Hoạt động đầu tư mạo hiểm trên thế giới và một số bài học kinh nghiệm cho Việt Nam (2008)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG KHOA KINH TẾ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ

CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ ĐỐI NGOẠI

-------------

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Đề tài:

HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ MẠO HIỂM TRÊN THẾ GIỚI VÀ MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 126 trang tài liệu này.

Sinh viên thực hiện : Nguyễn Thạch Hoàn

Lớp : Anh 9

Khoá : 43C – KT&KDQT

Giáo viên hướng dẫn : ThS. Phạm Thị Mai Khanh

Hà Nội – 06/2008

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

ĐTMH: Đầu tư mạo hiểm

R&D: Research and development – Nghiên cứu và phát triển ĐTNN: Đầu tư nước ngoài

KHCN: Khoa học công nghệ KCNC: Khu công nghệ cao CNC: Công nghệ cao CNTT: Công nghệ thông tin

ROI: Return on investment – Suất sinh lời của vốn đầu tư LBI: Leverage buy in – Mua lại nhờ vốn vay

IPO: Initial public offering – Phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng TTCK: Thị trường chứng khoán

CTCP: Công ty cổ phần TNHH: Trách nhiệm hữu hạn

GDP: Tổng sản phẩm quốc nội

OECD: Tổ chức hợp tác và phát triển quốc tế WB: Ngân hàng thế giới

MỤC LỤC

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

LỜI MỞ ĐẦU 1

CHƯƠNG MỘT: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ ĐẦU TƯ MẠO HIỂM 3

I. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, BẢN CHẤT, VÀ CÁC YẾU TỐ CẤU THÀNH ĐTMH 3

1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, BẢN CHẤT CỦA ĐTMH 3

2. CÁC YẾU TỐ CẤU THÀNH ĐTMH 8

2.1 VỐN MẠO HIỂM, VÀ QUỸ ĐTMH 8

2.2 CHỦ THỂ THAM GIA HOẠT ĐỘNG ĐTMH 17

2.3. QUY TRÌNH ĐTMH 18

II. VAI TRÒ CỦA ĐTMH ĐỐI VỚI NỀN KINH TẾ QUỐC DÂN... 23

1. ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP ĐTMH CÓ HAI VAI TRÒ CƠ BẢN: 23

2. ĐỐI VỚI THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH NÓI CHUNG, VÀ THỊ

TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN NÓI RIÊNG 25

3. ĐỐI VỚI QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI CÔNG NGHỆ 26

CHƯƠNG HAI: HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ MẠO HIỂM TRÊN THẾ GIỚI

..................................................................................................................... 29

I. QUÁ TRÌNH RA ĐỜI VÀ PHÁT TRIỂN CỦA HOẠT ĐỘNG ĐTMH TRÊN THẾ GIỚI 29

1. SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN 29

2. XU HƯỚNG HOẠT ĐỘNG ĐTMH TRÊN THẾ GIỚI 35

II. HOẠT ĐỘNG ĐTMH TẠI MỘT SỐ QUỐC GIA TRÊN THẾ

GIỚI 37

1. HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở MỸ 37

1.1. SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở MỸ

................................................................................................... 37

1.2 NHẬN XÉT CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở MỸ 45

2. HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở TRUNG QUỐC 49

2.1 KHÁI QUÁT SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở TRUNG QUỐC 49

2.2. NHẬN XÉT CHUNG 54

3. HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở ẤN ĐỘ 56

3.1 KHÁI QUÁT QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở ẤN ĐỘ 56

3.2. NHẬN XÉT CHUNG 60

4. HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở SINGAPORE 61

4.1. KHÁI QUÁT HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở SINGAPORE 61

4.2 NHẬN XÉT VAI TRÒ CỦA CHÍNH PHỦ SINGAPORE ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG ĐTMH 64

CHƯƠNG BA: MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH ĐỂ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở VIỆT NAM 68

I. THỰC TRẠNG VÀ TRIỂN VỌNG HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở VIỆT NAM 68

1. SỰ CẦN THIẾT CỦA VIỆC HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN ĐTMH Ở VIỆT NAM 68

2. KHÁI QUÁT THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở VIỆT NAM

......................................................................................................... 69

2.1 GIAI ĐOẠN 1990-2002 70

2.2. GIAI ĐOẠN TỪ NĂM 2002 ĐẾN NAY 73

2.3 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ CỦA CÁC QUỸ ĐTMH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 75

3. THỜI CƠ VÀ THÁCH THỨC ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN HOẠT

ĐỘNG ĐTMH Ở VIỆT NAM 80

3.1 THỜI CƠ 80

3.2 THÁCH THỨC 81

II. MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH

ĐỂ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở VIỆT NAM 84

1. MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM ĐỂ PHÁT TRIỂN HOẠT

ĐỘNG ĐTMH Ở VIỆT NAM 84

1.1. CŨNG NHƯ CÁC HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ KHÁC, ĐTMH CHỈ CÓ THỂ PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA CHÚNG ĐỐI VỚI NỀN

