Nghệ thuật trình diễn nghi lễ Then của người Tày ở huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn - 27

Dịch nghĩa

Dú đâng cai nhằng tốc mu, tốc cáy.

Dưới gầm sàn trâu bò đầy chuồng, lợn gà

đầy sân?

-Gắm ngòa câu nhằng nòn phăn Bố mầng pây chèo đò

Nhằng chèo táng tha tấư bố đáy tốc nặm,

Nhằng tha nưa khoẳm lừa

Hôm qua tôi nằm mơ Thấy ông đi chèo đò

Đến khúc sông trên thì ngã xuống nước,

khúc sống dưới thì rơi xuống vực

Nhạc …..

-Để mé thông ơi!

Khoái khoái khấu mà, au chìa khóa hứ Anh, khay hòm hứ Ca.

Te Ca nủng tứa lương đây báo, tứa đáo thai đò.

Để nhằng!

Vua sai bài ép, vua thai bài ép, quan sai phải chịu,

Phải lo liệu việc quan.

Để nhằng ngoằn tầư cũng nhằng mì hành lý xính thâng

Kim ngân vàng bạc

Nhằng xính đến chờ Cạ dú pang pé

Te Cạ thai đò, thai táng áp khói khấu mà

...

Nhạc ….

Này Bà Thuông ơi!

Mau mau vào đây, đưa chìa khóa mở hòm cho Anh.

Để anh mặc áo vàng đẹp trai, áo gấm đi chèo đò

Việc vua sai anh phải làm,

Việc Chúa bắt anh phải chịu. Phải lo liệu việc quan

Ngày nào cũng có chuyến hàng gửi đến Đầy kim ngân, vàng, bạc

Đang chờ anh ở bến sông, Để anh đi chèo đò,

Đi xong chuyến anh về…

*Chèo đò (Âm nhạc chuyển sang giai điệu hát ví ) Để Đôi quan Thuông thai đò

Đò ơi !

Đôi chàng quan Thuông lái đò, Đò dọc quá hải ta có mấy đò đưa

Đò ngang! Đò ngang, ta có mấy con chèo, đò đưa ta chèo,

Dịch nghĩa

Cùng nhau lái đò sang hải cho mau

Đò ơi! Đôi quan Thuông thai đò ... đò ơi! Cùng nhau lái đò sang hải cho mau.

-Tình cờ lại gặp tình cờ,

Kẻ nam, người bắc ai ngờ gặp nhau. Sinh thời chờ hẹn nhau đây,

Như cá với nước, như mây gặp rồng. Trầu này trong cơi ta cứ mời liền tay. Trầu cho xin miếng, ta có đôi học trò.

Để đôi nàng công chúa, cung tiên sang sông chèo đò,

Đò dọc ta có mấy đò đưa! Ta chèo sang hải theo thuyền a Đê đôi ta vừa đi, vừa liếc mắt trông sang,

Vừa đi vừa liếc ngang trông thấy đôi nàng công chúa, cung tiên Để lúc này Chuyến đò lênh đênh thì hãy còn xa.

Chợ búa thì xa, quán chẳng có người bán hàng. Biết lấy gì thết đãi nhau đây?

Chuyến này còn hẹn chuyến sau.

- Lúc này trong tay em chỉ có một cơi trầu, Trầu này chính thực trầu tính, trầu tình.

Trầu này do chính tay em têm hôm qua

Mặn vỏ, vừa vôi, têm bằng cánh phượng hoa hồng Mời đôi chàng quan thuông lái đò.

Ăn vào cho đỏ môi minh, môi em.

- Lúc này trong tay anh chỉ có một vòng cổ tay, Trao nốt cho đôi nàng cung chúa, cung tiên.

- Trong tay em lúc này chỉ có nhẫn đeo tay Trao cho chàng quan Thuông.

Vòng tay, nhẫn đã trao cho nhau đoạn rồi,

Dịch nghĩa

Em cũng nói câu chuyện lênh đênh cho xong. Lúc này ở nhà em cũng đã có chồng, có con. Chuyến này đã thất hứa thì thôi.

Nhẫn đeo tay em cũng đã lấy lại đoạn rồi

- Vòng tay anh cũng đã lấy lại đoạn rồi.

Anh cũng nói câu chuyện lênh đênh cho xong Nhà cửa anh lúc này đã có vợ có con,

Một bên đã có vợ, một bên đã có chồng. Câu chuyện đã nhỡ thất hứa thì thôi.

Đôi đường thủy tình đã phân bảy phân ba, chia rồi. Cung đàn vừa đứt đôi,

Cùng nhau chèo thuyền vào bến hải cho mau. Đôi đường phân bảy phân ba đoạn rồi.

Kéo thuyền vào bến trả quan…/

Chương 6: Khẩu tu Vua

Én ơi! píc lương, Én ơi! píc đào.

Chú ve én khầu mừa cạ vua ông rằng rặc, Én au hương khẩu thăm ngườm vua cha rằng rặc.

