Giải pháp xóa đói giảm nghèo nhằm phát triển kinh tế - xã hội ở các tỉnh Tây Bắc Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN



NGUYỄN THỊ NHUNG

GIẢI PHÁP XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO NHẰM PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI Ở CÁC TỈNH TÂY BẮC VIỆT NAM

CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÃ SỐ: 62.31.01.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Hà Nội , 2012

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN



NGUYỄN THỊ NHUNG

GIẢI PHÁP XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO NHẰM PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI Ở CÁC TỈNH TÂY BẮC VIỆT NAM

CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÃ SỐ: 62.31.01.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học:

1. PGS.TS Vũ Văn Hân

2. PGS.TS Nguyễn Văn Hảo

Hà Nội , 2012

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, bản luận án “Giải pháp xóa đói giảm nghèo nhằm phát triển kinh tế - xã hội ở Tây Bắc Việt Nam” là công trình nghiên cứu độc lập do chính tác giả thực hiện, không sao chép ở bất kỳ một công trình nào khác, các số liệu sử dụng trong luận án là trung thực và chính xác, các tài liệu tham khảo và trích dẫn được sử dụng trong luận án này đều có xuất xứ, nguồn gốc, tác giả cụ thể và được ghi trong Danh mục các tài liệu tham khảo của luận án.

Tôi xin chịu trách nhiệm trước pháp luật về lời cam đoan trên.

Hà Nội, ngày 20 tháng 7 năm 2012

Nghiên cứu sinh

Nguyễn Thị Nhung

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN 0

MỤC LỤC 1

DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ 2

MỞ ĐẦU 1

CHƯƠNG 1.TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẾ XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI 5

1.1. Kết quả nghiên cứu của các tác giả và tổ chức quốc tế 5

1.1.1. Những nghiên cứu về nghèo đói và xóa đói giảm nghèo 5

1.1.2. Những nghiên cứu về tăng trưởng và phát triển 10

1.2. Các kết quả nghiên cứu trong nước 15

1.3. Những kết quả nghiên cứu và vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu về xóa đói giảm nghèo nhằm phát triển kinh tế - xã hội ở các tỉnh Tây Bắc 26

1.3.1. Những kết quả nghiên cứu đã đạt được 26

1.3.2. Những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu 29

1.3.3. Phương pháp tiếp cận vấn đề nghiên cứu của tác giả 31

CHƯƠNG 2. LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ XÓA ĐÓI GIẢMN GHÈOVÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI 33

2.1. Lý luận về nghèo đói và xóa đói giảm nghèo 33

2.1.1. Quan niệm về đói nghèo 33

2.1.2. Chuẩn nghèo và các tiêu chí đánh giá 36

2.1.3. Nguyên nhân đói nghèo 39

2.1.4. Lý luận về xóa đói giảm nghèo 40

2.2. Lý luận về phát triển kinh tế - xã hội 42

2.2.1. Quan điểm phát triển kinh tế - xã hội 42

2.2.2. Chỉ tiêu, nhân tố ảnh hưởng và điều kiện đảm bảo phát triển KT-XH 46

2.2.3. Quan hệ giữa phát triển KT-XH với XĐGN 51

2.3. Tính tất yếu và vai trò của XĐGN đối với phát triển kinh tế - xã hội 53

2.3.1. Tính tất yếu XĐGN trong quá trình phát triển KT-XH 53

2.3.2. Vai trò của xóa đói giảm nghèo đối với phát triển kinh tế - xã hội 56

2.4. Thực tiễn xóa đói giảm nghèo nhằm phát triển KT-XH ở Việt Nam 62

2.4.1. Khái quát chủ trương chính sách xóa đói giảm nghèo 62

2.4.2. Vai trò của xóa đói giảm nghèo đối với phát triển KT-XH ở Việt Nam 65

2.4.3. Những hạn chế, khó khăn trong việc XĐGN nhằm phát triển KT-XH ở Việt Nam thời gian qua 69

2.5. Kinh nghiệm quốc tế về xóa đói giảm nghèo và phát triển KT-XH 73

2.5.1. Ở Trung Quốc [8 &142] 73

2.5.2. Ở Ấn Độ [8] 78

2.5.3. Ở Thái Lan [65] 85

2.5.5. Bài học rút ra cho Việt Nam về XĐGN 90

CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI Ở CÁC TỈNH TÂY BẮC VIỆT

NAM 94

3.1. Đặc điểm của Tây Bắc 94

3.1.1. Đặc điểm tự nhiên, dân số [49&125] 94

3.2. Hiện trạng nghèo đói và tình hình phát triển kinh tế - xã hội ở Tây Bắc qua kết quả điều tra, khảo sát của tác giả năm 2011 99

3.2.1.1. Đặc điểm nghèo đói của Tây Bắc 99

3.2.1.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến XĐGN ở Tây Bắc 102

3.2.2. Thực trạng nghèo đói ở Tây Bắc 113

3.3. Thực trạng xóa đói giảm nghèo nhằm phát triển kinh tế - xã hội ở Tây Bắc 118

3.3.2. XĐGN với phát triển CSHT, mở rộng ứng dụng khoa học công nghệ ở Tây Bắc 138

3.3.3. XĐGN với công tác tuyên truyền, giáo dục tư tưởng tăng cường mối quan hệ đoàn kết các dân tộc ở Tây Bắc 142

3.4. Những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân hạn chế trong việc xóa đói giảm nghèo nhằm phát triển kinh tế - xã hội ở Tây Bắc 148

3.4.1. Những thành tựu của xóa đói giảm nghèo nhằm phát triển kinh tế - xã hội ở Tây Bắc 148

3.4.2. Những khó khăn, hạn chế, bất cập và tồn tại của xóa đói giảm nghèo nhằm phát triển kinh tế - xã hội ở Tây Bắc 151

3.4.3. Nguyên nhân hạn chế của xóa đói giảm nghèo nhằm phát triển kinh tế - xã hội ở Tây Bắc 153

CHƯƠNG 4................................................................................................................................ : QUAN ĐIỂM, ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁPXÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO NHẰM PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI Ở CÁC TỈNH TÂY BẮC VIỆT NAM 157

4.1. Những cơ hội và thách thức đối với xóa đói giảm nghèo ở Tây Bắc 157

4.1.1. Bối cảnh quốc tế [19&21] 157

4.1.2. Bối cảnh trong nước 158

4.1.3. Cơ hội và thách thức đối với XĐGN nhằm phát triển KT-XH ở Tây Bắc 161

4.2. Xu hướng xóa đói giảm nghèo và phát triển KT-XH trong thời gian tới……168

4.3. Quan điểm, định hướng xóa đói giảm nghèo ở Tây Bắc những năm tới 171

4.3.1. Quan điểm xóa đói giảm nghèo và phát triển KT-XH ở Tây Bắc 171

4.3.2. Mục tiêu và định hướng XĐGN nhằm phát triển KT-XH ở Tây Bắc 173

4.4. Những giải pháp cơ bản xóa đói giảm nghèo nhằm phát triển kinh tế - xã hội ở Tây Bắc 175

4.4.1. Nhóm giải pháp nâng cao chất lượng nguồn lực lao động cho phát triển KT-XH

....................................................................................................................... 175

4.4.2. Nhóm giải pháp đầu tư CSHT thiết yếu phục vụ sản xuất, hỗ trợ sinh kế, nâng cao thu nhập cho người nghèo 180

4.4.3. Nhóm giải pháp huy động nguồn lực vốn cho XĐGN 189

4.4.4. Nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả hoạch định và xây dựng các chính sách giảm nghèo 192

4.4.5. Nhóm giải pháp nâng cao nhận thức, phối hợp tổ chức thực hiện chính sách của các cấp, các ngành và người dân 194

KẾT LUẬN 198

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 202

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt	Nguyên nghĩa
1	ADB	Ngân hàng Phát triển Châu Á
2	AFTA	Khu vực Mậu dịch Tự do ASEAN
3	APEC	Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á
4	ASEM	Diễn đàn hợp tác Á - Âu
5	ASXH	An sinh xã hội
6	BHXH	Bảo hiểm xã hội
7	BHYT	Bảo hiểm y tế
8	BVCSNCSK	Bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ
9	CBXH	Công bằng xã hội
10	CCKT	Cơ cấu kinh tế
11	CCTT	Cơ chế thị trường
12	CNCS	Chủ nghĩa cộng sản
13	CNH-HĐH	Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá
14	CNTB	Chủ nghĩa tư bản
15	CNXH	Chủ nghĩa xã hội
16	CSHT	Cơ sở hạ tầng
17	CSXH	Chính sách xã hội
18	DA	Dự án
19	DNNN	Doanh nghiệp nhà nước
20	DS-KHHGĐ	Dân số - kế hoạch hoá gia đình
21	DTTS	Dân tộc thiểu số
22	ESCAP	Uỷ ban KT-XH khu vực Châu Á - Thái Bình Dương
23	GDP	Tổng sản phẩm trong nước
24	GINI	Hệ số bình đẳng trong phân phối lợi tức
25	GNBV	Giảm nghèo bền vững
26	HDI	Chỉ số phát triển con người
27	HPI	Chỉ số nghèo của con người
28	HTX	Hợp tác xã
29	IMF	Quỹ tiền tệ quốc tế
30	KCB	Khám chữa bệnh
31	KHH	Kế hoạch hoá
32	KTQD	Kinh tế quốc dân
33	KTTT	Kinh tế thị trường
34	KT-XH	Kinh tế - Xã hội

LLLĐ	Lực lượng lao động
36	LLSX	Lực lượng sản xuất
37	LTTP	Lương thực, thực phẩm
38	MDG	Mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ
39	NDT	Nhân dân tệ
40	NLLĐ	Nguồn lực lao động
41	NSLĐ	Năng suất lao động
42	NSNN	Ngân sách nhà nước
43	ODA	Viện trợ phát triển chính thức
44	PTKT	Phát triển kinh tế
45	QHSX	Quan hệ sản xuất
46	TLSX	Tư liệu sản xuất
47	TTBYT	Trang thiết bị y tế
48	TTKT	Tăng trưởng kinh tế
49	TW	Trung ương
50	UNDP	Chương trình phát triển Liên Hiệp Quốc
51	USD	Đô la Mỹ
52	VSATTP	Vệ sinh an toàn thực phẩm
53	WB	Ngân hàng thế giới
54	WCED	Ủy ban Quốc tế về Môi trường và Phát triển
55	WTO	Tổ chức thương mại Thế giới
56	XĐGN	Xoá đói giảm nghèo
57	XHCN	Xã hội chủ nghĩa
58	XHH	Xã hội hoá