Cải Thiện Năng Lực Quản Lý Rủi Ro Tại Ngân Hàng

Thứ năm, VDB phải nhanh chóng xây dựng hệ thống thông tin phục vụ cho công tác thẩm định.

Một trong những yếu tố tác động đến chất lượng của công tác thẩm định là hệ thống thông tin hỗ trợ cho công tác này. Một hệ thống thông tin đầy đủ và chính xác sẽ giúp cán bộ thẩm định tiết kiệm được chi phí về thời gian và vật chất. Điều này vô cùng ý nghĩa đối với công tác TĐDA tại VDB với đặc thù là các dự án lớn tầm cỡ quốc gia.

Hệ thống thông tin phục vụ cho công tác thẩm định bao gồm các nhóm thông tin chính sau đây:

+ Thông tin về chiến lược và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của đất nước đã được Quốc hội và Chính phủ phê duyệt;

+ Thông tin về các văn bản quy phạm pháp luật của các cơ quan quản lý Nhà nước, các tập đoàn, tổng công ty (Luật, pháp lệnh, nghị định, thông tư, quyết định, công văn…) liên quan đến đầu tư phát triển, tín dụng đầu tư, tín dụng xuất khẩu, thực hiện các nghĩa vụ tài chính, chỉ tiêu kỹ thuật. Đây là nguồn thông tin quan trong, đòi hỏi phải được cập nhật thường xuyên, liên tục và trình bày có hệ thống về cơ quan ban hành, thời gian, nội dung, lĩnh vực, vùng, miền;

+ Thông tin về chủ trương, chính sách của Hội đồng quản lý, Ban giám đốc VDB liên quan đến công tác thẩm định nói riêng và hoạt động tín dụng nói chung (chính sách tín dụng, quy trình thẩm định, các mẫu biểu báo cáo…)

+ Thông tin về thị trường (cung, cầu, giá cả) hàng hóa trong và ngoài nước. Thông tin về thị trường công nghệ, thị trường tài chính và thị trường lao động. Các yếu tố làm biến động các thị trường này;

+ Thông tin về các phương pháp, công cụ, phần mềm hiệu quả và hiện đại được sử dụng trong công tác TĐDA;

+ Thông tin về các dự án đã hoàn thành (thành công, thất bại, bài học kinh nghiệm…).

Hệ thống thông tin trên có được không phải một sớm một chiều mà phải được xây dựng, cập nhật và hoàn thiện qua thời gian dài và liên tục. VDB có thể thành lập một bộ phận riêng đảm nhiệm việc cập nhật và quản lý hệ thống này hoặc giao cho từng cán bộ thẩm định cập nhật thông tin liên quan đến lĩnh vực họ thẩm định, sau đó sẽ chuyển những thông tin thu thập được về bộ phận quản lý thông tin để tập hợp và phân loại, khi cần họ sẽ kết nối vào hệ thống này để tra cứu.

Tất cả các thông tin trên phải được quản lý bằng phần mềm chuyên dụng và hiện đại để cán bộ thẩm định và bộ phận quản lý có thể kết nối một cách dễ dàng. Do vậy, một hệ thống máy tính chuyên dụng và hệ thống mạng nội bộ phải được lắp đặt và sử dụng trong toàn hệ thống VDB.

Thứ sáu, VDB nên thiết lập mạng lưới chuyên gia và các tổ chức tư vấn, đồng thời tăng cường hợp tác kinh tế trong TĐDA.

Với các DAPT có quy mô lớn và phức tạp, khi VDB thẩm định nên hợp tác với các tổ chức chuyên ngành độc lập hoặc thuê các công ty tư vấn có uy tín trong và ngoài nước. Giải pháp này không chỉ giúp cho cán bộ thẩm định của ngân hàng tiếp cận được với các kinh nghiệm thẩm định tiên tiến bằng con đường ngắn nhất mà còn có ý nghĩa quan trọng đối với dự án vì khi đó dự án sẽ được đánh giá bởi nhiều chuyên gia một cách toàn diện, có được nhiều đề xuất điều chỉnh để dự án có khả năng đạt được mục tiêu đề ra một cách dễ dàng hơn. VDB nên xây dựng mạng lưới các chuyên gia tư vấn độc lập (về TĐDA, thẩm định giá…). Đồng thời, mời các doanh nhân, các nhà nghiên cứu trong các tổ chức đào tạo tham gia vào việc đánh giá và phản biện dự án. Các nhà tư vấn được phân loại theo lĩnh vực đầu tư kết hợp với theo các giai đoạn trong chu kỳ của dự án.

Việc tăng cường hợp tác quốc tế trong hoạt động thẩm định sẽ giúp cho ngân hàng cải tiến kỹ thuật, quy tình thẩm định và tiếp cận với các phương pháp và nội dung thẩm định mới. Hiện nay, các tổ chức quốc tế phát triển như WB,

ADB…đã xây dựng được một hệ thống cơ sở dữ liệu khá phong phú phục vụ cho hoạt động TĐDA gồm sách nghiên cứu, sổ tay hướng dẫn, tài liệu nghiên cứu tình huống, phần mềm tính toán hiệu quả của dự án…Đồng thời các tổ chức này cũng có rất nhiều chuyên gia kinh tế giỏi đang làm việc. Do vậy, việc tăng cường hợp tác giữa VDB với các tổ chức này sẽ rất có ích để ngân hàng có thể nâng cao năng lực TĐDA.

3.4.3. Cải thiện năng lực quản lý rủi ro tại ngân hàng

Cải thiện năng lực quản lý rủi ro tại VDB cần tập trung vào giải quyết hai vấn đề chính là (i) cơ cấu lại bộ phận quản lý rủi ro, (ii) hoàn thiện và bổ sung các nội dung quản lý rủi ro trong ngân hàng.

Cơ cấu lại bộ phận quản lý rủi ro

Xuất phát từ đòi hỏi thực tiễn của các hoạt động trong ngân hàng, theo khuyến cáo của Ủy ban Basel thuộc ngân hàng Thanh toán quốc tế (BIS) và tuân thủ các thông lệ quốc tế, bộ phận hoạt động nghiệp vụ phải được tách bạch với bộ phận quản lý rủi ro trong ngân hàng. Theo đó, bộ phận quản lý rủi ro của VDB phải thực hiện được bốn nội dung tác nghiệp trong quy trình quản lý rủi ro, bao gồm:

+ Nhận biết được rủi ro: bao gồm xác định được rủi ro và hiểu, nắm vững các nguyên nhân gây ra rủi ro;

+ Đo lường rủi ro: nghĩa là tính toán ra con số cụ thể về mức độ rủi ro mà ngân hàng đang đối mặt, tính toán mức độ thiệt hại tài chính/tổn thất nếu rủi ro xảy ra;

+ Điều tiết rủi ro: bao gồm các biện pháp chủ động hướng tới việc tránh, hạn chế, phòng ngừa rủi ro và những biện pháp thụ động nhằm tăng cường khả năng chịu đựng rủi ro của ngân hàng như tăng vốn điều lệ, trích lập dự phòng rủi ro đầy đủ, xây dựng hệ thống Xếp hạng nội bộ,…

+ Giám sát rủi ro: ngân hàng phải cập nhật kịp thời rủi ro phát sinh, theo dõi sát diễn biến của rủi ro và có biện pháp xử lý hợp lý kịp thời.

Thêm nữa, hiện nay VDB mới chỉ tập trung vào rủi ro tín dụng mà chưa quan tâm đến các loại rủi ro khác. Trên thực tế, các loại rủi ro trong ngân hàng có mối quan hệ biện chứng với nhau vì đều liên quan đến tiền tệ. Do vậy, trong thời gian tới, một mặt VDB cần phải cải thiện năng lực quản lý rủi ro tín dụng, mặt khác ngân hàng phải quan tâm đến đánh giá các loại rủi ro khác. Trước mắt, VDB cần phải quản lý hai loại rủi ro có ảnh hưởng mật thiết đến hoạt động tín dụng là rủi ro thị trường và rủi ro tác nghiệp.

Bộ máy Quản lý rủi ro

Bộ phận Quản lý rủi ro tín dụng

Bộ phận Quản lý rủi ro thị trường

Bộ phận Quản lý rủi ro tác nghiệp

Sơ đồ 3.1: Bộ máy quản lý rủi ro tại VDB Hoàn thiện và bổ sung các nội dung quản lý rủi ro

Đối với Quản lý rủi ro tín dụng

Rủi ro tín dụng là khả năng khách hàng không trả hoặc không có khả năng trả một phần hoặc toàn bộ gốc hoặc lãi cho ngân hàng theo cam kết. Đây là loại rủi ro tiềm ẩn lớn nhất trong ngân hàng, nó ảnh hưởng trực tiếp đến sự an toàn về vốn cũng như khả năng sinh lãi của ngân hàng. Rủi ro tín dụng phát sinh do rất nhiều nguyên nhân, kể cả chủ quan (về phía ngân hàng) và khách quan (về phía khách hàng và môi trường hoạt động của ngân hàng). Đối với VDB, khả năng xảy ra tổn thất từ hoạt động tín dụng lớn hơn bất kể ngân hàng nào trong nền kinh tế do đặc thù tài trợ của ngân hàng và do chính sách quản lý rủi ro tín dụng chưa được xây dựng và thực hiện một cách hiệu quả. Cho dù VDB được coi là công cụ tài trợ của Chính phủ thì bản chất nó vẫn là một thể chế tài chính độc lập. Do vậy, quan điểm về quản lý rủi ro tín dụng của VDB cần phải theo phương châm:

+ VDB nên tiếp nhận các khoản rủi ro tín dụng cần thiết (nếu đủ khả năng) mà các trung gian tài chính khác không đủ khả năng tiếp nhận/gánh chịu rủi ro đó.

+ VDB không nên tiếp nhận các khoản rủi ro tín dụng mà chỉ có Chính phủ mới đủ khả năng tiếp nhận.

Với phương châm đó, trong thời gian tới, hoạt động quản lý rủi ro tín dụng tại VDB cần tập trung vào các vấn đề sau đây:

 Thứ nhất, xây dựng hệ thống văn bản, chế độ, quy chế, quy trình, thủ tục cấp tín dụng thống nhất và rõ ràng trong toàn hệ thống.

Một trong những nguyên nhân quan trọng làm phát sinh rủi ro tín dụng là thuộc về chủ quan của ngân hàng trong việc xây dựng hệ thống văn bản, chế độ, quy trình, thủ tục cấp tín dụng thiếu đồng bộ và không chặt chẽ. Do vậy, để hạn chế rủi ro thì ngân hàng phải xây dựng hệ thống văn bản đồng bộ, tào hành lang cho hoạt động tín dụng. Bao gồm:

+ Xây dựng quy chế cấp tín dụng của ngân hàng trên cơ sở cụ thể hóa các văn bản quy phạm pháp luật của các cơ quan nhà nước.

+ Ban hành, hướng dẫn đầy đủ, kịp thời các văn bản, chế độ có liên quan đến hoạt động tín dụng để áp dụng thống nhất trong toàn hệ thống.

+ Hệ thống văn bản, chế độ trên phải được tổ chức nghiên cứu, tập huấn và quán triệt để đảm bảo mọi cán bộ có liên quan đến công tác tín dụng đều phải nắm vững các văn bản, chế độ đó và thực hiện đầy đủ, chính xác.

+ Xây dựng và thường xuyên bổ sung, hoàn thiện quy trình cấp tín dụng và các quy trình hỗ trợ khác (thậm chí cả hướng dẫn lập các loại văn bản, báo cáo, biểu mẫu liên quan đến tín dụng) theo đúng yêu cầu của hệ thống quản lý chất lượng.

+ Thường xuyên rà soát các văn bản đã ban hành liên quan đến hoạt động tín dụng để đảm bảo tính hiệu lực cũng như sự phù hợp về nội dung giữa các văn bản đang còn hiệu lực.

 Thứ hai, xây dựng các giới hạn an toàn trong hoạt động tín dụng của ngân hàng.

Căn cứ vào chiến lược và kế hoạch phát triển nền kinh tế đã được Quốc hội và Chính phủ phê duyệt, vào định hướng hoạt động của VDB và các văn bản liên quan đến hoạt động tín dụng của các cơ quan quản lý nhà nước, ngân hàng xem xét và quy định về các giới hạn cần thiết liên quan đến hoạt động tín dụng, gồm:

- Giới hạn tín dụng cho toàn hệ thống

+ Giới hạn quy mô và tỷ lệ tăng trưởng tín dụng

+ Giới hạn dư nợ trên tổng tài sản “có” rủi ro

+ Tỷ trọng dư nợ tín dụng theo thời gian

+ Tỷ trọng dư nợ tín dụng theo thành phần kinh tế

+ Tỷ trọng tín dụng trung dài hạn trên tổng dư nợ

+ Tỷ lệ nợ quá hạn trên tổng dư nợ

+ Danh mục các ngành nghề, lĩnh vực, vùng miền khuyến khích và hạn chế cấp tín dụng.

- Giới hạn tín dụng đối với ngành, lĩnh vực và theo khu vực trọng điểm kinh tế

- Giới hạn tín dụng đối với khách hàng.

 Thứ ba, hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ.

Xếp hạng tín dụng nội bộ là việc ngân hàng thực hiện quản lý rủi ro tín dụng nội bộ đối với khách hàng. Căn cứ để xếp hạng là cơ sở dữ liệu hiện có về khách hàng, bao gồm các dữ liệu tài chính và dữ liệu phi tài chính. Đây là căn cứ để quản lý rủi ro đối với từng khách hàng và quản lý rủi ro đối với danh mục cho vay.

Xếp hạng tín dụng nội bộ có các đặc điểm:

+ Xếp hạng nội bộ là chấm điểm cho từng khách hàng/doanh nghiệp. Khách hàng được chấm điểm càng cao thì thứ hạng của khách hàng đó càng cao.

+ Điểm số càng cao (hoặc có thứ hạng cao hơn trong hệ thống Xếp hạng nội bộ) có nghĩa là khách hàng càng ít có khả năng bị vỡ nợ;

+ Công thức chấm điểm phản ánh thông tin về khả năng thanh toán của khách hàng;

+ Kết quả xếp hạng nội bộ để thẩm định khoản vay kết hợp với kết quả phân tích dự án để ra quyết định phê duyệt khoản vay;

+ Xếp hạng nội bộ được sử dụng chủ yếu trong quản lý rủi ro tín dụng.

Hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ góp phần vào việc hỗ trợ ngân hàng phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro tín dụng. Đồng thời, nó cũng phục vụ cho việc quản lý chất lượng tín dụng: một hệ thống hoàn hảo sẽ giúp ngân hàng xác định một cách hợp lý và chính xác nhất chất lượng tín dụng và mức độ rủi ro (tổn thất) theo từng dòng sản phẩm, lĩnh vực, ngành kinh tế. Căn cứ vào mức xếp hạng, chính sách tín dụng sẽ được xây dựng một cách đồng bộ và rõ ràng nên góp phần giảm được chi phí quản lý tín dụng. Thêm nữa, đây là căn cứ quan trọng để ra quyết định tín dụng đúng đắn. Cuối cùng, hệ thống này sẽ góp phần giúp cho việc đánh giá hiệu quả công việc của cán bộ tín dụng chính xác hơn thông qua việc họ phân tích, đánh giá chất lượng tín dụng của từng khách hàng được họ quản lý. Ví dụ:

Kết quả xếp hạng tín dụng nội bộ

Thời gian		Lãi suất tín dụng		Tỷ lệ trích lập dự phòng RRTD
Thời hạn tín dụng	Thời gian ân hạn	Lãi suất ngắn hạn	Lãi suất dài hạn	Tỷ lệ trích lập dự phòng RRTD
1 (tốt)	15 năm	3 năm	Lãi suất cơ bản + 2%	Lãi suất cơ bản + 3%	0,5%
2 (bình thường)	10 năm	2 năm	Lãi suất cơ bản + 4%	Lãi suất cơ bản + 6%	1%
3 (xấu)	5 năm	1 năm	Lãi suất cơ bản + 6%	Lãi suất cơ bản + 9%	5%