KINH TẾ KHI ĐƯỢC ĐIỀU TIẾT THEO CƠ CHẾ THỊ TRƯỜNG 84

1.2. LĨNH VỰC MÀ CÁC QUỸ ĐTMH HƯỚNG ĐẾN TRONG GIAI

ĐOẠN ĐẦU LÀ CÁC LĨNH VỰC CÔNG NGHỆ CAO 85

1.3. KHU VỰC KINH TẾ TƯ NHÂN, LỚP DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ LÀ ĐỐI TƯỢNG CHÍNH CỦA CÁC QUỸ ĐTMH 85

1.4. MÔ HÌNH TỔ CHỨC QUỸ ĐTMH ĐƯỢC COI LÀ PHÙ HỢP VỚI VIỆT NAM TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY LÀ MÔ HÌNH QUỸ - CÔNG TY CỔ PHẦN 86

1.5. NHÀ NƯỚC ĐÓNG VAI TRÒ QUAN TRỌNG TRONG VIỆC TẠO ĐIỀU KIỆN THUẬN LỢI CHO SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA ĐTMH 87

1.6. PHÁT TRIỂN ĐTMH LÀ CẢ MỘT QUÁ TRÌNH, LIÊN QUAN ĐẾN NHIỀU LĨNH VỰC VÀ PHẢI PHÙ HỢP VỚI ĐIỀU KIỆN VÀ TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA NỀN KINH TẾ 88

2. MỘT SỐ GỢI Ý CHÍNH SÁCH ĐỂ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở VIỆT NAM 89

2.1. CÁC GIẢI PHÁP, CHÍNH SÁCH MANG TÍNH VĨ MÔ 89

2.2. CÁC GIẢI PHÁP, CHÍNH SÁCH MANG TÍNH VI MÔ 94

KẾT LUẬN 98

TÀI LIỆU THAM KHẢO 100

PHỤ LỤC 102

LỜI MỞ ĐẦU

Trên thế giới, khái niệm đầu tư mạo hiểm (ĐTMH) đã ra đời từ lâu, và hoạt động ĐTMH có những đóng góp không nhỏ cho sự phát triển kinh tế thế giới nói chung, và đối với các doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế tư nhân của các quốc gia nói riêng.

Ở các quốc gia phát triển như Mỹ, và một số quốc gia phát triển ở châu Âu như Anh, Pháp, Đức vốn đầu tư mạo hiểm có vai trò hết sức quan trọng đối với nền kinh tế. Mặc dù vốn ĐTMH chỉ chiếm một tỷ trọng rất nhỏ so với GDP của các nước nhưng đã được sử dụng một cách hiệu quả để tiến hành đầu tư vào các doanh nghiệp và đã tạo ra hàng triệu việc làm, góp phần làm giảm áp lực thất nghiệp cho nền kinh tế. Đồng thời hoạt động ĐTMH đã tạo ra một loạt các công ty mới, nhất là các công ty công nghệ cao, những công ty này đã có những kế hoạch phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) rất lớn và thành công. Điều này đã thúc đẩy thị trường tài chính nói chung, và thị trường chứng khoán (TTCK) nói riêng hoạt động có hiệu quả và năng động hơn. Đối với các quốc gia ở châu Á, ĐTMH tuy ra đời chưa lâu nhưng đang ngày càng được quan tâm hơn bởi các nhà đầu tư cũng như chính phủ các nước. Các quốc gia trong khu vực như Trung Quốc, Ấn Độ, Singapore ... là những quốc gia đã thu hút một lượng lớn vốn ĐTMH của các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Đối với Việt Nam, hoạt động ĐTMH đã bước đầu được hình thành với một số quỹ ĐTMH đã đi vào hoạt động.

Trong bối cảnh Việt Nam gia nhập tổ chức thương mại thế giới (WTO) để đứng vững trong sự cạnh tranh ngày càng gia tăng, bên cạnh việc duy trì sự ổn định và bền vững về chính trị, cần có một nền kinh tế phát triển với nhiều ngành công nghiệp mũi nhọn có hàm lượng khoa học kỹ thuật cao. Tuy nhiên, để phát triển các ngành này đòi hỏi một lượng vốn lớn do thời gian nghiên cứu và phát triển các sản phẩm kéo dài cũng như rủi ro thất bại cao nên việc xây dựng, hình thành và thúc đẩy hoạt động ĐTMH phát triển là cần thiết. Nhận thức được vấn đề này, tác giả đã chọn đề tài: “Hoạt động đầu tư mạo hiểm trên thế giới và một số bài học kinh nghiệm cho Việt Nam” làm Khóa luận tốt nghiệp cho mình.

