Phët Gi¸o Lý Trçn Thó Hiön S©U ®Ëm Tuö Gi¸c Cđa ®¹O Phët

T• t•ëng PhËt gi¸o lµ v« chÊp còng t¸c ®éng ®Òn ®êi sèng con ng•êi. PhËt gi¸o Lý TrÇn kh«ng ph©n biÖt c¸ch sèng nh• thÒ nµo, sang hay hÌn, chØ cèt ë c¸i t©m. Ph¶i ch¨ng PhËt gi¸o thêi Lý TrÇn ®· ®¶m ®•¬ng ®•îc vai trß cđa lùc l•îng tinh thÇn ®Ó ®oµn kÒt vµ tËp hîp mäi lùc l•îng x· héi thµnh mét søc m¹nh v« ®Þch, b¶o vÖ vµ cđng cè nÒn ®éc lËp n•íc nhµ? Thêi Lý TrÇn, PhËt gi¸o ë vÞ trÝ quan träng sè mét nh•ng vÉn chung sèng hµi hßa, tÝch cùc, kh«ng bµi b¸c mét t«n gi¸o, häc thuyÒt nµo. §©y còng lµ b¶n chÊt cđa PhËt gi¸o. Song trªn ph•¬ng diÖn Êy ta thÊy kh«ng ph¶i t«n gi¸o nµo còng nh• PhËt gi¸o. Chøng tá, PhËt gi¸o ®· ®ãng gãp tÝch cùc cho tinh thÇn ®oµn kÒt cđa d©n téc.

Tinh thÇn nhËp thÒ tÝch cùc biÓu hiÖn râ trong t• t•ëng vµ hµnh ®éng cđa c¸c ®¹i biÓu thêi TrÇn nh•: TrÇn Th¸i T«ng, TuÖ Trung th•îng sÜ, TrÇn Nh©n T«ng. T• t•ëng nhËp thÒ næi tiÒng ®•îc thÓ hiÖn trong lêi khuyªn cđa quèc s• Phï V©n ®èi víi TrÇn Th¸i T«ng khi vua t×m ®Òn s•: “ Phµm ng•êi lµm vua, lÊy muèn cđa thiªn h¹ lµm muèn cđa m×nh, lÊy t©m cđa thiªn h¹ lµm t©m cđa m×nh” [58; 114]. Th¸i T«ng vµ sau nµy ®Òn Nh©n T«ng nhÊn m¹nh quan ®iÓm giíi- ®Þnh- tuÖ ®Ó h•íng dÉn con ng•êi tu hµnh, ®i ®Òn gi¸c ngé. Quan ®iÓm ®ã ®· më réng ®èi t•îng ®Òn ®•îc trÝ tuÖ b¸t nh· lµ kh«ng chØ cã trÝ thøc mµ cßn ®«ng ®¶o nh÷ng ng•êi b×nh phµm. B»ng c¸ch ®ã, Th¸i T«ng

®· më réng ®¹o PhËt uyªn b¸c cho nhiÒu ng•êi, ®•a gi¸o lý PhËt ®Òn nhiÒu

®èi t•îng trong x· héi. TrÇn Th¸i T«ng, TrÇn Nh©n T«ng lµ vua nªn t• t•ëng cđa hä ¶nh h•ëng s©u s¾c trong d©n chóng, gióp con ng•êi h•íng thiÖn, gãp phÇn æn ®Þnh trËt tù x· héi. Sau khi rò bá chiÒc ¸o hoµng bµo, Th¸i T«ng, Nh©n T«ng ®Òu lªn nói tu nh•ng vÉn nghÜ ®Òn viÖc ®êi, tÝch cùc hµnh ®éng

®•a ®¹o vµo ®êi mét c¸ch cã ý nghÜa nhÊt. Vµ kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ c¸c vÞ vua nµy l¹i chän ngän nói Yªn Tö- n¬i gÇn biªn giíi phÝa B¾c- ®Ó tu hµnh. Ph¶i ch¨ng, khi tu ë ®©y, TrÇn Th¸i T«ng, TrÇn Nh©n T«ng vÉn cã thÓ canh g¸c biªn c•¬ng?