Én ơi! tấp píc khấu thẳm theo quan, Rộng cánh khẩu không theo chúa. Én ơi! ná bân tắm, bân tung.

Bân tung lủng lắm, bân tắm lao ca.

Chương 6: Vào cửa Vua

Chim én! cánh vàng, Chim én! cánh hồng.

Truyền én nhỏ mau về đây cho quan gặp, Gọi én nhỏ mau về đây cho Tướng sai.

Én nhỏ bay chấp chới theo quan, Én nhỏ bay rập rờn theo chúa.

Quan ơi! Én bay thấp sợ quạ, Én bay cao sợ diều hâu bắt

Én ơi! tấp píc khấu thẳm theo quan, Rộng cánh khẩu không theo chúa

Én ơi! thẳm lùng, thẳm nưa.

Thẳm nưa, thông, kéo rằng rặc

Bay qua núi cao cánh én mỏi, Bay qua núi lớn cánh én đau. Bay về cung vua én vào tâu,

Bay vào cung chúa én vào trình.

Dịch nghĩa

Nhằng pá khỉn hoa dú noọc nà là khoán lái

Ré để én đào la én noộc nái chơi xuân Nhằng én hoa là én hồng khứn mừa nưa chơi lấu, Để én lương tiến lấu để tinh

sạch

Én nhận ngọn cờ hoa Vua ban, Én nhận ngọn cờ đào Chúa cấp, Én hồng vào cửa vua trình tấu, Én vàng vào dâng lễ cho sạch.

Chương 7: Nộp lễ

Nhằng binh mạ các vị Tướng quan, pháp thư, pháp thắng

Nhằng nộp pây thuốn, ná tấư, ná nưa, Nộp pây thuốn ná dường, ná thớ.

Nộp pây thuốn né nhằng khứn qua luông chuông, qua ràng,

Thần sét địa tạng pháp thư,

Nộp pây thuốn căn tam đàn các Tướng.

Chương 7: Nộp lễ

Đề binh mã các vị Tướng quan, pháp Thư, pháp Thắng mang lễ

Để nộp tất cả lễ trên, lễ dưới, Lễ bàn thờ, lễ nhà Thớ.

Nộp cho hết thần Sơn Lâm, Thổ Địa, Thần Sét, Địa Tạng, Pháp Sư.

Nộp cho ba đàn các Tướng,

Nhằng mạ lếch pây ràng, mạ khang pây ná,

Nộp pây thuốn mạ lếch cứu dân, Nhằng nộp pây thuốn mạ ngần độ thế.

Đo thuốn tam tầng, tạm tắng, tạm nằm,tạm ngang, tạm dọc,

Nhằng tạm trên, tạm dưới, tạm hai hàng đôi bên,

Ré tạm chang, tạm học trò.

Nhằng nộp pây thuốn ná đáy quả cam, quả quýt, quả mít, quả mơ, nhãn lồng, Nộp pây thuốn quả cam, quả quýt, quả

hồng, đầy khê.

Để ngựa sắt đi đường, ngựa gang đi trước. Ngựa sắt để cứu dân, ngựa bạch cứu nhân độ thế.

Đủ hết ba tầng trạm: trạm đứng, trạm ngang, trạm dọc

Trạm trên, trạm dưới, trạm hai hàng đôi bên, Trạm giữa, trạm học trò.

Để nộp đầy đủ quả cam, quả quýt, quả mít, quả mơ, quả hồng đầy khay.

Dịch nghĩa

Nộp pây thuốn péng pính, péng khô, đường khô, đường cáp péng hơ.

Te nhằng te nộp pây thuốn, péng xì, hom

ngai, péng tái, péng toong…

Nộp đầy đủ bánh nướng, bánh khô, đường phên, đường cát. bánh thơm

Để nộp đầy đủ bánh dầy lá ngải, bánh rợm,

bánh gio.

Tam típ bình lẩu lò, chất típ vò lẩu thiêu. Nhằng lẩu phất te bà mẻ thớ hương lòng thương thớ án.

Nhằng quá quan xuân nằng ăn chay nằm mộc,

Nhằng canh dưa muối nhạt ba ngày sáu

buổi.

Ba mươi bình rượu ngâm, bảy mươi bình rượu nấu.

Rượu ngon để các bà mẹ thờ hương lòng thương thớ án.

Để qua mùa xuân, ăn chay nằm mộc, Canh dưa muối nhạt ba ngày sáu buổi.

Để nhằng te pán gắm ngòa, đã châm gắm cón.

Tam típ vò lấu phất, chất típ vò lẩu hoan. Bách vật đã tón đo

Mọi tàng đã tón thuổn …. Bách vật đã tón đo

Tam típ vò lẩu lo, chất típ vò lẩu thiêu.

Rượu đã nấu hôm qua, đã ngâm hôm trước: Bách vật đã nhận đủ

Vạn lễ đã nhận xong.

