Cái tôi trữ tình trong thơ Bùi Kim Anh

Lời thơ của chị khi thì nhẹ nhàng, thủ thỉ, khi lại mạnh mẽ, kiên quyết.

Nỗi lo lắng trở đi trở lại trong thơ chị:

Anh là gì mà em không xa nổi… Anh là gì mà khiến em vui buồn…

Anh là gì giữa bình thường thiêng liêng Có lúc tưởng mất nhau phần còn lại Trong ý nghĩ đã bần thần tê tái

Anh là gì mà lặng im Em suốt một đời đi tìm

(Đi tìm)

Các bài thơ "Núi một mình", "Dòng sông không phải của mình", "Chơi vơi", "Ngỡ ngàng gió trở mùa", "Chỉ có mùa đông"…là các ví dụ tiêu biểu về đặc điểm lặp từ ngữ và lặp cấu trúc ngữ pháp, nhằ m thể hiệ n nhữ ng tâm trạ ng xót xa, đau đớ n mà bả n lĩ nh ấ y.

Lo âu, khắc khoải thường trực trong thơ Bùi Kim Anh. Nó tạo ra trong thơ chị nhiều giọng thơ phong phú: khi trăn trở, thở than, khi ngơ ngác, thảng thốt, khi bình tĩnh, tự tin... Đó là những sắc điệu trong giọng thơ, hồn thơ Bùi Kim Anh - một giọng thơ đầy nữ tính nhưng cũ ng đầ y sức mạnh.

3.4.2. Giọng thơ xót xa, oán trách nhưng tế nhị, sâu sắc

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 122 trang tài liệu này.

Âm điệu buồn da diết gợi đến từ sâu xa trong ý thức về thân phận mình, cảnh ngộ gia đình mình khiến cho giọng thơ trở nên xa xót, oán hờn.

Thơ Bùi Kim Anh là thơ của một tấm lòng giàu yêu thương và chứ a chấ t bao cả m xú c củ a tấm lòng đầy trắc ẩn rấ t thương người bên cạ nh, thương thân trước những vất vả, đắng cay của cuộc đời. Những bài thơ, câu thơ viết về người lao động ở cái chợ người "Trên đường Giảng Vò" viết về hình ảnh những em bé đánh giày, những người ăn xin… gây ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.

- Là chợ mà chỉ có người

Phơi phong từng đám giữa trời bơ vơ…

Chợ người chẳng bán người đâu

Dãi dầu bán cái dãi dầu mà thôi

(Trên đường Giảng Vò)

- Ta về trong cuộc trầm luân

Thơ thành lời nguyện âm thầm khi đêm

(Rũ thu choàng áo)

- Câu thơ ngồi ở trong nhà

Trước màn hình để xót xa nỗi người Rằng thương thì thương vậy thôi

Chẳng thay được nạn kiếp đời bằng thơ

(Câu thơ đã cũ vẩn ra vẩn vào) Những đoạn thơ, câu thơ như thế xuất hiện khá nhiều trong thơ Bùi Kim Anh nhất là ở những tập thơ sau của chị. Một tâm trạng cô đơn, đau đớn được viết ra với một giọng thơ xót xa, oán trách là một lẽ tất nhiên. Có điều, đây đó vẫn có những bài thơ, những câu thơ (thường xuất hiện ở cuối bài) người đọc vẫn thấy được bên cạnh sự tế nhị, sâu sắc là lấp lánh niềm tin từ sự gắng gỏi

vượt lên số phận của chính mình.

Tóm lại, giọng điệu thơ chủ yếu trong thơ Bùi Kim Anh (đặ c biệ t ở giai đoạ n sau) là giọng thơ xót xa, oán trách nhưng tế nhị, sâu sắc vớ i mộ t âm điệu buồn thương da diết.

KẾT LUẬN

1. Cái Tôi trữ tìnhlà sự thể hiện trực tiếp những xúc cảm và suy tư chủ quan của nhà thơ hoặc của nhân vật trữ tình trước hiện thực cuộc sống. Cái Tôi trữ tình có cấu trúc mang tính nghệ thuật với vai trò tổ chức thế giới hợp thành một chỉnh thể thống nhất nhờ các phương tiện ngôn ngữ, khả năng xúc cảm toàn bộ thế giới thực thành thế giới tinh thần bền vững, thống nhất, đầy sáng tạo mang những nét cá tính riêng biệt. Cái Tôi trữ tình mang giá trị thẩm mỹ kết tinh từ cái nhìn nghệ thuật của nhà thơ và từ giá trị văn hoá truyền thống. Trong nghệ thuật, người nghệ sĩ dựng lên cho mình hình tượng cái Tôi trữ tình để khẳng định bản chất tinh thần, tìm đến tiếng nói tri âm trong lòng người đọc. Trong thơ trữ tình cái Tôi bộc lộ trực tiếp trước hiện thực, nó vừa là chủ thể vừa là khách thể.

Tìm hiểu cái Tôi trữ tình trong thơ Bùi Kim Anh, người viết mong muốn góp một tiếng nói, một cách nhìn nhận, đánh giá nói chung về thơ Bùi Kim Anh. Qua đó, chúng tôi cũng hy vọng phác hoạ được chân dung tinh thần của tác giả qua 7 tập thơ của chị.

2. Cái Tôi trữ tình trong thơ Bùi Kim Anh được thể hiện trước hết ở tình cảm của một người phụ nữ trí thức lúc nào cũng đầy nỗi niềm, tâm trạng. Một cái Tôi luôn bộc lộ những nỗi niềm riêng tư và tâm trạng ưu phiền của chính mình. Nhưng không chỉ bộc lộ tình cảm nỗ i niề m của một người phụ nữ trí thức, thơ Bùi Kim Anh còn mang giá trị nhân văn sâu sắc bởi một cái Tôi nhân hậu luôn biết cảm thông, chia sẻ và xót xa, đau đớn trước những cuộc đời, số phận của những con người, những kiếp người bất hạnh trong xã hội hiện đại.

Từ việc khảo sát, hệ thống, phân tích thơ Bùi Kim Anh một cách toàn diện cả về nội dung và hình thức nghệ thuật, luận văn không chỉ nêu ra đặc điểm

của cái Tôi trữ tình trong thơ Bùi Kim Anh mà còn bước đầu chỉ ra ít nhiều những đóng góp của tác giả trong phong trào thơ nữ Việt Nam đương đại.

Bùi Kim Anh là người viết nhiều, viết khoẻ (từ 1995-2010 chị cho ra đời 7 tập thơ và hiện nay sắp ra tập thứ 8). Ba tập thơ đầu "Viết cho mình" (1995), "Cỏ dại khờ" (1996), "Lối mưa" (1999) chị viết hiền lành các bài thơ ngắn, tứ thơ gọn. Bốn tập thơ sau "Bán không cho gió" (2005), "Lời buồn trên đá" (2007), "Lục bát cuối chiều" (2008), "Bắc lên ngọn gió mà cân" (2010), chị viết sắc sảo, mạnh mẽ lên và gần với cuộc đời hơn. Thơ chị bộc lộ cái Tôi trữ tình mang những đặc điểm riêng khó trộn lẫn với thơ của các nhà thơ nữ khác cùng thời. Đó là cái Tôi kín đáo, dịu dàng, sâu sắc, đầy nỗi niềm và lòng trắc ẩn. Đó là cái Tôi mạnh mẽ, bản lĩnh đối mặt với nỗi buồn, nỗi bất hạnh trong cuộc đời.

3. Để thể hiện cái Tôi trữ tình ấy, tác giả Bùi Kim Anh đã sử dụng nhiều thủ pháp nghệ thuật khác nhau và đã có những thành công nhất định để lại ấn tượng khó quên trong lòng người đọc.

Bùi Kim Anh không chỉ sử dụng đắc địa thể thơ lục bát mà chị còn có những sáng tạo riêng của mình. Chính vì vậy mà những sáng tác theo thể thơ lục bát có thể xem là một thành công lớn của chị. Bên cạnh thể thơ lục bát truyề n thố ng, Bùi Kim An h cò n là ngườ i sử dụ ng thà nh thạ o , linh hoạ t, đầ y hiệ u quả củ a thể thơ tự do. Thơ tự do trong cá c sá ng tá c củ a Bù i Kim Anh rấ t phù hợp với những tâm trạng , nhữ ng cả m xú c phứ c tạ p trà o dâng và cuộ n chảy của các nhà thơ thờ i kỳ hiệ n đạ i . Hình ảnh, ngôn ngữ và giọng điệu thơ cũng là những đặc điểm nổi bật trong nghệ thuật thơ Bùi Kim Anh. Có thể thấy Bùi Kim Anh đã có những tìm tòi độc đáo trong việc tìm kiếm, chọn lọc những hình ảnh và từ ngữ vừa mang tính chân thực lại vừa sinh động có hiệu ứng thẩm mỹ cao gây rung động mạnh mẽ trong tâm hồn người đọc.

Thơ Bùi Kim Anh là sự thể hiện, ngòi bút của chị chủ yếu đi vào khai thác tâm trạng của chính bản thân nhà thơ. Có thể nói cái Tôi trữ tình trong thơ Bùi Kim Anh là mộ t cái Tôi có nét riêng trong cách cảm, cách nghĩ, trong giọng điệu thơ và trong cả nghệ thuật sử dụng ngôn từ trong câu thơ.

So với các nhà thơ nữ cùng thời khác, thơ chị có cái riêng không thể "trộn lẫn" bởi sự kín đáo, thâm trầm, u uẩn, đầy tâm trạng của một phụ nữ trí thức luôn có ý thức sâu sắc về mình và về số phận của những người phụ nữ thời kỳ hiện đại với bao nỗi niềm trước cuộc đời vốn rất phức tạp, đầy niềm vùi, hạnh phúc cũng đầy buồn đau và bất hạnh.

Bên cạ nh đó , cái Tôi trữ tình ấy đ ôi khi cũ ng quá bi lụ y , chìm ngập trong đau thương , xót xa, không tì m thấ y lố i thoá t khiế n ngườ i đọ c cũ ng bị nặ ng nề và bị lụ y theo . Cái Tôi trữ tình ấy cũng đôi khi thiếu cái nhìn tổng thể về xã hộ i vớ i nhữ ng mặ t tố t đ ẹp của nó . Do đó , đọ c thơ Bù i Kim Anh , ngườ i đọ c luôn cả m thấ y xó t xa , trĩu nặng , đôi khi mệ t mỏ i vì nhữ ng nỗ i niề m ai oá n củ a tá c giả đố i vớ i cuộ c đờ i . Đây cũ ng là mộ t hạ n chế đá ng nó i của tác giả này.

Thông qua sự tìm hiểu "Cái Tôi trữ tình trong thơ Bùi Kim Anh" chúng ta có thể thấ y rằng: thơ Bùi Kim Anh đã khẳ ng đị nh đượ c sự có mặ t củ a mình trên thi đàn văn học dân tộc thời hiện đại. Cái Tôi trữ tình trong thơ Bùi Kim Anh với những màu sắc riêng biệt đã góp phần làm nên "bản sắc" và sự phong phú cho thơ nữ Việt Nam thời kỳ hiện đại. Đó cũng chính là những đóng góp đáng trân trọng của nhà thơ nữ Bùi Kim Anh.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Vò TuÊn Anh (1997), Nöa thÒ kû th¬ ViÖt Nam 1945-1955, NXBKHXH

2. L¹i Nguyªn ¢n (biªn so¹n, 2003), 150 thuËt ng÷ v¨n häc, §¹i häc quèc gia Hµ néi

3. Ph¹m Quèc Ca (2003), MÊy vÊn ®Ò th¬ ViÖt Nam 1975-2000 (Chuyªn luËn), NXB Héi nhµ v¨n

4. C¸c nhµ th¬ n÷ Hµ Néi (2004), Hå T©y ®ang ®Ñp mïa sen (th¬), Héi Liªn hiÖp V¨n häc nghÖ thuËt Hµ Néi

5. NguyÔn Phan C¶nh (1987), Ng«n ng÷ th¬, NXB

§¹i häc vµ trung häc chuyªn nghiÖp

6. NguyÔn V¨n C¶nh (2011), Ng«n ng÷ th¬ ca, NXB v¨n ho¸ th«ng tin

7. NguyÔn ViÖt ChiÒn (2008), Th¬ ViÖt Nam 30 n¨m c¸ch t©n, NXB Qu©n ®éi nh©n d©n

8. H÷u §¹t (1996), Ng«n ng÷ th¬ ViÖt Nam, NXB Gi¸o dôc Hµ Néi

9. Phan Cù §Ö (Chđ biªn, 2004) V¨n häc ViÖt Nam thÒ kû XX , NXB Gi¸o dôc

10. NguyÔn §¨ng §iÖp (2002), Giäng ®iÖu th¬ tr÷ t×nh, NXB V¨n ho¸ th«ng tin, Hµ Néi.

11. NguyÔn §¨ng §iÖp (2006), Th¬ ViÖt Nam sau 1975- tò c¸i nh×n toµn c¶nh, Nghiªn cøu v¨n häc (11)

12. Hµ Minh §øc (1994),Nhµ v¨n nãi vÒ t¸c phÈm, NXB Gi¸o dôc

13. Hµ Minh §øc (1997) Mét thêi ®¹i trong thi ca, NXB KHXH.

14. Hµ Minh §øc (1998), Th¬ vµ mÊy vÊn ®Ò trong th¬ ViÖt Nam hiÖn ®¹i, NXB gi¸o dôc

15. Hµ Minh §øc (chđ biªn 1999), Lý luËn v¨n häc, NXB Khoa häc x· héi

16. Hµ Minh §øc (1999), V¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i, NXB Hµ Néi.

17. Lª B¸ H¸n, TrÇn §×nh Sö, NguyÔn Kh¾c Phi (§ång chđ biªn,1997) Tò ®iÓn thuËt ng÷ v¨n häc, NXB §¹i häc quèc gia Hµ Néi.

18. Bïi C«ng Hïng (1983), Gãp phÇn t×m hiÓu nghÖ thuËt th¬ ca, NXB KHXH.

19. Bïi C«ng Hïng (1985), Nh÷ng ®Æc ®iÓm cđa th¬ ViÖt Nam hiÖn ®¹i (1945-1975), T¹p chÝ v¨n häc, sè (2)

20. Bïi C«ng Hïng (2000), TiÒp cËn nghÖ thuËt th¬ ca, NXB VHTT

22. §ç §øc HiÓu (2000), Thi ph¸p hiÖn ®¹i, NXB Héi nhµ v¨n

23. §ç §øc HiÓu, NguyÔn HuÖ Chi, Phïng V¨n Töu, TrÇn H÷u T¸, (chđ biªn, 2003) Tò ®iÓn thuËt ng÷ v¨n häc (bé míi) NXB ThÒ giíi, Hµ Néi.

25. Lª §×nh Kþ (1997), Ng«n ng÷ th¬, NXB Thanh niªn

26. TrÇn Hoµng Thiªn Kim, Th¬ n÷ trÎ ®•¬ng ®¹i quan niÖm, thÓ nghiÖm vµ xu h•íng (T¹p chÝ V¨n nghÖ Qu©n ®éi sè 745, th¸ng 3/2012)

NXB Héi nhµ v¨n

31. Phong Lª (1984) Nhµ th¬ ViÖt Nam hiÖn ®¹i, NXB KHXH Hµ Néi

33. Phong Lª,Vò V¨n Sü , BÝch Thu, L•u Kh¸nh Th¬ (2001), Th¬ ViÖt Nam hiÖn ®¹i, NXB lao ®éng.

34. Phong Lª (2005), VÒ v¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i nghÜ tiÒp…. NXB §¹i häc quèc gia Hµ Néi.