Quyền của người bị buộc tội trong giai đoạn khởi tố, điều tra vụ án hình sự từ thực tiễn tỉnh Bình Dương

nay, pháp luật đã quy định về điều kiện, tiêu chuẩn bổ nhiệm các chức danh tư pháp trong giai đoạn khởi tố, điều tra nhưng do trình độ chuyên môn nghiệp vụ của người tiến hành tố tụng chưa đồng đều ở các địa phương. Ở một số địa phương, một bộ phận cán bộ có thẩm quyền tiến hành tố tụng trong giai đoạn khởi tố, điều tra còn yếu về chuyên môn nghiệp vụ dẫn đến việc không nắm vững các quy định của pháp luật tố tụng hình sự về quyền của người bị buộc tội trong giai đoạn này nên áp dụng chưa đúng quy định của pháp luật, làm ảnh hưởng đến việc thực hiện quyền của người bị buộc tội. Để nâng cao hiệu quả áp dụng quy định của pháp luật về quyền của người bị buộc tội trong giai đoạn khởi tố, điều tra vụ án thìcần phải thường xuyên đào tạo, bồi dưỡng để nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho những người có thẩm quyền tiến hành tố tụng trong giai đoạn khởi tố, điều tra. Cần thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn về chuyên môn, kỹ năng tiến hành tố tụng, thường xuyên cập nhật các quy định mới của pháp luật tố tụng hình sự về đảm bảo quyền của người bị buộc tội. Lãnh đạo các cơ quan cần quan tâmtổ chức tọa đàm, hội thảo trao đổi, rút kinh nghiệm về những hạn chế, thiếu sót trên thực tế trong hoạt động khởi tố, điều tra vụ án hình sự. Bên cạnh việc nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ những người có thẩm quyền tiến hành tố tụng trong giai đoạn khởi tố, điều tra thì cần nâng cao nhận thức của những người tiến hành tố tụng trong việc đảm bảo các quyền của người bị buộc tội. Người có thẩm quyền cần nhận thức đúng đắn rằng việc đảm bảo các quyền của người bị buộc tội trong giai đoạn khởi tố, điều tra không chỉ góp phần đảm bảo quyền con người, quyền công dân trong tố tụng hình sự mà còn góp phần xác định sự thật khách quan của vụ án, hạn chế oan sai trong giai đoạn khởi tố và điều tra vụ án. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng tố tụng cho những người tiến hành tố tụng. Những người tiến hành tố tụng phải nhận thức đúng đắn, đầy đủ về các quy định của pháp luật liên quan đến bảo đảm quyền của người bị buộc tội trong trong tố tụng hình sự.

- Hoàn thiện chế độ trách nhiệm đối với người tiến hành tố tụng

Trước hết, các cơ quan công an, tòa án, VKS, thanh tra và các cơ quan khác có liên quan phải nghiêm chỉnh thực hiện các quy phạm pháp luật, giữ đúng vị trí, vai trò, chức năng và nhiệm vụ của mình, tích cực tham gia quản lý nhà nước, quản

lý xã hội bằng pháp luật và không ngừng tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. Phải tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật, đồng thời tạo các điều kiện cần thiết để người dân có thể tham gia giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước và thực hiện pháp luật một cách thuận lợi.

Cần hoàn thiện các quy định về trách nhiệm hình sự đối với các hành vi xâm phạm quyền con người trong hoạt động tư pháp nói chung, trong xét xử vụ án hình sự nói riêng. Đối với những trường hợp do thiếu trách nhiệm truy cứu trách nhiệm hình sự oan người không có tội gây hậu quả nghiêm trọng cần phải truy cứu trách nhiệm hình sự nghiêm minh để nâng cao trách nhiệm của người tiến hành tố tụng trong việc bảo đảm quyền con người.

Từng bước hoàn thiện pháp luật về bồi thường thiệt hại trong trường hợp oan, sai trong tố tụng hình sự. Điều 26 Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2009 đã quy định tương đối chi tiết các trường hợp Nhà nước có trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động tố tụng hình sự. Điều 27 của Luật quy định những trường hợp không được bồi thường. Đó là một bước tiến rất lớn về mặt lập pháp so với Nghị quyết 388/NQ-UBTVQH. Tuy nhiên, bảo đảm quyền con người của người bị buộc tội cần được hoàn thiện theo hướng Nhà nước có trách nhiệm bồi thường thiệt hại không chỉ trong trường hợp oan, mà cả trong trường hợp điều tra, truy tố, xét xử sai gây thiệt hại cho công dân. Bởi vì, trong thực tế có trường hợp điều tra, truy tố, xét xử sai có thể gây ra thiệt hại lớn hơn, gây hậu quả nghiêm trọng hơn trường hợp bị oan.