Khóa luận nhằm nghiên cứu sự hình thành, phát triển hoạt động ĐTMH trên thế giới cũng như đặc điểm, vai trò của nó đối với nền kinh tế một số nước trên thế giới từ đó rút ra các bài học kinh nghiệm để áp dụng thành công và phù hợp với tình hình thực tế Việt Nam hiện nay.

Khóa luận sử dụng phương pháp phân tích và tổng hợp từ các số liệu trong nước cũng như nước ngoài kết hợp với phương pháp thống kê. Các số liệu sử dụng trong khóa luận chủ yếu tổng hợp từ các nghiên cứu đã được thực hiện về các vấn đề liên quan mà không qua khảo sát và điều tra riêng.

Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, khóa luận có bố cục gồm 3 chương: Chương Một: Khái quát chung về đầu tư mạo hiểm

Chương Hai: Hoạt động đầu tư mạo hiểm trên thế giới

Chương Ba: Một số bài học kinh nghiệm và gợi ý chính sách để phát triển hoạt động đầu tư mạo hiểm ở Việt Nam

Trong đó, Chương Một đề cập đến các vấn đề có tính chất tổng quan về đầu tư vốn mạo hiểm cũng như các kiến thức cơ bản về hoạt động của quỹ ĐTMH và vai trò của đầu tư vốn mạo hiểm đối với nền kinh tế. Chương Hai sẽ đi sâu nghiên cứu và phân tích thực trạng hoạt động ĐTMH trên thế giới và một số quốc gia tiêu biểu, qua đó sẽ đưa ra một số nhận xét về hoạt động ĐTMH trên thế giới. Và chương Ba, sau khi nghiên cứu thực trạng ĐTMH tại Việt Nam trong thời gian qua cũng như các yếu tố tác động đến ĐTMH ở Việt Nam, tác giả rút ra một số bài học kinh nghiệm và gợi ý một số chính sách nhằm thúc đẩy hoạt động ĐTMH ở Việt Nam trong thời gian tới.

Em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới cô giáo - Thạc sĩ Phạm Thị Mai Khanh, Bộ môn Đầu tư nước ngoài, Khoa Kinh tế và Kinh doanh quốc tế, người đã trực tiếp hướng dẫn Em tận tình trong suốt thời gian qua cũng như cô giáo chủ nhiệm và toàn thể các thầy - cô giáo trong trường đại học Ngoại Thương đã truyền đạt cho Em những kiến thức quí báu trong suốt thời gian học tập tại trường.

CHƯƠNG MỘT‌‌

KHÁI QUÁT CHUNG VỀ ĐẦU TƯ MẠO HIỂM

I. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, BẢN CHẤT, VÀ CÁC YẾU TỐ CẤU THÀNH ĐTMH

1. Khái niệm, đặc điểm, bản chất của ĐTMH

Đầu tư mạo hiểm đã xuất hiện từ lâu và không còn mới mẻ đối với nhiều người, nhưng hiện nay trên thế giới vẫn chưa có một định nghĩa thật chính xác ĐTMH là gì. Thêm vào đó vì ở các khu vực trên thế giới có đặc thù kinh doanh riêng biệt nên có khá nhiều cách hiểu khác nhau về ĐTMH.

Xét về mặt ngữ nghĩa học: Trong tiếng Anh, vốn ĐTMH là “Venture capital”. Thuật ngữ venture có nghĩa tổng quát là một hành vi dám chấp nhận rủi ro, nơi có nguy cơ thất bại cao. Ngoài ra, trên thế giới “venture” còn được hiểu là một trong những loại hình đầu tư dưới hình thức đầu tư trực tiếp. Tuy nhiên, sở dĩ chúng ta cần phải gọi tên loại hình đầu tư này là “đầu tư mạo hiểm” chủ yếu là để phân biệt với các hoạt động đầu tư thông thường, và nhấn mạnh tới tính rủi ro cao hơn mà các nhà đầu tư phải chấp nhận khi tiến hành các dự án đầu tư mạo hiểm của mình.

Xét về mặt kinh tế học: ĐTMH là một loại hình đầu tư trực tiếp, đây là một thuật ngữ chung để miêu tả việc đầu tư cho các dự án công nghệ hay khoa học đang trong tình trạng khát vốn. Trên thế giới, các nhà ĐTMH có khuynh hướng đầu tư vào các ngành kinh doanh đặc thù, doanh nghiệp được nhận nguồn vốn đầu tư này chủ yếu là các công ty vừa và nhỏ, mới thành lập hoặc trong giai đoạn khởi sự còn thiếu kinh nghiệm quản lý, có ý tưởng hay kế hoạch kinh doanh tốt. Nhà đầu tư sẽ nhận được lợi nhuận hay cổ phần (thường là cổ phần) khi công ty hoạt động kinh doanh tốt. Ngược lại nếu công ty phá sản hay thất bại, nhà đầu tư sẽ bị mất phần vốn đã đầu tư vào công ty đó.

Như đã trình bày ở trên, ĐTMH ở mỗi khu vực lại có cách hiểu khác nhau: