác do Hiệp hội các Bệnh viện Hoa Kỳ (American Hospital Association - AHA), Hiệp hội Quản lý Tài chính Y tế Hoa Kỳ (Healthcare Fianancial Management Association - HFMA) và

Viện Kế toán viên công chứng Hoa Kỳ (American Institute of Certified Public

Accountants - AICPA). Tuy nhiên nhìn chung các công trình nghiên cứu và tài liệu này chủ yếu được thực hiện bởi các giáo sư của các trường Đại học Hoa Kỳ, do đó có thể nghiên cứu của các tác giả là khá toàn diện trong điều kiện áp dụng tại các CSYT của Mỹ và các nước phương Tây bởi Mỹ là quốc gia điển hình đại diện cho các nước có hệ thống bệnh viện tư tự hạch toán.

6.2. Các công trình nghiên cứu ở trong nước

Ở Việt Nam, trong những năm qua đã có một số công trình và đề tài nghiên cứu của các tác giả như Luận án Tiến sĩ Kinh tế: “Các giải pháp tài chính thúc

đẩy phát triển sự nghiệp y tế ở Việt Nam” của Hoàng Thị Thúy Nguyệt (2006),

Học viện Tài chính; Luận án Tiến sĩ Kinh tế: “Giải pháp quản lý sử dụng các

nguồn tài chính tại các cơ sở khám chữa bệnh công lập do địa phương quản lý ở Việt Nam” của Đỗ Thị Thu Trang (2010), Học viện Tài chính; các đề tài do Vụ HCSN - Bộ Tài chính thực hiện: “Đổi mới cơ chế quản lý tài chính sự nghiệp y tế

trong nền kinh tế thị trường Việt Nam” năm 1996, “Đổi mới và hoàn thiện các

giải pháp tài chính nhằm thúc đẩy xã hội hóa trong lĩnh vực giáo dục, y tế” năm

2002; Và các tài liệu hội thảo: “Bệnh viện tự chủ: thực trạng, hướng phát triển và bước đi” của Phan Huy Dũng, Nguyễn Thị Kim Chúc hay “Nguồn tài chính y tế

- Thực trạng, hiệu quả sử dụng và những kiến nghị” của Phan Thị Cúc (2004).

Các nghiên cứu này chỉ bàn đến khía cạnh tài chính y tế và đứng trên quan điểm của các cơ quan quản lý Nhà nước để đưa ra các giải pháp hoàn thiện hay chỉ tập trung nghiên cứu về thực trạng và giải pháp quản lý tài chính y tế ở các bệnh viện công lập.

Riêng vấn đề tổ chức công tác kế toán trong các đơn vị HCSN, Vụ Chế độ kế toán - Bộ Tài chính đã ban hành chế độ cụ thể hướng dẫn thực hành kế toán ở các đơn vị HCSN nói chung. Tuy nhiên cho đến nay, các quy định này được dùng chung cho mọi đơn vị HCSN, không phân biệt lĩnh vực, không tính đến đặc thù của từng ngành khác nhau. Trên thực tế nhận thức được sự khác biệt trong tổ chức hoạt động của các ngành, lĩnh vực mà đã có tác giả nghiên cứu về tổ chức kế

toán ở từng loại hình đơn vị cụ thể. Một trong số đó là tác giả Trần Thị Hoa

Thơm (2011), Học viện Tài chính, với công trình Luận án Tiến sĩ Kinh tế “Sử dụng công cụ kế toán và kiểm toán để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính ở các trường đại học công lập Việt Nam”. Trong công trình này tác giả đã tập trung đi sâu nghiên cứu về thực trạng sử dụng công cụ kế toán và kiểm toán vào công tác quản lý tài chính của các trường đại học công lập Việt Nam. Từ đó đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính của các trường đại học công lập Việt Nam thông qua việc sử dụng công cụ kế toán và kiểm toán trong điều kiện khoán chi và chế độ tự chủ về tài chính.

Luận án Tiến sĩ Kinh tế “Tổ

chức kế

toán

ở các trường Đại học trực

thuộc Bộ

Giáo dục và Đào tạo”

của tác giả

Nguyễn Thị

Minh Hường (2004),

Trường Đại học Kinh tế

Quốc dân. Trong công trình này tác giả

chỉ trình bày

những vấn đề lý luận cơ bản về tổ chức công tác kế toán nói chung áp dụng cho mọi đơn vị kế toán mà không đi vào tìm hiểu tổ chức công tác kế toán trong các

đơn vị sự nghiệp. Các kiến nghị và giải pháp chủ yếu đề cập đến vấn đề quản lý

tài chính chứ không đi sâu vào việc hoàn thiện tổ chức công tác kế toán trường đại học.

ở các

Luận án Tiến sĩ Kinh tế “Tổ chức hạch toán kế toán trong các cơ sở y tế với việc tăng cường quản lý tài chính ngành y tế Việt Nam” của tác giả Lê Kim Ngọc (2009), Trường Đại học Kinh tế Quốc dân. Trong công trình này tác giả đã tập trung nghiên cứu sâu những vấn đề lý luận cơ bản về công tác quản lý tài chính và tổ chức công tác kế toán ở các đơn vị sự nghiệp nói chung nhưng tác giả không phân tích các nhân tố chi phối đến tổ chức công tác kế toán trong các đơn vị sự nghiệp công lập. Các kiến nghị và giải pháp chủ yếu đề cập đến vấn đề công tác quản lý tài chính và tổ chức công tác kế toán tại các bệnh viện đa khoa và chuyên khoa thuộc Bộ Y tế và Sở Y tế quản lý.

Luận án Tiến sĩ Kinh tế “Hoàn thiện Tổ chức kế toán trong các bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế ở Việt Nam” của tác giả Lê Thị Thanh Hương (2012), Trường Đại học Thương mại. Trong công trình này tác giả đã phân tích đặc điểm tổ chức đơn vị sự nghiệp có thu công lập (so sánh với đơn vị sự nghiệp có thu ngoài công lập, so sánh hoạt động dịch vụ trong đơn vị sự nghiệp có thu công lập và trong doanh nghiệp) chi phối đến cơ chế quản lý tài chính và tổ chức công tác kế toán trong loại hình đơn vị này. Luận án đã có tập trung phân tích, đánh giá thực tiễn và đề xuất các giải pháp để hoàn thiện tổ chức kế toán đối với loại hình đơn vị sự nghiệp có thu nói chung và các bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế nói riêng.

Ngoài ra ở tỉnh Quảng Ngãi, trong những năm qua đã có một số công trình nghiên cứu về tài chính y tế và tổ chức công tác kế toán ở các CSYT công lập tỉnh Quảng Ngãi của các tác giả như Đoàn Thị Xuân Mỹ (2011), Trường Đại học Đà Nẵng với Luận văn Thạc sỹ “Phát triển dịch vụ y tế ở các huyện miền núi tỉnh Quảng Ngãi”. Luận văn chỉ tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận chung về phát triển dịch vụ y tế và phân tích thực trạng, đánh giá những thành tựu và hạn

chế trong việc phát triển dịch vụ y tế tại các huyện miền núi của tỉnh Quảng

Ngãi. Từ đó Luận văn đã đưa ra một số giải pháp phát triển dịch vụ y tế ở các huyện miền của tỉnh Quảng Ngãi đến năm 2020.

Luận văn Thạc sỹ với đề tài “Tổ chức công tác kế toán thu, chi hoạt động trong các đơn vị sự nghiệp công lập trên địa bàn Quảng Ngãi” (2007) của tác giả Nguyễn Thị Thanh Vân - Học viện Tài chính. Trọng tâm của đề tài này là nghiên cứu về tổ chức công tác kế toán thu, chi hoạt động trong các đơn vị sự nghiệp nói chung của tỉnh. Đề tài đã hệ thống hóa các vấn đề lý luận cơ bản về tổ chức kế toán thu, chi hoạt động trong các đơn vị sự nghiệp công lập và đánh giá tình hình thực tế về cơ chế quản lý tài chính cũng như công tác kế toán thu, chi hoạt động tại các đơn vị sự nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. Từ đó, đưa ra những giải pháp hoàn thiện khoa học, hợp lý và khả thi nhằm nâng cao công tác kế toán thu, chi hoạt động tại các đơn vị sự nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.

