Đánh giá thực trạng rủi ro, sự cố và an ninh môi trường đường sắt đô thị thế giới giải pháp ứng dụng đối với Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI‌

TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG

--------------------------------------

TRƯƠNG VĂN DUY

ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG RỦI RO, SỰ CỐ VÀ AN NINH MÔI TRƯỜNG ĐƯỜNG SẮT ĐÔ THỊ THẾ GIỚI

GIẢI PHÁP ỨNG DỤNG ĐỐI VỚI VIỆT NAM

Chuyên ngành: Môi trường trong phát triển bền vững (Chương trình đào tạo thí điểm)

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. Nguyễn Văn Siêm

LỜI CẢM ƠN

Trước tiên tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành, sâu sắc nhất tới TS. Nguyễn Văn Siêm – Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội môi trường GTVT người đ tận tình hướng dẫn, truyền đạt cho tôi những kiến thức cơ bản c ng như đóng góp những ý kiến quý báu gi p tôi hoàn thành bản Luận văn này

Tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô giáo, các cán bộ công nhân viên của Trung tâm nghiên cứu Tài nguyên và Môi trường - Đại học Quốc gia Hà Nội đ rất nhiệt tình, tạo mọi điều kiện thuận lợi và gi p đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện Luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ông Nguyễn Hữu Thắng - Cục trưởng Cục ĐSVN, Ông Phạm Quốc Cường - Trưởng phòng Khoa học Công nghệ và Môi trường – Cục ĐSVN đ tạo mọi điều kiện tốt nhất để gi p đỡ tôi hoàn thành khóa đào tạo và hoàn thành đ ng tiến độ của Luận văn

Tôi c ng xin cảm ơn Vụ Kết cấu hạ tầng - Bộ GTVT; Vụ Môi trường – Bộ GTVT; Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam; Ban Quản lý đường sắt đô thị Hà Nội; Ban Quản lý dự án đường sắt đô thị Thành phố Hồ Chí Minh; Công ty CP Tư vấn thiết kế công trình GTVT phía Nam (TediSouth)… đ tạo điều kiện để tôi được tiếp cận các nguồn hồ sơ và cung cấp số liệu để tôi có thể hoàn thành luận văn này.

Xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ông Kazuo Kataoka chuyên gia trong lĩnh vực đường sắt đô thị của Nhật

Cuối c ng tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới gia đình, bạn b , những người đ luôn quan tâm, động viên, chia s và khuyến khích tôi trong suốt thời gian qua

H N i ng y th ng năm 2014

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Trương Văn Duy

LỜI CAM ĐOAN‌

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng bản thân mình. Các số liệu nêu trong luận án là trung thực, không sử dụng số liệu của các tác giả khác chưa được công bố hoặc chưa được sự đồng ý Những kết quả nghiên cứu của tác giả chưa từng công bố trong bất kỳ một công trình nào khác

H N i ng y th ng năm 2014

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Trương Văn Duy

MỤC LỤC

Lời cảm ơn i

Lời cam đoan ii

Mục lục iii

Danh mục các chữ viết tắt v

Danh mục các bảng vi

Danh mục các hình vii

MỞ ĐẦU 1

CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 4

1 1 Cơ sở lý luận 4

1.1.1. Rủi ro sự cố v an ninh môi trường đường sắt đô thị 4

1.1.2. Tiêu chí đ nh gi rủi ro 5

1.1.3. C c định nghĩa kh i niệm 7

1.1.4. Hiện trạng nghiên cứu về rủi ro sự cố v an ninh môi trường 8

1 2 Tổng quan về đường sắt đô thị 9

1.2.1. Lịch sử hình th nh v ph t triển đường sắt đô thị trên thế giới 9

1.2.2. Những hệ thống t u điện ngầm lớn nhất thế giới 13

1.2.3. Kế hoạch ph t triển đường sắt đô thị tại Việt Nam 20

CHƯƠNG 2 ĐỊA ĐIỂM, THỜI GIAN, PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 27

2 1 Địa điểm nghiên cứu 27

2.1.1. Giới thiệu chung về th nh phố H N i 27

2.1.2. Giới thiệu chung về TP. Hồ Chí Minh 31

2.1.3. Nhận xét tổng quan về khu vực nghiên cứu 36

2 2 Thời gian nghiên cứu 36

2.3 Phương pháp tiếp cận và nghiên cứu 37

2.3.1. Phương ph p luận 37

2.3.2. Phương ph p nghiên cứu 38

CHƯƠNG 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 40

3 1 Những yếu tố, nguyên nhân gây ra sự cố 40

3.1.1. Nguyên nhân sự cố trong thi công c c hầm sắt đô thị 40

3.1.2. Nguyên nhân gây sự cố trong khai th c c c tuyến ĐSĐT 44

3.1.3. C c sự cố đường sắt đô thị điển hình 45

3.2. Tác động của sự cố đến anh ninh môi trường đường sắt đô thị 58

3.3. Các giải pháp giảm thiểu rủi ro, sự cố đối với đường sắt đô thị 64

3.3.1. C c giải ph p tổng thể 64

3.3.2. Giải ph p trong thi công xây dựng 68

3.3.3. Phòng ngừa rủi ro sự cố v an ninh môi trường trong khai th c c c tuyến đường sắt đô thị 85

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 92

TÀI LIỆU THAM KHẢO 94

PHỤ LỤC 96

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT‌

BĐKH

Biến đổi khí hậu
BTCT	Bê tông cốt thép
CSHT	Cơ sở hạ tầng
CTN	Công trình ngầm
ĐSĐT	Đường sắt đô thị
GDP	Tổng sản phẩm quốc nội
GTVT	Giao thông vận tải
HST	Hệ sinh thái
ITA	Hội xây dựng hầm và không gian ngầm quốc tế
KHCN	Khoa học công nghệ
KT-XH	Kinh tế - X hội
LRT	đường sắt vận tải nhẹ
MRT	hầm đường tàu điện ngầm
NAMT	Phương pháp bê tông phun có hoặc không có neo
NXB	Nhà xuất bản
OCC	Hệ thống kiểm soát hiểm họa, sự cố tập trung
TBM	Thiết bị khoan đào hầm
TP	Thành phố
UBND	Ủy ban nhân dân
UMRT	Hệ thống đường sắt đô thị
WB	Ngân hàng Thế giới