Tổ Chức Xây Dựng Mô Hình Bảo Vệ Nlts Bằng Rạn Nhân Tạo

Hình 3.10: Thả rạn theo cụm

3.4.3.7. Đánh giá hiệu quả của mô hình bảo vệ NLTS

a) Khảo sát nguồn lợi động vật trước khi xây dựng mô hình bảo vệ NLTS

Công tác khảo sát, đánh giá hiện trạng nguồn lợi thủy sản trước khi thả do các thợ lặn nhiều kinh nghiệm thực hiện. Thời gian khảo sát từ ngày 10/4 - 13/4/2017, đây là khoảng thời gian nước biển có độ trong lớn giúp cho việc đánh giá được chính xác.

Trong quá trình khảo sát, sử dụng 3 thợ lặn có kinh nghiệm, am hiểu về chuyên môn nguồn lợi khu vực lặn. Một thợ lặn đi trước, quan sát và ghi chép các loài động vật bơi nhanh (cá, tôm, mực,…), thợ lặn đi sau ghi chép các loài động vật di chuyển chậm (các loài ốc, cầu gai,…), thợ lặn đi cuối quay phim, ghi hình quá trình và các đối tượng khảo sát (hình 3.14). Thời gian lặn khảo sát trên mỗi mặt cắt từ 70  90 phút.

Hình 3.11: Sơ đồ khảo sát cá đáy bằng phương pháp lặn

Ngoài các đối tượng được xác định trực tiếp trong quá trình khảo sát, nhóm nghiên cứu còn chụp hình, quay phim để đối chiếu và xác định các loài mà chưa định danh được trong quá trình lặn.

Các chỉ tiêu đánh giá gồm:

- Đa dạng loài hay số lượng loài bắt gặp trong các mặt cắt.

- Mật độ sinh vật cỡ lớn trong khu vực khảo sát.

b) Khảo sát sau khi xây dựng mô hình bảo vệ NLTS bằng rạn nhân tạo

Mục tiêu của việc khảo sát định kỳ sau khi thả rạn nhân tạo nhằm đánh giá hiệu quả của mô hình bảo vệ NLTS so với hiện trạng trước đó.

Các cuộc khảo sát được tiến hành cả trong và ngoài khu vực xây dựng mô hình bảo vệ NLTS bằng rạn nhân tạo nhằm đánh giá đa dạng loài và mật độ sinh vật. Cứ 3 tháng một lần, thực hiện 2 đợt khảo sát, mỗi đợt 4 ngày, mỗi ngày khảo sát 8 mặt cắt ở trung khu rạn nhân tạo, cụ thể như sau:

- Đợt 1: Khảo sát 4 ngày, từ ngày 26/4/2018 đến 29/4/2018.

- Đợt 2: Khảo sát 4 ngày, từ ngày 30/7/2018 đến 02/8/2018.

Đối tượng khảo sát là các loài cá, giáp xác, thân mềm và giáp xác có kích thước đủ lớn có thể quan sát bằng mắt thường theo phương pháp lặn.

Đối với các sinh vật cỡ nhỏ, trứng cá và cá bột không thể quan sát bằng mắt thường nên không thực hiện đánh giá.

Để đánh giá hiệu quả của mô hình bảo vệ NLTS, nghiên cứu sử dụng phương pháp lặn khảo sát theo mặt cắt.

Thợ lặn thực hiện mặt cắt song song với đáy biển nhằm xác định thành phần loài và mật độ sinh vật đáy trong và ngoài vùng thả rạn nhân tạo.

Mỗi ngày tiến hành khảo sát 2 cụm, tại mỗi cụm rạn thực hiện lặn theo 4 mặt cắt vuông góc tại các cụm rạn nhân tạo, có bề rộng 5 m và chiều dài mỗi mặt cắt là 20 mét. Tại vị trí các cụm rạn có mật độ NLTS cao nên công tác chỉ đánh giá tại các mặt cắt khảo sát cách cụm rạn 5 mét.

Thời gian lặn khảo sát trên mỗi mặt cắt từ 30  40 phút (hình 3.15).