Tinh thÇn nhËp thÒ cđa TuÖ Trung th•îng sÜ ®•îc tËp trung ë quan niÖm ng•êi tu hµnh kh«ng t¸ch khái ®êi sèng trÇn tôc. Ng•êi tu hµnh vÉn ®•îc sèng tù do, kh«ng hÒ bÞ Ðp thóc bëi mét quy ®Þnh nµo cđa giíi luËt cđa gi¸o ph¸i, kÓ c¶ viÖc ¨n chay, niÖm PhËt, tr× giíi nhÉn nhôc vµ täa thiÒn. Quan niÖm ®ã xuÊt ph¸t tò mét thùc tÒ hiÓn nhiªn nh• cha «ng ta vÉn th•êng nãi: “ Cã thùc míi vùc ®•îc ®¹o” . HoÆc nh• C.M¸c quan niÖm: con ng•êi ta tr•íc tiªn ph¶i nghÜ ®Òn ¨n, mÆc, ë råi sau ®ã míi nghÜ ®Òn lµm triÒt häc, nghÖ thuËt…TuÖ Trung kh«ng coi träng h×nh thøc tu thiÒn mµ coi träng c¸i "t©m". ¤ng ®¹i diÖn cho c¸c ®¹i biÓu Tróc L©m chèng l¹i sù gß Ðp, khiªn c•ìng, cè chÊp. §¹o cđa

«ng h•íng ®Òn cuéc sèng cđa con ng•êi, lÊy con ng•êi lµ trung t©m.

Víi TuÖ Trung, ®¹o ®øc kh«ng chØ thÓ hiÖn trong viÖc ¨n chay hay gi÷ giíi mµ cßn ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh nhËn thøc vÒ "giíi". Gi¸c ngé ph¶i v•ît lªn trªn giíi luËt, v•ît lªn mµ vÉn kh«ng tho¸t ly thÒ giíi trÇn tôc. Ng•êi häc cø m¶i mª trong gi¸o lý mµ kh«ng hiÓu b¶n chÊt bªn trong cđa ®¹o th× kh«ng ph¶i gi¸c ngé. Qua ®ã, «ng chØ râ muèn hµnh ®éng mét c¸ch tù do mµ kh«ng tr¸i víi ®¹o th× ng•êi häc ph¶i cã c¶ "t©m" vµ "trÝ". NÒu cã "t©m" mµ kh«ng cã "trÝ" th× dÔ dÉn ®Òn si mª cuång tÝn. Ng•îc l¹i, nÒu chØ dïng "trÝ" ®Ó ph©n tÝch, biÖn gi¶i vÒ ®¹o th× kh«ng thÓ hiÓu ®•îc ch©n lý linh diÖu cđa ®¹o. TuÖ Trung qu¶ lµ mét con ng•êi tu ®¹o mµ rÊt thùc tÒ.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 142 trang tài liệu này.

Víi quan niÖm ®êi còng lµ ®¹o, ®¹o còng lµ ®êi, c¸c thiÒn s•, ®¹o sÜ thêi Lý TrÇn ®· lÊy cuéc ®êi m×nh ®Ó d•ìng ch©n tu ®¹o.Bëi lÏ hä quan niÖm thÒ giíi nµy bÞ chi phèi bëi sinh tö, v« th•êng, nh©n qu¶...vµ gi¸c ngé chØ cã thÓ ®•îc thùc hiÖn trong thÒ giíi trÇn tôc. LÊy cuéc ®êi con ng•êi lµ n¬i thùc hµnh ®Ó ®i ®Òn gi¸c ngé còng lµ con ®•êng mµ c¸c vÞ PhËt, Bå T¸t ®· ®i.

T• t•ëng tò bi, b¸c ¸i, cøu khæ, cøu n¹n cđa PhËt gi¸o rÊt gÇn gòi víi t• t•ëng th©n d©n cđa c¸c vua Lý TrÇn. C¸c vua Lý TrÇn vòa mé PhËt, vòa cã t• t•ëng th©n d©n, quan t©m ®Òn cuéc sèng cđa d©n, gÇn gòi víi nh©n d©n. Hä ®· dïng kh¶ n¨ng quyÒn lùc cđa m×nh ®Ó ch¨m lo cho cuéc sèng cđa nh©n d©n. NhiÒu vÞ vua lªn ng«i hoÆc lµm lÔ Vu lan bån cho hoµng th©n quèc thÝch cđa

m×nh…th•êng ®¹i x¸ cho thiªn h¹. C¸c vÞ vua Êy ®· lÊy cuéc ®êi cđa chÝnh m×nh ®Ó tu hµnh.

Tò t• t•ëng, PhËt gi¸o Lý TrÇn ®· ®i ®Òn hµnh ®éng. Nh÷ng hµnh ®éng

®ã ph¶n ¸nh t• t•ëng PhËt gi¸o thêi kú nµy. Hµnh ®éng cđa PhËt gi¸o thêi Lý TrÇn mang môc ®Ých x· héi, h•íng vµo x· héi ®Ó phông sù d©n téc. Hä kh«ng xa l¸nh x· héi mµ hoµ nhËp vµo ®êi sèng x· héi, lo l¾ng hoÆc vui mòng tr•íc vËn mÖnh d©n téc. TÝnh tÝch cùc ®ã ®· ®ãng gãp lín lao vµo sù ph¸t triÓn x· héi, thËm chÝ in c¶ dÊu Ên cđa m×nh vµo sù nghiÖp b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn ®Êt n•íc. Nh÷ng hµnh ®éng ®ã v•ît lªn trªn nh÷ng hµnh ®éng b×nh th•êng.

2.4.2. Khuynh h•íng h•íng néi vµ biÖn t©m

PhËt gi¸o thêi Lý TrÇn cã khuynh h•íng h•íng néi. H•íng néi lµ h•íng vµo néi t©m, quy tÊt c¶ mäi sù luËn bµn, mäi t©m t•ëng, mäi hµnh ®éng vµo mét môc tiªu duy nhÊt ®Ó chuyÓn dÇn néi t©m tò t¸n lo¹n ®Òn tÜnh lÆng, tò chç ch¹y theo dôc väng, ngo¹i c¶nh chuyÓn sang tr¹ng th¸i bÊt ®éng, s¸ng suèt, tò chç thô ®éng ®Òn chç tù chđ b»ng néi t©m.

Xu h•íng h•íng néi b¾t ®Çu tò c¸c ThiÒn ph¸i thêi Lý vµ biÓu hiÖn râ nÐt ë thêi TrÇn. C¸c thiÒn s• thêi Lý coi träng “ t©m Ên” . "T©m Ên" cđa ph¸i ThiÒn Tú- Ni- §a- L•u- Chi nhÊn m¹nh ®Òn c¸i t©m ®· ®•îc khu«n dÊu vµ Ên chøng. Nã mang ý nghÜa lµ sù trao truyÒn: t©m truyÒn t©m gi÷a thÇy vµ trß, lµ c¸i tinh yÒu nhÊt mµ ng•êi hµnh gi¶ ®¹t ®•îc. §Òn ®êi TrÇn, quèc s• Tróc L©m quan niÖm: “ Trong nói vèn kh«ng cã PhËt, PhËt ë trong t©m ta” [51; 28].

§Òn ThiÒn ph¸i Tróc L©m, xu h•íng nµy th•êng ®•îc nh¾c ®Òn nhiÒu lÇn mét c¸ch nhÊt qu¸n nh• yÒu chØ cđa ThiÒn ph¸i m×nh. TrÇn Th¸i T«ng nhiÒu lÇn ®Ò cËp ®Òn: “ H·y quay ®Çu l¹i nh×n vµo trong t©m” [58; 33], Nh©n T«ng kh¼ng

®Þnh: “ Bôt ë trong nhµ ch¼ng ph¶i t×m xa” [55; 253].

TÝnh chÊt biÖn t©m trong PhËt gi¸o Lý TrÇn th•êng thÓ hiÖn ë hai nghÜa. Thø nhÊt, biÖn t©m lµ bòng s¸ng c¸i t©m vèn cã cđa m×nh, chøng minh cho

®•îc ch©n t©m lµ tù tÝnh vèn cã vµ lµ ch©n lý tèi hËu. C¸c ph¸i ThiÒn ®Òu sö

dông tho¹i ®Çu ®Ó ®¸nh thøc c¸i t©m, ®Ó gi¸c ngé bÊt th×nh l×nh. §Æc biÖt ThiÒn ph¸i V« Ng«n Th«ng rÊt coi träng gi¸c ngé ®èn tiÖm- con ®•êng nhanh lµm trÝ tuÖ b¸t nh· xuÊt hiÖn. KÒ thòa tinh thÇn ®ã cđa ph¸i V« Ng«n Th«ng, ph¸i Tróc L©m Yªn Tö cã t• t•ëng kh«ng ph©n biÖt hay c©u chÊp vµo bÊt kú

®iÒu g×, ®Ó nhÊn m¹nh c¸i t©m lµ quan träng nhÊt. TrÇn Th¸i T«ng viÒt: “ Kh«ng ph©n biÖt lµ sèng gi÷a ®êi hay sèng Èn dËt trong ròng, kh«ng ph©n biÖt lµ t¹i gia hay xuÊt gia, t¨ng hay tôc chØ cèt biÖn t©m, vèn kh«ng nam kh«ng n÷, sao l¹i cßn chÊp t•íng” [58; 42].

BiÖn t©m theo nghÜa thø hai lµ kh«ng h×nh, kh«ng t•íng, tÜnh lÆng mµ s©u th¼m nh• ®¹i d•¬ng kh«ng thÓ ®o l•êng ®•îc, còng kh«ng thÓ víi tíi

®•îc. Song, nã l¹i rÊt ch©n thËt, bÒn v÷ng vµ ch¾c ch¾n ë trong mçi con ng•êi. Nã lµ ch©n lý rÊt ®¬n gi¶n, hiÓn nhiªn, gÇn gòi víi con ng•êi thÊu ®¹t ®•îc mäi ®iÒu. TrÇn Nh©n T«ng viÒt:

Nh©n khuÊy b¶n nªn ta t×m bôt

§Òn cèc hay chØn bôt lµ ta

[51; 506]

Thùc chÊt quan ®iÓm biÖn t©m nµy lµ ®Ò cao con ng•êi, muèn con ng•êi h·y tù cđng cè niÒm tin vµo chÝnh b¶n th©n m×nh, søc m¹nh ë chÝnh n¬i m×nh, PhËt còng chÝnh ë n¬i m×nh. ThÒ giíi bªn ngoµi ch¼ng qua lµ do t©m mµ ra. Tò ®ã, PhËt gi¸o Lý TrÇn cho ta thÊy hoµn c¶nh lµ thø yÒu, con ng•êi lµ träng yÒu. Khi cã ch©n t©m, con ng•êi nhËn thøc ®•îc ®iÒu ®ã, dÔ t×m ®•îc sù liªn kÒt víi nhau, gÇn gòi nhau.

T• t•ëng ®ã mang ®Ëm chÊt nh©n v¨n, v× con ng•êi. §Æc biÖt, TuÖ Trung cßn cã ý nghÜ rÊt s©u s¾c mµ thùc tÒ vÒ tu ®¹o lµ: ®ãi th× ¨n, mÖt th× nghØ. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ con ng•êi nªn sèng víi chÝnh thùc t¹i nµy, c¸i g× x¶y ra th× nhËn biÒt ®•îc ngay. Cuéc sèng thùc lµ cuéc sèng cđa ngµy h«m nay, chÝnh lµ cuéc sèng mµ PhËt h•íng tíi. Trong bµi kinh Ng•êi biÒt sèng mét m×nh cã ®o¹n:

§òng nh×n vÒ qu¸ khø

§òng t•ëng tíi t•¬ng lai Qu¸ khø ®· qua råi T•¬ng lai th× ch•a tíi H·y qu¸n chiÒu sù sèng

Trong phót gi©y hiÖn t¹i…

H¹nh phóc chÝnh lµ thùc t¹i, niÒt bµn còng ë ngay trong cuéc sèng. ChØ cèt lµ ph¶i cã t©m. T©m nhËn thøc ®•îc th× ®ã lµ ®¹o. Quan ®iÓm cđa TuÖ Trung vÒ ®êi vµ ®¹o g¾n liÒn víi nhau thËt cao siªu nh•ng còng cùc kú ®¬n gi¶n. Sèng theo tù nhiªn, kh«ng v•íng vÝu ®Òn danh lîi, kh«ng cã nh÷ng ham muèn dôc väng vµ cuéc sèng ®ã còng chÝnh lµ cđa ta, cho ta. Cã lÏ v× vËy mµ ch•a bao giê PhËt gi¸o l¹i thu hót ®«ng ®¶o d©n chóng nh• thêi Lý TrÇn, nhÊt lµ ®èi víi Tróc L©m. Dï theo ®¹o PhËt lóc ®ã lµ “ mèt” nh•ng nÒu kh«ng coi träng con ng•êi, kh«ng v× con ng•êi th× kh«ng thÓ cã ®«ng phËt tö ®Òn vËy.

2.4.3. PhËt gi¸o Lý TrÇn thÓ hiÖn s©u ®Ëm tuÖ gi¸c cđa ®¹o PhËt

PhËt gi¸o ViÖt Nam ¶nh h•ëng bëi PhËt gi¸o Ên §é, Trung Quèc vµ dung hßa víi tÝn ng•ìng d©n gian. Trong lÞch sö, PhËt gi¸o vòa ¶nh h•ëng ®Òn tÇng líp trªn mang tÝnh chÊt tuÖ gi¸c, vòa ¶nh h•ëng tÇng líp d•íi mang tÝnh chÊt d©n gian. Thêi Lý TrÇn, PhËt gi¸o cã c¶ hai tÝnh chÊt trªn, nh•ng ®Ëm nÐt h¬n lµ tÝnh chÊt tuÖ gi¸c trong PhËt gi¸o.

PhËt häc vèn tò ch÷ Ph¹n, ®•îc truyÒn vµo n•íc ta c¶ b»ng ch÷ Ph¹n vµ ch÷ H¸n. Do vËy, PhËt häc ¶nh h•ëng tr•íc hÒt lµ vµo bé phËn trÝ thøc. PhËt gi¸o Lý TrÇn cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vÒ mÆt häc thuËt, cã ®iÒu kiÖn ®Ó du nhËp, in Ên ph¸t hµnh kinh PhËt h¬n giai ®o¹n tr•íc vµ sau thêi Lý TrÇn do chÝnh s¸ch cđa nhµ n•íc phong kiÒn Lý TrÇn, do ch÷ N«m ph¸t triÓn…Sù kiÖn n¨m 1009, nhËp bé §¹i t¹ng tò n•íc Tèng vÒ ®¸nh dÊu b•íc ®Çu cho viÖc häc kinh PhËt th«ng qua v¨n tù cđa nÒn PhËt häc n•íc nhµ. Tr•íc ®ã, c¸c kinh PhËt ®•îc truyÒn vµo ViÖt Nam chđ yÒu lµ nhê truyÒn gi¸o, bÊt lËp v¨n tù.