Hoàn thiện chế độ kỷ luật đối với hành vi của người có thẩm quyền tiến hành tố tụng xâm hại QCN trong TTHS nhưng chưa đến mức độ truy cứu trách nhiệm hình sự thì tùy tính chất, mức độ phải được xử lý kỷ luật một cách hợp lý. Đặc biệt không nên giao tiếp tục thực hiện các trách nhiệm cho những người không đủ năng lực đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của hoạt động tư pháp, đã có những vi phạm nghiêm trọng quyền con người.

Tăng cường nâng cao chất lượng, kiện toàn tổ chức đội ngũ cán bộ làm công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại tư pháp, nhất là khiếu nại giám đốc thẩm, tái thẩm.

Các giải pháp quan trọng là: nâng cao ý thức pháp luật, trình độ, năng lực, nhận thức của người tiến hành tố tụng; tăng cường giải thích, hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật TTHS; nâng cao năng lực, vị thế của đội ngũ luật sư; hoàn thiện chế độ trách nhiệm của cơ quan, người tiến hành tố tụng đối với việc xâm phạm quyền con người trong TTHS nói chung, của người bị buộc tội nói riêng; kiện toàn tổ chức đội ngũ cán bộ làm công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại tư pháp

- Đầu tư xây dựng cơ sở vật chất của các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng, cải thiện thu nhập cho người có thẩm quyền tiến hành tố tụng

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 88 trang tài liệu này.

Để đảm bảo quyền của người bị buộc tội trong quá trình tố tụng bên cạnh việc hoàn thiện hệ thống pháp luật và các cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng thì việc đầu tư kinh phí để xây dựng cơ sở vật chất phục vụ cho các hoạt động tố tụng nhằm bảo đảm tốt nhất quyền của người bị buộc tội trong giai đoạn khởi tố, điều tra là vấn đề rất quan trọng. Nhà nước cần đầu tư xây dựng cơ sở vật chất như các phòng hỏi cung, phòng tạm giữ, tạm giam đáp ứng yêu cầu của BLTTHS quy định. Bên cạnh đó, thu nhập của đội ngũ người tiến hành tố tụng còn thấp chưa tương xứng với nhiệm vụ, trách nhiệm cũng là một nguyên nhân ảnh hưởng đến chất lượng giải quyết các vụ án hình sự. Vì vậy, Nhà nước cần xây dựng chế độ lương và phụ cấp, công tác phí phù hợp để các chủ thể này nhằm phát huy năng lực, tinh thần tích cực của họ trong việc đảm bảo quyền của người bị buộc tội.

- Nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng tham gia tố tụng và đạo đức nghề nghiệp của người bào chữa. Hoạt động của người bào chữa có vai trò quan trọng trong việc bảo đảm các quyền tố tụng của người bị buộc tội trong giai đoạn khởi tố, điều tra vụ án hình sự. Mặc dù, người bào chữa là những người có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cao và đã trải qua các lớp đào đạo nghề cũng như được đào tạo về kỹ năng hành nghề. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, một bộ phận không nhỏ trong đội ngũ người bào chữa vẫn còn hạn chế về trình độ chuyên môn nghiệp vụ và kỹ năng chuyên sâu khi tham gia tố tụng trong giai đoạn khởi tố, điều tra.Bên cạnh việc nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ và kỹ năng của người bào chữa khi tham gia tố tụng thì cũng cần nâng cao ý thức trách nhiệm, đạo đức nghề nghiệp của người bào chữa khi tham gia tố tụng.