Hình 3.12: Sơ đồ lặn khảo sát tại các cụm rạn nhân tạo

Ngoài so sánh thành phần loài, mật độ cá trong và ngoài vị trí các cụm rạn nhân tạo nhằm xác định phạm vi ảnh hưởng của chúng đến nguồn lợi sinh vật, còn tiến hành khảo sát ở các mặt cắt tại các vị trí cách cụm rạn 50 m, 100 m và 200 m. Quy mô mặt cắt bên ngoài có diện tích 100m2 (5 m x 20 m).

Thời gian lặn khảo sát trên mỗi mặt cắt từ 30  40 phút.

Hình 3.13: Sơ đồ lặn khảo sát phía ngoài các cụm rạn nhân tạo

Chỉ tiêu đánh giá dựa trên số lượng loài thường gặp và mật độ của chúng được ghi nhận tại các đợt khảo sát.

Bảng 3.84: Tần suất bắt gặp trong quá trình khảo sát

TT

Quá trình khảo sát đã ghi nhận mật độ các loài bắt gặp, các loài này được chia thành 3 nhóm chính, bao gồm: nhóm cá, nhóm da gai và nhóm thân mềm. Mật độ của từng nhóm được thể hiện ở bảng 3.68.

Bảng 3.85: Mật độ trung bình bắt gặp (cá thể/200m²) tại các mặt cắt khảo sát

Nhóm đối tượng

Kết quả khảo sát cho thấy: Mật độ cá và các loài động vật khác tại các mặt cắt dao động từ 110  128 cá thể/200m², tổng bình quân đạt 472 cá thể/800m².

Các loài cá ở vùng biển khảo sát có kích thước cá thể tương đối nhỏ, hiếm khi bắt gặp các loài hoặc đối tượng có kích thước lớn.

Hình 3.14: Cá tập trung và trú ngụ tại các khối rạn nhân tạo

3.4.3.8. Hoạt động quản lý khu chà rạn nhân tạo

a) Tập huấn mô hình quản lý

Giới thiệu một số mô hình bảo vệ NLTS bằng rạn nhân tạo trên thế giới và Việt Nam, ý nghĩa của chúng trong đời sống của cá, vai trò của khu rạn trong việc tập trung, bảo vệ và phát triển nguồn lợi.

Hướng dẫn kỹ thuật xây dựng khu rạn nhân tạo thông qua tham quan các đơn vị thi công xây dựng mô hình tại Quảng Nam. Công tác này được triển khai ngay từ lúc xây dựng đến khi lắp đặt. Tổ cộng đồng đã tham gia vào quá trình thi công xây dựng mô hình và đã nắm được kỹ thuật làm rạn nhân tạo; liên kết các khối rạn thành cụm;

Quy trình kỹ thuật lắp đặt rạn trên biển đảm bảo an toàn và hiệu quả; lựa chọn khu vực xây dựng rạn nhân tạo để thu hút các đối tượng cần bảo vệ và phát triển.

Công tác quản lý và bảo vệ mô hình.

b) Tổ chức cộng đồng khai thác hải sản

Sau khi hoàn thiện công tác xây dựng mô hình bảo vệ NLTS, tổ chức cho ngư dân khai thác hải sản trong khu vực. Mục tiêu của công tác tổ chức là đảm bảo cho cộng đồng khai thác hải sản theo hướng bền vững, sinh kế ổn định và không gây tác động tiêu cực đến nguồn lợi thủy sản nhất là cá chưa trưởng thành.

Cộng đồng cam kết khai thác hải sản cách khu chà rạn tối thiểu 500m theo các hướng khác nhau, không xâm phạm vào vùng nước và không sử dụng phương thức khai thác mang tính hủy diệt.

c) Công tác tuyên truyền, vận động

Công tác tuyên truyền được thực hiện bằng cách lồng ghép nội dung vào các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ thuyền trưởng, máy trưởng tàu cá tổ chức tại địa phương.

Tổ chức phát tờ rơi kêu gọi cộng đồng tham gia bảo vệ NLTS, bao gồm cả mô hình chà rạn nhân tạo đã xây dựng.

Sau khi hoàn thiện công tác xây dựng mô hình bảo vệ NLTS, phối hợp với tổ cộng đồng và hội nông dân địa phương thực hiện công tác tuyên truyền, vận động ngư dân trên địa bàn tham gia bảo bảo vệ mô hình, ký cam kết không khai thác hải sản trong phạm vi vùng biển thả rạn nhân tạo.