TriÒu Lý TrÇn rÊt l•u t©m vÒ viÖc häc tËp, nghiªn cøu kinh PhËt. Vua Lý Th¸i Tæ ®· nhiÒu lÇn xuèng chiÒu cho xin kinh vµ viÒt kinh. N¨m 1018, "sai viªn ngo¹i lang lµ NguyÔn §¹o Thanh vµ Ph¹m H¹c sang n•íc Tèng xin kinh Tam t¹ng" [12, 249]. Sau ®ã, n¨m 1021, Lý Th¸i Tæ cho x©y nhµ b¸t gi¸c ®Ó chøa kinh. N¨m 1023, 1027 vua cã hai lÇn xuèng chiÒu viÒt kinh Tam t¹ng. N¨m 1036, vua Lý Th¸i T«ng xuèng chiÒu viÒt kinh §¹i t¹ng cÊt ë kho Trïng H•ng [12; 271]. ViÖc nhËp kinh vµ viÒt kinh më ®Çu cho nghiªn cøu PhËt gi¸o vÒ lý luËn, vÒ triÒt thuyÒt. N¨m 1295 th× triÒu ®×nh míi cho kh¾c in §¹i t¹ng. Nh•ng kh«ng ph¶i v× thÒ mµ §¹i t¹ng kh«ng ai ®•îc ®äc. C¸c t¨ng quan, hoµng th©n quèc thÝch ®•îc ®äc. H¬n n÷a, trong kinh PhËt kh«ng nghiªm cÊm l•u truyÒn kinh, ng•îc l¹i PhËt cho r»ng chÐp kinh lµ c«ng ®øc thuéc ph¹m trï ph¸p thÝ. Cho nªn vµo n¨m Héi Phong (1092-1101), triÒu ®×nh ®· më khoa thi kinh Ph¸p hoa, kinh B¸t nh· mµ ThiÒn Nham (1093-1169) ®ç ®Çu, mÆc dï

§¹i t¹ng ch•a ®•îc kh¾c in, chØ ®Ó ë trong triÒu ®×nh. ViÖt sö l•îc chÐp: con cđa t¨ng quan thi ®äc kinh B¸t nh· n¨m 1117. N¨m 1195, thi Tam gi¸o. Thi kinh nµo th× kinh ®ã ph¶i ®•îc l•u truyÒn phæ biÒn chø kh«ng ph¶i chØ cã mét b¶n cho mét ng•êi ®äc. Kinh Ph¸p hoa vµ kinh B¸t nh· lµ hai kinh v¨n chđ yÒu cđa PhËt gi¸o phæ biÒn ë §¹i ViÖt lóc ®ã, dï trong líp trªn hay trong d©n gian, dï trong t«ng ph¸i nµo còng cã. TÊt nhiªn lµ c¸c kinh kh¸c còng l•u truyÒn réng r·i chø kh«ng riªng g× hai kinh ®ã.

C¸c kinh PhËt ®•îc l•u truyÒn ë §¹i ViÖt lóc ®ã: B¸t nh· ba la mËt, Duy ma, ®¹i NiÒt bµn, Lôc ®é…thuéc dßng PhËt gi¸o §¹i thòa. Kinh B¸t nh· lµ mét dßng t• t•ëng ¶nh h•ëng ®Ëm trong t• t•ëng PhËt gi¸o cđa giíi t¨ng l÷ b¸c häc. T• t•ëng chđ yÒu cđa B¸t nh· lµ "kh«ng", thÒ giíi hiÖn t•îng lµ gi¶, chØ cã trÝ tuÖ b¸t nh· míi nhËn thøc ®•îc ch©n lý. TrÇn Th¸i T«ng, TrÇn Nh©n T«ng tòng cã hµnh ®éng bá ng«i vua vµo Yªn Tö lµ t•¬ng tù víi viÖc bè thÝ ng«i vua, tuy ®éng c¬ kh«ng ph¶i lµ nh• vËy nh•ng dï sao còng ¶nh h•ëng t• t•ëng bè thÝ ®é cđa Lôc ®é tËp kinh. Kinh Hoa nghiªm næi tiÒng khã hiÓu

nh•ng còng ®•îc c¸c thiÒn s• thêi Lý TrÇn nghiªn cøu vµ gi¶ng. T• t•ëng cđa

Hoa nghiªm ®•îc c¸c thiÒn s•: Cøu ChØ, M·n Gi¸c, B¶n TÞnh …®Ò cËp ®Òn.