Kết luận Chương 2

Trong những năm qua, hoạt động đấu tranh phòng chống tội phạm tại Bình Dương từng bước có hiệu quả. Các quyền cơ bản và các nguyên tắc tố tụng cơ bản được triển khai phù hợp với tình hình kinh tế xã hội trên địa bàn tỉnh. Tuy nhiên, nhìn từ góc độ bảo đảm quyền con người của người bị buộc tội, hoạt động tố tụng hình sự trên địa bàn tỉnh Bình Dương trong những năm qua còn tồn tại những hạn chế, bất cập: tình trạng bắt, tạm giữ, tạm giam trái pháp luật, truy cứu trách nhiệm hình sự oan, sai vẫn xảy ra; các quy định của BLTTHS còn bị vi phạm nghiêm trọng… mà nguyên nhân của những hạn chế đó là do:

Các bất cập của BLTTHS

Ý thức, trình độ, năng lực của người tiến hành tố tụng

Chế độ trách nhiệm đối với người tiến hành tố tụng chưa rò ràng.

Từ đó, nghiên cứu và phân tích thực trạng áp dụng pháp luật từ thực tiễn khởi tố, điều tra trên địa bàn tỉnh Bình Dương nhằm tìm ra những bất cập, nguyên nhân của chúng, là cơ sở khoa học, thực tiễn quan trọng góp phần cho việc hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả hoạt động bảo đảm quyền con người của người bị buộc tội trong TTHS ở nước ta. Trong chương này luận văn đã đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng quy định của BLTTHS năm 2015 về bảo đảm quyền con người của người bị buộc tội. Trong đó bao gồm các giải pháp về hoàn thiện quy định của BLTTHS năm 2015 và nhóm giải pháp khác.

+ Về nhóm giải pháp hoàn thiện quy định của BLTTHS năm 2015 về quyền của người bị buộc tội trong giai đoạn khởi tố, điều tra vụ án hình sự bao gồm: Một là, bổ sung quyền đề nghị thay đổi người có thẩm quyền tiến hành tố tụng cho người bị tạm giữ tại Điều 59 BLTTHS năm 2015; Hai là, bổ sung quyền của người bị buộc tội được chỉ định người bào chữa trong một số trường hợp luật định tại Điều 59, 60, 61 (tương ứng với từng tư cách tố tụng); Ba là, bổ sung quyền được bồi thường thiệt hại cho người bị buộc tội trong tố tụng hình sự tại các Điều 58, 59, 60 BLTTHS; Bốn là, BLTTHS cần bỏ quy định tại 74 BLTTHS năm 2015“trong trường hợp cần giữ bí mật điều tra đối với tội xâm phạm an ninh quốc gia, thì Viện trưởng VKS quyết định để người bào chữa tham gia tố tụng từ khi kết thúc điều

tra”; Năm là,hoàn thiện quy định về thủ tục đăng ký bào chữa để đảm bảo tốt nhất quyền bào chữa cho người bị buộc tội; Sáu là, BLTTHS cần chính thức quy định vềquyền được giữim lặng cho người bị buộc tội. Bởi vìviệc ghi nhận quyền được giữim lặng cho người bịbuộc tội sẽlàcơsởnền tảng vững chắc bảo đảm quyền cho họ; Bảy là, hoàn thiện một số quy định nhằm đảm bảo thực hiện các quyền đặc thù của người bị buộc tội dưới 18 tuổi.

+ Một số giải pháp khác như: Nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ và nhận thức của người có thẩm quyền tiến hành tố tụng trong giai đoạn khởi tố, điều tra; Hoàn thiện chế độ trách nhiệm đối với người tiến hành tố tụng; Đầu tư xây dựng cơ sở vật chất của các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng, cải thiện thu nhập cho người có thẩm quyền tiến hành tố tụng; Nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng tham gia tố tụng và đạo đức nghề nghiệp của người bào chữa.

KẾT LUẬN

Tại mỗi quốc gia, quyền con người nói chung, và quyền của người bị buộc tội nói riêng được Hiến pháp, pháp luật bảo vệ trong đó có BLTTHS. Qua việc nghiên cứu thực tiễn tại Bình Dương về quyền của người bị buột tội trong gian đoạn khởi tố điều tra cho thấy BLTTHS năm 2015 đã đổi mới cả về nội dung, khoa học, tiến bộ, có tính khả thi cao, là công cụ pháp lý sắc bén để đấu tranh hữu hiệu với tội phạm, bảo vệ cuộc sống bình yên của nhân dân. Đặc biệt, những yêu cầu của Hiến pháp năm 2013 về dân chủ, pháp quyền, tôn trọng, bảo vệ bảo đảm quyền con người, quyền công dân, quyền của những người bị buộc tội cũng được nâng cao và bảo vệ, thể hiện sâu sắc trong BLTTHS năm 2015Chính vì những đổi mới nói trên, việc nghiên cứu đề tài “Quyền của người bị buộc tội trong giai đoạn khởi tố, điều tra vụ án hình sự từ thực tiển Tỉnh Bình Dương “là cần thiết. Tác giả đã nghiên cứu và rút ra một số kết luận cơ bản như sau:

Quyền của người bị buộc tội có xu hướng ngày một tăng lên và được pháp luật bảo vệ nhiều hơn. Bảo đảm tính kế thừa, tính hiện đại, tiếp thu những thành tựu tiến bộ của khoa học pháp lý và có những sửa đổi các nguyên tắc về tổ chức và hoạt động của các cơ quan tư pháp.

Các quyền của người bị buộc tội trong TTHS Việt Nam hiện nay đã được quy định khá đầy đủ trong BLTTHS. Việc xác định rò quyền của người bị buộc tội có ý nghĩa rất quan trọng trong việc giải quyết vụ án, nó giúp cho các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng không làm oan người vô tội; góp phần bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân.

Các quy định của BLTTHS năm 2015 về quyền của người bị buộc tội là cần thiết; là một trong các quy định của Hiến pháp 2013 và các nguyên tắc chung bảo vệ quyền con người trong hoạt động đấu tranh phòng chống tội phạm của các cơ quan THTT. Để những quy định này phát huy hiệu quả trong thực tế, đòi hỏi Đảng và Nhà nước cần có hướng dẫn áp dụng pháp luật một cách nghiêm túc, thống nhất và đồng bộ.

- . Trên cơ sở nghiên cứu, luận văn cho thấy việc bảo vệ quyền của người bị buộc tội trong thực tế vẫn còn nhiều khó khăn, trong đó có cả những nguyên nhân

chủ quan và nguyên nhân khách quan. Bên cạnh đó cho thấy các ưu điểm, hạn chế, bất cập làm cơ sở cho việc đưa ra những đề xuất, kiến nghị nhằm hoàn thiện các quy định của BLTTHS về quyền của người bị buộc tội..

- Tuy nhiên trong phạm vi có giới hạn của một luận văn cao học, tác giả đã phần nào tìm hiểu và làm rò một số vấn đề về quyền của người bị buộc tội mà tác giả tổng kết được. Do đó kết quả nghiên cứu của luận văn còn có những hạn chế nhât định nên cần có những đề tài nghiên cứu sâu sắc hơn, rộng hơn trong những đề tài nghiên cứu về BLTTHS Viêt Nam.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

A. VĂN BẢN PHÁP LUẬT

1. Tuyên ngôn thế giới về quyền con người năm 1948.

2. Công ước về các Quyền dân sự và chính trị năm 1966.

3. Hiến pháp Việt Nam năm 2013. 4. BLHS 1999, 2015.

5. BLTTHS 2003, 2015.

6. Nghị quyết số 03/2004/NQ-HĐTP, ngày 02/10/2004 Hướng dẫn thi hành một số quy định trong Phần thứ nhất “Những quy định chung” của BLTTHS 2003.

7. Thông tư liên tịch số 02/2018/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC- BQPquy định chi tiết trình tự, thủ tục, thời hạn, địa điểm bị can đọc, ghi chép bản sao tài liệu hoặc tài liệu được số hóa liên quan đến việc buộc tội, gỡ tội hoặc bản sao tài liệu khác liên quan đến việc bào chữa khi bị can có yêu cầu (khoản 4 Điều 60 BLTTHS năm 2015).

8. Thông tư liên tịch 06/2018/TTLT-VKSNDTC-TANDTC-BCA-BTP- BLĐTBXH về phối hợp thực hiện một số quy định của BLTTHS đối với người dưới 18 tuổi.

B. TÀI LIỆU THAM KHẢO

9. Báo cáo Tổng kết công tác kiểm sát năm 2014 của VKS nhân dân tỉnh Bình Dương;

10. Báo cáo Tổng kết công tác kiểm sát năm 2015 của VKS nhân dân tỉnh Bình Dương;

11. Báo cáo Tổng kết công tác kiểm sát năm 2016 của VKS nhân dân tỉnh Bình Dương;

12. Báo cáo Tổng kết công tác kiểm sát năm 2017 của VKS nhân dân tỉnh Bình Dương;

13. Báo cáo Tổng kết công tác kiểm sát năm 2018 của VKS nhân dân tỉnh Bình Dương;