Bài giảng Lý luận và phương pháp dạy học đại học - TS. Hồ Văn liên

Trang 141

Dạy học với phương tiện hiện đại trên sẽ có các ưu thế - GV chuẩn bị bài dạy một lần thì sử dụng được nhiều lần. - Các PMDH có thể thực hiện các thí nghiệm ảo, sẽ thay thế GV giảng dạy thực hành, tăng tính năng động cho người học, cho phép HS học theo khả năng. - Các phương tiện hiện đại sẽ tạo ra khả năng để hơn, dễ GV trình bày giảng sinh động dàng cập nhật và thích nghi với sự thay đổi nhanh chóng của khoa học hiện đại.

Có thể bạn quan tâm!

Trang 142

Dạy học với phương tiện hiện đại trên sẽ có các ưu thế - Các phương tiện sẽ hỗ trợ, chuẩn hóa các bài giảng mẫu, đặc biệt đối với những phần khó giảng, những khái niệm phức tạp. HV học không bị thụ động, có nhiều thời gian nghe giảng để đào sâu suy nghĩ. và điều quan trọng hơn là nhiều HV được dự GV giỏi. và nghe giảng bài của nhiều Sử dụng PMDH làm phương tiện hỗ trợ DH một cách hợp lí sẽ cho hiệu quả cao, bởi lẽ khi sử dụng PMDH bài giảng sẽ sinh động hơn, sự tương tác hai chiều được thiết lập.

Trang 143

• Hai công nghệ hiện đại và ứng dụng có hiệu quả nhất cho giáo dục – đào tạo là công nghệ đa phương tiện Multimedia và công nghệ mạng Networking, đặc biệt là mạng Internet. Hai công nghệ này đã giúp cho con người thực hiện được khẩu hiệu học ở mọi nơi, học ở mọi lúc, học suốt đời và dạy mọi người với mọi trình độ khác nhau. • Sử dụng CNTT để DH, PPDH cũng thay đổi. GV là người hướng dẫn HV học tập chứ không đơn thuần chỉ là người rót thông tin vào đầu HV. GV cũng phải học tập thường xuyên để nâng cao trình độ về CNTT, sử dụng có hiệu quả CNTT trong học tập. HV có thể lấy thông tin từ nhiều nguồn phong phú khác nhau như sách, Internet, CD – ROM. Lúc này HV phải biết đánh giá và lựa chọn thông tin, không chỉ đơn thuần nhận thông tin một cách thụ động vì nguồn thông tin vô cùng phong phú.

Trang 144

CNTT với vai trò phương tiện, TBDH CNTT với vai trò phương tiện, TBDH cần đảm bảo các yêu cầu: - Sử dụng CNTT như công cụ DH cần được đặt trong toàn bộ hệ thống các PPDH nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống đó. - Mỗi PPDH đều có những mặt mạnh mặt yếu, ta cần phát huy mặt mạnh, hạn chế mặt yếu của mỗi phương pháp. Ví dụ: Trong khi sử dụng máy vi tính dể làm một số chức năng của người GV, ta thường gặp tình huống HV chỉ cần điền vào ô trống các số, dấu thích hợp hoặc chọn câu trả lời đúng trong một số câu trả lời đã cho sẵn. Khi HV thực hiện sai, GV không biết nguyên nhân sai ở đâu. Để khắc phục được nhược điểm này, trong khi dạy hoặc khi kiểm tra, GV yêu cầu HV trình bày đầy đủ câu trả trả lời của mình, diễn tả lời đó. toàn bộ quá trình suy nghĩ dẫn đến câu

Trang 145

- Phát huy vai trò của người thầy trong quá trình sử TBDH. dụng CNTT như Không thủ tiêu vai trò của GV mà trái lại còn phát huy hiệu quả hoạt động của GV trong quá trình DH có sử dụng CNTT. Chủ trương sử dụng CNTT như TBDH của người thầy. Ta vẫn tìm cách phát huy tác dụng của GV nhưng theo những hướng không hoàn toàn giống như trong DH thông thường. GV cần lập kế hoạch cho những hoạt động của mình trước, trong và sau khi HV học tập trên máy vi tính. Chẳng hạn khi sử dụng CNTT thay GV trong một số khoảng thời gian, do được giải phóng khỏi việc DH đồng loạt cho cả lớp, GV có thể đi sâu giúp những HV cá biệt (cả cá biệt yếu và cá biệt giỏi) trong những khoảng thời gian dài hơn nhiều so với DH không sử dụng CNTT.

