Quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư trong pháp luật Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

KHOA LUẬT

NGUYỄN THỊ HÒA

QUYỀN BẤT KHẢ XÂM PHẠM VỀ ĐỜI SỐNG RIÊNG TƯ TRONG PHÁP LUẬT VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 8380101.02

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 127 trang tài liệu này.

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS. HỒ QUANG HUY

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng toàn bộ những nội dung và số liệu trong luận văn này là do tôi nghiên cứu, thực hiện.

Những nội dung nghiên cứu, tham khảo từ các nguồn tài liệu của cơ quan, thư viện, các thông tin trên Internet, chuyên gia, các nhà khoa học được trích dẫn chính xác, đầy đủ, tin cậy và sử dụng đúng theo nguyên tắc nghiên cứu khoa học.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

NGƯỜI CAM ĐOAN

Nguyễn Thị Hòa

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành chương trình học cao học và hoàn thiện Luận văn thạc sỹ này, trước hết, tôi xin được chân thành cảm ơn đến Ban Giám hiệu nhà trường, Quý thầy cô giáo trường Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều điện thuận lợi để tôi học tập và hoàn thành khóa học, đặc biệt là các giáo sư, phó giáo sư, tiến sỹ của Khoa Luật đã trực tiếp giảng dạy, tận tình truyền đạt những kiến thức cho tôi trong suốt thời gian học tập tại trường.

Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Tiến Sỹ Hồ Quang Huy, Giám đốc Nhà Xuất bản Tư pháp, Bộ Tư pháp đã giành rất nhiều thời gian, tâm huyết để hướng dẫn, đồng hành cùng tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn tốt nghiệp này.

Nhân đây tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các cơ quan, đơn vị, cá nhân đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình điều tra, khảo sát, thu thập dữ liệu, số liệu, tài liệu; sự cảm kích và biết ơn gia đình, đồng nghiệp, những người bạn thân thiết đã luôn ủng hộ, động viên, khích lệ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận văn này.

Tác giả

Nguyễn Thị Hòa

Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục

Danh mục các từ viết tắt

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU 1

CHƯƠNG 1: NHỮNG CƠ SỞ LÝ LUẬN PHÁP LÝ VỀ QUYỀN

BẤT KHẢ XÂM PHẠM VỀ ĐỜI SỐNG RIÊNG TƯ 7

1.1. Khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa, nội dung và giới hạn của quyền

bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư 7

1.2. Vai trò và nội dung của pháp luật về quyền bất khả xâm phạm

đời sống riêng tư 16

1.3. Pháp luật quốc tế và pháp luật của một số quốc gia về quyền

bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư 21

Tiểu kết Chương 1 31

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN BẤT KHẢ XÂM PHẠM VỀ ĐỜI SỐNG RIÊNG TƯ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 32

2.1. Sơ lược lịch sử hình thành, phát triển của pháp luật về quyền

bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư tại Việt Nam 32

2.2. Khung pháp luật hiện hành liên quan đến quyền bất khả xâm

phạm về đời sống riêng tư ở Việt Nam hiện nay 44

2.3. Đánh giá tổng quát về khung pháp luật hiện hành của Việt Nam

về quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư 57

Tiểu kết Chương 2 88

CHƯƠNG 3: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP CỦNG CỐ PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN BẤT KHẢ XÂM PHẠM VỀ ĐỜI SỐNG RIÊNG TƯ Ở

VIỆT NAM 89

3.1. Quan điểm củng cố pháp luật về quyền bất khả xâm phạm về

đời sống riêng tư ở Việt Nam 89

3.2. Giải pháp củng cố pháp luật về quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư ở Việt Nam 94

Tiểu kết Chương 3 103

KẾT LUẬN 104

TÀI LIỆU THAM KHẢO 106

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BLDS: Bộ luật Dân sự BLHS: Bộ luật Hình sự

ICCPR: Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị UDHR: Tuyên ngôn thế giới về nhân quyền

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Quyền riêng tư (right to privacy) được thể hiện qua quyền bất khả phạm về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình; quyền bảo vệ danh dự, uy tín của mình... Tuy nhiên, nếu như các quyền đó chỉ dừng lại ở việc xác lập, ghi nhận thì chưa đáp ứng được nhu cầu thực tiễn, mà cần phải luật hóa một cách rò ràng để bảo vệ, nhằm ngăn chặn, phòng ngừa, xử lý những tình huống có thể xảy ra trên thực tế.

Trên thế giới, một số tổ chức quốc tế đã ban hành các văn bản để bảo vệ quyền con người, trong đó có quyền riêng tư. Ví dụ, Khoản 1, Điều 17 Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị (ICCPR) năm 1966 quy định: “Không ai bị can thiệp một cách tùy tiện hoặc bất hợp pháp vào đời sống riêng tư, gia đình, nhà ở, thư tín hoặc bị xâm phạm bất hợp pháp đến danh dự và uy tín”.

Ở Việt Nam, Khoản 1, Điều 21 Hiến pháp 2013 quy định: “Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình; có quyền bảo vệ danh dự, uy tín của mình. Thông tin về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình được pháp luật bảo đảm an toàn”.

Dù vậy, trong khoảng 5 năm trở lại đây, sự phát triển của công nghệ số và Internet, ngoài những điểm cộng mà nó mang lại như tri thức, thúc đẩy các hoạt động kinh doanh thương mại, cũng đồng thời làm gia tăng tình trạng xâm phạm đời sống riêng tư, bí mật cá nhân ở Việt Nam. Bí mật đời tư bị xâm hại ngày ngày càng nhiều, diễn biến phức tạp khó lường, để lại những hậu quả nghiêm trọng, đơn giản như việc lộ lọt thông tin cá nhân như địa chỉ số nhà, số điện thoại, email, facebook…, cho đến phức tạp hơn như việc phát tán các ảnh khiêu dâm, clip sex lên mạng để tống tình, tống tiền… Có những vụ việc vi phạm còn vượt ra khỏi phạm vi biên giới quốc gia Việt Nam khi mới đây bà MF, quốc tịch Tây Ban Nha đã phải cầu cứu một chi nhánh của Tổ chức

Hợp tác con nuôi quốc tế để phản ánh về thông tin nhạy cảm bà nhận con nuôi là bé D bị công khai trên cổng thông tin Sở tư pháp VL đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống riêng tư, tiết lộ công khai danh tính của bà và con bà.

Trong khi đó, mặc dù quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư đã được quy định rò trong Hiến pháp 2013 nhưng chưa có một văn bản pháp luật nào của nước ta, kể cả Bộ luật Dân sự mới ban hành năm 2015, làm rò khái niệm đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình; những thông tin nào được coi là bí mật cá nhân, bí mật gia đình được pháp luật bảo vệ và các biện pháp bảo đảm quyền này được thực hiện như thế nào? Việc thi hành pháp luật về vấn đề này trên thực tế cũng còn nhiều bất cập, hạn chế, trong khi sự phát triển về mọi mặt của đất nước và quá trình hội nhập quốc tế sâu rộng đang đòi hỏi thông tin cá nhân (nhất là những thông tin liên quan đến danh dự, nhân phẩm, uy tín) phải được sự bảo vệ một cách phù hợp và tương thích với luật pháp quốc tế.

Xuất phát từ những lý do nêu trên, học viên quyết định lựa chọn đề tài “Quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư trong pháp luật Việt Nam” để thực hiện luận văn thạc sĩ luật học của mình, nhằm góp phần hoàn thiện khung khổ pháp luật Việt Nam về vấn đề này trong thời gian tới.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Trong thời gian qua, đã có một số bài viết, công trình nghiên cứu của giới luật học trong nước cũng như quốc tế được công bố có liên quan đến bảo vệ bí mật cá nhân, trong đó có thể nêu một số công trình như:

Ở phạm vi quốc tế có những công trình sau:

- Terms Feed (2016), Privacy laws in Southeast Asia;

- Open Society Institute, Privacy and human rights;

- Cuốn Developing key privacy right (2002) của Madeleine Colvin, Nxb hart, nghiên cứu về những bước phát triển chính về quyền riêng tư đặt trong mối tương quan với thực thi các quyền con người.

- Cuốn Data protection in the financial services industry (2006) của Mandy Webster, Nxb Gower Publishing nghiên cứu việc bảo vệ, bảo mật dữ liệu trong ngành dịch vụ tài chính.

Ở phạm vi trong nước, có một số công trình dưới đây:

- Lê Đình Nghị (2008), Quyền bí mật đời tư theo quy định của pháp luật dân sự Việt Nam, Luận văn tiến sỹ luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội. Là công trình nghiên cứu tương đối toàn diện, cụ thể về quyền bí mật đời tư theo quy định của pháp luật dân sự Việt Nam trong mối quan hệ với quyền nhân thân.

- Nguyễn Thị Huyền Trang (2014), Quyền được bảo vệ đời tư trong pháp luật quốc tế và pháp luật Việt Nam, Luận văn thạc sĩ, Khoa Luật, Trường Đại học Quốc gia Hà Nội. Luận văn nghiên cứu về các nội dung cơ bản về quyền được bảo vệ đời tư.

- Nguyễn Thị Hạnh (2017), Cơ chế bảo đảm thực hiện quyền bảo mật dữ liệu cá nhân, đề tài nghiên cứu cấp Bộ, trường Đại học Luật Hà Nội chủ trì;

- Hoàng Lê Minh, Quyền bí mật đời tư trong Hiến pháp năm 2013 và thực tiễn tại Việt Nam (2016), luận văn thạc sỹ luật học. Đây là luận văn đề cập đến vấn đề bí mật đời tư trong Hiến pháp năm 2013 nhưng vẫn sử dụng khái niệm “quyền bí mật đời tư” trong khi Hiến pháp năm 2013 đã mở rộng hơn khái niệm này thành quyền về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình.

Một số bài viết khác như:

- Phùng Trung Tập, Bàn thêm về các quyền nhân thân của cá nhân trong Bộ luật dân sự năm 2005, Tạp chí nghiên cứu pháp luật số 17/2013;

- Phùng Bích Ngọc, Luận bàn về quyền nhân thân đối với hình ảnh của cá nhân theo quy định của Bộ luật dân sự năm 2005, Tạp chí nghiên cứu lập pháp, số 22/2012;