(ba mươi bình rượu ngâm, bảy mươi bình rượu nấu) 2

8. Phán truyền và chúc phúc: ứng tác theo mục đích của chương trình

Chương 9: Mủa chầu, tán lộc

(Chiêng nguột lầu pây lin chơi xuân Xo di pây múa chầu là lau lìn

Mọi cần rầu pây lin chơi xuân,

Xo chất pây múa chầu là thông thả Bjóoc lăng dú tấư nặm slăn lai

Bjóoc lăng dú vò dài la khăm đét) 2

Mà rầu thình Then, sày căn múa chầu Then …hú hú

Chương 9: Múa chầu, tán đàn Ngày hội cùng đi chơi xuân, Cùng nhau đi múa chầu vui vẻ, Mọi người nhau đi chơi xuân

Ngày xuân đi múa chầu thong thả. Hoa gì nở dưới nước đẹp tươi, Hoa gì nở trên đồi cao rực rỡ

Mời vào nghe hát Then, cùng nhau vui múa

chầu, tán lộc…hú hú

Dịch nghĩa

Chương mười: Hồi binh khao quân

Te nhằng qua khứn ràng Khau khát, Khau hai,

Nhằng khứn không Khau khát đét lai, Khau hai đét lắm

Anh nào đi trước chớ đừng quên, đi sau chớ chầy

Trầu trong túi, đi đường binh quân cứ xơi.

Trầu trong cơi đi đường binh quân cứ nghiền.

Chương mười: Hồi binh khao quân Để quân binh Cưỡi rồng đi dâng lễ các quan,Cưỡi ngựa đi dâng lễ các Tướng đã xong,

Để lên đường qua núi Khau Khát, Khau Hai Qua núi Khau Khát nắng to, Khau Hai nắng chói

Anh nào đi trước chớ đừng quên, đi sau chớ chầy

Trầu trong túi, đi đường binh quân cứ xơi. Trầu trong cơi binh quân cứ dùng

Nhằng Miếng trầu chia ba, điếu gia chia làm mười.

Anh nào xơi trầu càng nhai càng đỏ như vang nhuộm điều.

Anh hút thuốc, để hoằn bân khắp tứ phương.

Vừa đi đường, vừa hát hò reo vang dọc đường.

Anh nào đi trước liếc mắt trông sang, nhằng đi sau đi chớ chầy.

Kéo lườn lượt khứn mà như bứa bươn tam

Để te kéo quân binh theo rằng rặc.

Để trống dóng dả ba tiếng ba hồi.

Miếng trầu chia ba, điếu thuốc chia làm mười

Anh nào xơi trầu càng nhai càng đỏ như vang nhuộm điều.

Anh hút thuốc, để khói bay khắp tứ phương. Vừa đi, vừa hát hò reo vang dọc đường.

Anh nào đi trước liếc mắt trông sang, đi sau chớ chầy.

Kéo nườn nượt trên đường như bướm tháng ba.

Để kéo quân binh theo rầm rập Để trống dóng dả ba tiếng ba hồi.

Để vừa đi đường vừa hát hò reo vang.

Để khứn mừa rằng rặc quá ré thâng

Để quân binh vừa đi vừa hát hò reo vang.

Để kéo qua cung bà Phù thủy Dả Dỉn, Dả

Dịch nghĩa

không, thâng mé Dả Dỉn, Dả Tai.

Để te quân binh, để te khứn rằng rặc ré quá khứn không Bà Vương.

Nhằng khai háng để phân vân rằng rặc Để háp khứn không Bà Vương … Nhằng quá kéo toong núi Lở, núi Lăn,

Để te đã qua, binh quân kéo mạ lồng bờ sông Ngân Hà rằng rặc Khẩu mừa Thuông Báo, Thuông Quan.

Nhằng ná thâng khấu tạm, khấu dinh

Để Thớ thầy mừng lòng, mừng dạ

Tai

Anh nào đi trước thì gánh lễ. Anh nào đi sau thì gánh quà. Để gánh vào cửa Bà Vương.

Vượt qua hai đèo cao Núi Lở, Núi Lăn Quan binh kéo về bờ sông Ngân Hà rầm rập Đi qua cửa ông lái đò Thuông Báo, Thuông Quan.

Để quan Then mừng lòng, mừng dạ.

Để bộ tốc bộ lồng không như bay, Không tốc không a nhằng chớ chầy,

Để mường tốc mường quân binh mừa tạm

Để mừa dinh Tạm, Phủ Công Đồng đã qua.

Để bịnh mạ Đại lương, Cốc lấu, Tiểu lương

Nhằng phụ tá khầu tòa, khấu tạm.

(Quân binh kéo mà nhằng khao mạ, hồi binh)

Đoạn tiếp đoạn quân binh đã qua, Đường tiếp đường quân binh về trạm Để quan Then mừng lòng, mừng dạ Đồng Thớ dừng binh, Đồng Giang ngựa nghỉ.

Để kéo và trạm khao binh, khao mã, hồi binh.