Trang 146

- Sử dụng CNTT như TBDH, không phải chỉ nhằm thí điểm DH với CNTT mà còn góp phần DH về CNTT. Hiệu quả việc sử dụng máy vi tính ngay trong quá trình DH có tác dụng gây động cơ học tập những nội dung tin học. Vả lại chính bản thân những ứng dụng của tin học và công cụ của tin học cũng là một trong những nội dung tin học cần truyền thụ. Để phát huy tác dụng tích cực của việc sử dụng CNTT như là một ứng dụng của tin học ở những lúc thích hợp (không nhất thiết là ngay khi dạy học trên máy), GV có thể bình luận về hiệu quả của máy tính, về vai trò của con người thể hiện trong việc lập trình.

Trang 147

- Sử dụng CNTT như một TBDH không phải chỉ để thực hiện DH với trang thiết bị CNTT mà còn góp phần thức đẩy việc đổi mới PPDH ngay cả điều kiện không có máy. trong - Nếu ta lập được một chương trình trong máy tính làm chức năng thầy giáo thực hiện một cách có hiệu quả một số khâu của HĐ DH một nội dung nào đó thì cũng có thể đề xuất được một phương án tốt để cải tiến PPDH. Vì vậy có thể làm song song hai việc: Đồng thời với việc thí điểm làm phần mềm để máy vi tính làm chức năng GV dạy một số tiết, ta sẽ đề xuất những phương án cải tiến DH các tiết đó trong điều kiện không có máy.

Trang 148

Cách làm này vừa phù hợp với điều kiện hoàn cảnh của nước ta hiện nay, vừa đoán trước được xu thế phát triển của khoa học thế giới. Kết quả mong đợi không phải chỉ ở một số chương trình DH bằng máy vi tính mà còn ở sự phát triển của khoa học giáo dục nói chung và điều đó sẽ có ảnh hưởng tích cực đến việc cải tiến PPDH kể điều kiện không có máy. cả trong

Trang 149

- Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lí, GV và HV về việc ứng dụng CNTT trong quản lí giáo dục và dạy học. - Sử dụng các nguồn kinh phí để đầu tư trang thiết bị về CNTT cho các cơ sở GD. - Bồi dưỡng GV các bộ môn về CNTT để họ có thể tổ chức tốt ứng dụng CNTT trong dạy học. - Tổ chức trình diễn các tiết dạy học có ứng dụng CNTT nhằm mục đích tuyên truyền, động viên các cá nhân, đơn vị tổ chức tốt việc ứng dụng CNTT.

Trang 150

- Xây dựng một số dịch vụ giáo dục và đào tạo ứng dụng trên mạng Internet. - Tuyển chọn, xây dựng và hương dẫn sử dụng các phần mềm quản lí giáo dục và dạy học. - Nâng cao hiệu quả của việc kết nối Internet. - Nghiên cứu để đưa các phần mềm dạy học tốt vào danh mục TBDH tối thiểu. - Tổ chức trao đổi kinh nghiệm về ứng dụng CNTT.

Trang 151

• Mục tiêu kiến thức gồm 6 mức độ nhận thức - Nhận biết: nhận biết TT, ghi nhớ, tái hiện thông tin - Thông hiểu: giải thích được, chứng minh được. - Vận dụng: vận dụng nhận biết TT để giải quyết vấn đề đặt ra. - Phân tích: chia TT ra thành các phần TT nhỏ và thiết lập mối liên hệ phụ thuộc lẫn nhau giữa chúng. - Tổng hợp: Thiết kế lại TT từ các nguồn tài liệu khác nhau và trên cơ sở đó tạo lập nên một hình mẫu mới. - Đánh giá: Thảo luận về giá trị của 1 tư tưởng, 1 PP, 1 ND kiến thức. Đây là một bước mới trong việc lĩnh hội KT được đặc trưng bởi việc đi sâu vào bản chất của đối tượng, hiện tượng.

Trang 152

• Mục tiêu kĩ năng: gồm 2 mức độ: làm được (biết làm) và thông thạo (thành thạo). • Mục tiêu thái độ: tạo sự hình thành thói quen, tính cách, nhân cách nhằm phát triển con người theo mục tiêu GD.

Trang 153

Chuẩn bị của GV và HV - GV chuẩn bị các TBDH (tranh ảnh, mô hình, hiện vật, hóa chất.), các phương tiện và tài liệu dạy học cần thiết. - GV hướng dẫn HV chuẩn bị bài học (soạn bài, làm bài tập, chuẩn bị tài liệu và đồ dùng học tập cần thiết).

Trang 154

Tổ chức các hoạt động dạy học Trình bày rõ cách thức triển khai các họat động dạy – học cụ thể. Với mỗi hoạt động cần chỉ - Tên hoạt động. - Mục tiêu của hoạt động. - Cách tiến hành hoạt động. rõ: - Thời lượng để thực hiện hoạt động. - Kết luận của GV về: những kiến thức, kĩ năng, thái độ HV cần có sau hoạt động; những tình huống thực tiễn có thể vận dụng kiến thức, kĩ năng, thái độ đã học để giải quyết; những sai sót thường gặp; những hậu quả có thể xảy ra nếu không có cách giải quyết phù hợp;. Hướng dẫn các họat động tiếp nối: xác định những việc HV cần phải tiếp tục thực hiện sau giờ học để củng cố, khắc sâu, mở rộng bài cũ hoặc để chuẩn bị cho việc học bài mới.