Tóm lại, dù có khá nhiều nghiên cứu về tài chính y tế và tổ chức công tác kế toán tại các CSYT công lập Việt Nam với những đóng góp to lớn và có ý nghĩa tham khảo quan trọng cho luận án trong quá trình thực hiện, tuy nhiên, những công trình nghiên cứu này còn có hạn chế hay khoảng trống chưa được đề cập ở một số khía cạnh sau:

Thứ nhất, lý luận về tổ chức công tác kế toán, mỗi một đề tài có những cách tiếp cận, cách đặt vấn đề riêng, nhưng có điểm chung là chỉ tập trung nghiên cứu lý luận về một số nội dung của tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập nói chung. Trong khi đó, những lý luận cơ bản về những nội dung tổ chức công tác kế toán cũng như việc phân tích các nhân tố chi phối đến tổ chức công tác ở các đơn vị sự nghiệp công lập cũng vẫn chưa có một công trình nào trình bày một cách hệ thống và toàn diện.

Thứ hai, các công trình nghiên cứu chỉ tập trung phân tích, đánh giá thực

trạng từ đó đưa ra các giải pháp để hoàn thiện về quản lý nguồn tài chính, cơ chế quản lý tài chính và tổ chức công tác kế toán ở các CSYT công lập nói chung và các bệnh viện công lập Việt Nam nói riêng. Đến nay, dường như chưa có một nghiên cứu tổng hợp, phân tích đầy đủ về thực trạng và đưa ra giải pháp cụ thể

về tổ chức công tác kế toán tại các bệnh viện và trung tâm YTDP tuyến tỉnh, tuyến huyện ở Việt Nam nói chung và ở tỉnh Quảng Ngãi nói riêng.

Thứ ba, các công trình chưa đưa ra các giải pháp cụ thể hoàn thiện việc tổ chức công tác kế toán tại các CSYT công lập như xây dựng hệ thống tài khoản kế toán theo bộ mã tài khoản để phục vụ cho việc cung cấp thông tin quản trị nội đơn vị và cho việc sử dụng phần mềm kế toán trong toàn ngành y tế; xây dựng và hoàn thiện hệ thống báo cáo kế toán; nâng cao chất lượng công tác kiểm tra kế toán tại các CSYT công lập; cũng như việc phân tích thông tin kế toán và ứng dụng công nghệ thông tin để quản lý toàn diện công tác quản lý tài chính và công tác kế toán ở các bệnh viện công lập.

6.3. Những vấn đề luận án sẽ tập trung nghiên cứu, giải quyết

Hoàn thiện tổ chức công tác kế toán trong các CSYT công lập nói chung và các CSYT công lập ở tỉnh Quảng Ngãi nói riêng là yêu cầu cấp thiết trong quá trình chuyển sang cơ chế tự chủ tài chính. Đặc biệt đối với ngành y tế tỉnh Quảng Ngãi, những phương hướng và giải pháp hoàn thiện phải phù hợp với các định hướng phát triển hệ thống CSYT của Việt Nam và yêu cầu đồng thời đạt được hai mục tiêu lớn là đảm bảo công bằng y tế và đảm bảo tính hiệu quả kinh tế. Xuất phát từ quá trình tìm hiểu về đề tài nghiên cứu, Luận án sẽ tập trung nghiên cứu các vấn đề chính như sau:

- Trình bày hệ thống và toàn diện về khái niệm, ý nghĩa và nhiệm vụ của tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập cũng như những nội dung của tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập. Ngoài ra, luận án sẽ phân tích các nhân tố chi phối đến tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập như đặc điểm của đơn vị sự nghiệp công lập, công tác quản lý tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập và sự ảnh hưởng của công nghệ thông tin đối với tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập;

- Trên cơ sở các tư liệu phong phú, đáng tin cậy có liên quan đến tổ chức công tác kế toán tại các CSYT công lập tỉnh Quảng Ngãi được thu thập từ các cơ quan, đơn vị có trách nhiệm của tỉnh Quảng Ngãi, luận án đã khái quát, mô tả bức