§¹i X¶ chuyªn tr× tông Kinh Hoa nghiªm, Ph¸p Loa, HuyÒn Quang gi¶ng kinh

Hoa nghiªm…

Kinh Ph¸p hoa thuéc PhËt gi¸o NhÊt thòa rÊt phæ biÒn ë §¹i ViÖt nh• trong c¸c s•: Th«ng BiÖn, Minh T©m, B¶o TÝnh…ThiÒn uyÓn tËp anh chÐp vÒ sù ¶nh h•ëng t• t•ëng cđa c¸c thiÒn s• tò kinh L¨ng giµ (thuéc thiÒn T«ng): TÞnh Giíi nãi "tÝnh" cđa "t©m" lµ Nh• Lai T¹ng [29; 136], Th•êng ChiÒu nãi "t©m" vi Nh• Lai T¹ng [29; 150], Lý Th¸i T«ng viÒt “ H¹o h¹o L¨ng giµ nguyÖt…” [29; 167], HuÖ Sinh viÒt “ TÞch tÞch L¨ng giµ nguyÖt…” [29; 209]…

Kinh Kim c•¬ng ®•îc ®Ò cËp ®Òn trong t• t•ëng cđa c¸c thiÒn s•: Qu¶ng Nghiªm, Thanh BiÖn, TrÇn Th¸i T«ng… Kinh Viªn gi¸c cã trong t• t•ëng cđa: Viªn ChiÒu, Ngé Ên, TÝn Häc, TÞch Lùc…

Bªn c¹nh ®ã, PhËt gi¸o thêi Lý TrÇn ®•îc c¸c vua chđ ®éng trong viÖc tiÒp thu kinh PhËt: xin kinh PhËt, r•íc c¸c nhµ s• T©y Vùc vÒ, x©y dùng chïa B¹ch M· cho hä dÞch kinh, x©y dùng chïa ®Ó chøa kinh…V× vËy, PhËt gi¸o Lý TrÇn ¶nh h•ëng lín ®Òn tÇng líp quan l¹i vµ trÝ thøc.

Nh×n l¹i lÞch sö PhËt gi¸o tr•íc vµ sau thêi Lý TrÇn, c¸c dßng ph¸i chđ yÒu cđa PhËt gi¸o ViÖt Nam chđ yÒu lµ ThiÒn t«ng. ThiÒn t«ng so víi MËt t«ng, TÞnh ®é t«ng ®Ëm chÊt tuÖ gi¸c. Trong hai triÒu ®¹i Lý TrÇn, PhËt gi¸o

®•îc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn kinh kÖ, gi¸o lý, tæ chøc…do ®ã, so víi c¸c thêi kú lÞch sö kh¸c, PhËt gi¸o thêi Lý TrÇn in ®Ëm tÝnh tuÖ gi¸c.

2.4.4. Dung hîp c¸c t«n gi¸o vµ tÝn ng•ìng cđa §¹i ViÖt vµ chÞu ¶nh h•ëng PhËt gi¸o khu vùc

PhËt gi¸o Lý TrÇn cã mét cuéc sèng hµi hoµ, kh«ng x¶y ra xung ®ét nµo víi c¸c yÒu tè néi gi¸o vµ ngo¹i gi¸o. Néi gi¸o ë ®©y ®•îc hiÓu lµ trong PhËt gi¸o. Ngo¹i gi¸o lµ ngoµi PhËt gi¸o nh•: Nho gi¸o, §¹o gi¸o vµ c¸c tÝn

ng•ìng. Cã ®•îc sù thèng nhÊt trªn lµ do PhËt gi¸o Lý TrÇn ®· dung hîp c¸c yÒu tè, t¹o thµnh nÒn t¶ng t• t•ëng cđa thêi ®¹i.