Trang 155

Một số hình thức trình bày kế học hoạch bài - Viết hệ thống các hoạt động (HĐ) theo thứ tự tuyến tính từ trên xuống dưới. - Viết hệ thống các HĐ theo 2 cột: HĐ của GV và HĐ của HV. - Viết 3 cột: HĐ của GV; HĐ của HV; tiêu đề ND chính và thời gian thực hiện.

Trang 156

Phân chia hệ thống các HĐ thành 5 nhóm theo trình tự kế hoạch bài học - N1: HĐ nhằm kiểm tra, hệ chuyển tiếp sang bài mới. thống, ôn lại bài cũ và - N2: HĐ nhằm hướng dẫn, diễn giải, khám phá, phát hiện tình huống, đặt và nêu vấn đề. - N3: HĐ nhằm để HV tự tìm kiếm, khám phá, phát hiện, thử nghiệm, quy nạp, suy diễn, để tìm ra kết quả, giải quyết vấn đề. - N5: Tiếp tục củng cố, khắc sâu KT, rèn luyện KN để vận dụng vào giải bài tập và áp dụng vào cuộc sống.

Trang 157

Thực hiện kế hoạch bài học Một giờ học nên thực hiện theo các bước cơ bản sau: a) Kiểm tra sự chuẩn bị - Kiểm tra việc nắm vững bài học cũ. - Kiểm tra tình hình chuẩn bị bài mới (soạn bài, làm bài tập, chuẩn bị tài liệu và đồ dùng học tập cần thiết). Việc kiểm tra sự chuẩn bị của GV và HV có thể thực hiện đầu giờ học hoặc có thể đan xen trong quá trình dạy bài mới. b) Tổ chức dạy và học bài mới - GV giới thiệu bài mới: nêu nhiệm vụ học tập và cách thức thực hiện để cho HV. đạt được mục tiêu bài học; tạo động cơ học tập - GV tổ chức, hướng dẫn HV suy nghĩ, tìm hiểu, khám phá và lĩnh hội nội dung bài học, nhằm đạt được mục tiêu bài học với sự vận dụng PPDH phù hợp.

Trang 158

c) Luyện tập, củng cố GV hướng dẫn HV củng cố, khắc sâu những kiến thức, kĩ năng, thái độ đã có thông qua hoạt động thực hành luyện tập có tính tổng hợp, nâng cao theo những hình thức khác nhau. d) Đánh giá - Trên cơ sở đối chiếu với mục tiêu bài học, GV dự kiến một số câu hỏi, bài tập và tổ chức cho HV tự đánh giá về kết quả học tập của bản thân và của bạn. - GV đánh giá, tổng kết về kết quả giờ học. e) Hướng dẫn HV học bài, làm việc ở nhà - GV hướng dẫn HV luyện tập, củng cố qua làm bài tập, thực hành, thí nghiệm,.). bài cũ (thông - GV hướng dẫn HV chuẩn bị bài học mới.

Trang 159

ĐỔI MỚI KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ • Quan điểm cơ bản về đánh giá -Đánh giá là một khâu, một hoạt động quan trong không thể thiếu được trong GD; có chức năng, khả năng điều chỉnh quá trình dạy và học, là động lực để đổi mới PPDH, góp phần cải thiện, nâng cao chất lượng đào tạo con người - Đánh giá kết quả học tập là quá trình thu thập và xử lý thông tin về trình độ, khả năng thực hiện mục tiêu học tập của HV về tác động và nguyên nhân của tình hình đó, nhằm tạo cơ sở cho những quyết định sư phạm của GV và nhà trường, cho bản thân HV để HV học tập ngày một tiến bộ hơn.

Trang 160

ĐỔI MỚI KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ Phương tiện và hình thức quan trọng của đánh giá là kiểm tra. Đổi mới PPDH được chú trọng để đáp ứng những yêu cầu mới của mục tiêu nên việc kiểm tra, đánh giá phải chuyển biến mạnh theo hướng phát triển tính tích cực, trí thông minh sáng tạo của HV, khuyến khích vận dụng linh hoạt các kiến thức, kĩ năng đã học vào những tình huống thực tế, làm bộc lộ những cảm xúc, thái độ của HV trước những vấn đề nóng hổi của đời sống cá nhân, gia đình và cộng động. Chừng nào việc kiểm tra, đánh giá chưa thoát khỏi quỹ đạo học tập thụ động thì chưa thể phát triển dạy và học tích cực.