Qu¸ tr×nh dung hîp nµy rÊt phøc t¹p. Mét mÆt, PhËt gi¸o hoµ ®ång víi c¸c tÝn ng•ìng b¶n ®Þa ®Ó phï hîp víi truyÒn thèng tinh thÇn cđa d©n téc vµ

®Ó x¸c lËp vÞ trÝ cđa m×nh. MÆt kh¸c, ®Ó thÝch øng víi ®iÒu kiÖn cđa d©n téc mµ PhËt gi¸o dung hîp víi c¸c t«n gi¸o kh¸c cïng thêi nh• Nho gi¸o, §¹o gi¸o. Cuèi cïng lµ sù tiÒn triÓn néi t¹i, cã tÝnh chÊt kÒ thòa cđa b¶n th©n ThiÒn t«ng ViÖt Nam tò c¸c ph¸i Tú- Ni- §a- L•u- Chi, V« Ng«n Th«ng thêi Lý vµ sau ph¸t triÓn ë thêi Lý vµ c¸c ph¸i míi nh• Th¶o §•êng, Tróc L©m.

Dung hîp PhËt gi¸o víi c¸c tÝn ng•ìng b¶n ®Þa ®•îc thùc hiÖn liªn tôc tò khi du nhËp vµo ViÖt Nam ®Òn thêi Lý TrÇn vµ sau ®ã. PhËt gi¸o vèn dÜ ®· t×m thÊy tiÒng nãi chung víi nh÷ng tÝn ng•ìng b¶n ®Þa. Tôc thê tø Ph¸p cđa nh©n d©n c¸c tØnh phÝa B¾c chÝnh lµ viÖc dung hîp PhËt gi¸o víi viÖc thê cóng, thÇn th¸nh ho¸ c¸c hiÖn t•îng tù nhiªn. Ng•êi ViÖt cæ coi tø Ph¸p lµ viÖc thùc hiÖn ®¹o PhËt. Nã mang tÝnh chÊt tù nhiªn nh• c¸c hiÖn t•îng: m©y (phËt Ph¸p V©n), m•a (phËt Ph¸p Vò), sÊm (phËt Ph¸p L«i), chíp (phËt Ph¸p §iÖn). ChÝnh sù hoµ m×nh cđa PhËt gi¸o vµ tÝn ng•ìng Êy ®· nu«i d•ìng sù tån t¹i cđa PhËt gi¸o trong tinh thÇn d©n téc ViÖt Nam mét vÞ trÝ rÊt quan träng. §Òn thêi Lý TrÇn, PhËt gi¸o vµ c¸c tÝn ng•ìng d©n téc ®ã vÉn tiÒp tôc duy tr×. §¹i ViÖt sö ký toµn th• ghi l¹i: n¨m 1073, ®êi vua Lý Nh©n T«ng "bÊy giê m•a dÇm, r•íc phËt Ph¸p V©n vÒ kinh ®Ó cÇu t¹nh. Cóng thÇn nói T¶n Viªn" [12; 301]. N¨m 1137, vua Lý Th¸nh T«ng ngù ®Òn chïa B¸o Thiªn, " lµm lÔ phËt Ph¸p V©n ®Ó cÇu m•a" [12; 347].

Sù dung hîp PhËt gi¸o cïng víi tÝn ng•ìng b¶n ®Þa cßn thÓ hiÖn trong viÖc thê cóng t¹i chïa. Thêi Lý, th¸i s• Lý §¹o Thµnh ®· thê PhËt cïng víi vua. Sö chÐp:

Thái sư Lý Đạo Thành lấy chức Tả gián nghị đại phu ra coi châu Nghệ An. Đạo Thành làm viện Địa Tạng ở trong miếu Vương Thánh châu ấy, ở giữa viện đặt tượng Phật và vị hiệu của Thánh Tôn, sớm hôm thờ phụng.