Bảo vệ quyền của người chưa thành niên trong tư pháp hình sự Việt Nam

thụ động. Xuất phát từ tình hình thực tiễn như vậy cho thấy cần thiết phải có một hệ thống Toà án dành cho người chưa thành niên.

Thứ ba, hiện nay mô hình Toà án ở nước ta còn nhiều bất hợp lý, bởi: Toà án đuợc thành lập theo đơn vị hành chính - lãnh thổ nên phụ thuộc khá nhiều vào điều kiện vật chất, phương tiện làm việc của cơ quan chính quyền và Đảng uỷ địa phương nên ảnh hưởng đến nguyên tắc độc lập xét xử của Toà án. Mặt khác, do tình hình phạm tội ở mỗi địa bàn huyện, quận, thị xã là khác nhau nên số lượng vụ án được thụ lý ở mỗi địa phương này cũng khác nhau trong khi tổ chức về cơ sở vật chất, cơ cấu tổ chức Toà án cồng kềnh, đội ngũ cán bộ Toà án còn hạn chế về năng lực.

Thứ tư, việc thành lập toà án dành cho người chưa thành niên có tác dụng khuyến khích việc xây dựng đội ngũ những người tiến hành tố tụng chuyên trách, những người có những hiểu biết về tâm lý học và khoa học ở độ tuổi chưa thành niên, họ sẽ có những kinh nghiệm, kỹ năng cần thiết để lựa chọn cách xử lý phù hợp hơn trong những vụ án có người chưa thành niên tham gia tố tụng.

Thứ năm, việc thành lập toà án dành cho người chưa thành niên giúp cho công tác thống kê dễ dàng thực hiện hơn. Giúp chúng ta có những nhận thức đúng đắn về tình hình người chưa thành niên phạm tội (nhóm tội, hành vi, thủ đoạn phạm tội) và diễn biến những vụ án mà có người chưa thành niên là nạn nhân, nhân chứng. Từ đó có những biện pháp phòng ngừa, bảo vệ người chưa thành niên có hiệu quả hơn.

Từ những lý do trên, việc đổi mới hệ thống tổ chức Toà án là một việc làm cần thiết trong cải cách tư pháp hiện nay. Nghị quyết 49 của Bộ chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đã xác định: “Tổ chức hệ thống Toà án theo thẩm quyền xét xử không phụ thuộc vào đơn vị hành chính gồm: Toà án sơ thẩm khu vực được tổ chức ở một hoặc một số đơn vị hành chính

cấp huyện, Toà án phúc thẩm có nhiệm vụ chủ yếu là xét xử phúc thẩm và xét xử sơ thẩm một số loại vụ án; Toà thượng thẩm được tổ chức theo khu vực có nhiệm vụ xét xử, hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật, phát triển án lệ và xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm”. Tuy nhiên, việc thành lập Toà án khu vực, Toà phúc thẩm, Toà thượng thẩm như thế nào cho hợp lý, bảo đảm được nguyên tắc độc lập xét xử của Toà án, tập trung được số lượng, chất lượng thẩm phán, tập trung được cơ sở vật chất, phương tiện mà vẫn không tách rời sự lãnh đạo của Đảng, phối hợp với chính quyền địa phương là một vấn đề khó khăn và phức tạp. Bên cạnh việc đổi mới hệ thống tổ chức Toà án nói chung, việc thành lập các Toà chuyên trách cũng là một mục tiêu mà Nghị quyết 49 đề ra.

3.3.1.2. . Về cơ cấu tổ chức

Toà án người chưa thành niên là một toà chuyên trách trong hệ thống toà án nhân dân với tên gọi “Toà án người chưa thành niên”. Đây là toà án xét xử các vụ án có người chưa thành niên tham gia (ở độ tuổi từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi) với hai cấp xét xử: Sơ thẩm và phúc thẩm.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 166 trang tài liệu này.

3.3.2. Xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ tư pháp, đội ngũ bổ trợ tư

pháp.

Cán bộ Thẩm phán là một khâu rất quan trọng để thành lập được Tòa

án người chưa thành niên. Để trở thành thẩm phán của Tòa án người chưa thành niên ngoài những tiêu chuẩn là một thẩm phán thông thường (theo quy định của Luật tổ chức Tòa án năm 2002) thì họ còn phải là những người có kiến thức cần thiết về tâm lý học, khoa học giáo dục và kinh nghiệm trong đấu tranh phòng chống tội phạm là người chưa thành niên.

Để việc thành lập Tòa án người chưa thành niên thực hiện có hiệu quả cần xây dựng đội ngũ bổ trợ tư pháp để các hoạt động của Tòa án phát huy vai trò bảo vệ quyền cho người chưa thành niên.

3.3.3. Nâng cao ý thức pháp luật cho người chưa thành niên và cho nhân dân.

Cần tăng cường việc phổ biến, giáo dục pháp luật trong các nhà trường, cộng đồng dân cư, các tổ chức xã hội, cha mẹ các thành viên gia đình của người chưa thành niên về vấn đề liên quan đến tội phạm do người chưa thành niên thực hiện. Việc phổ biến giáo dục pháp luật về người chưa thành niên và cho người chưa thành niên là hai mặt không thể tách rời, không thể thiếu của cùng một quá trình nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm của chính người chưa thành niên và của toàn xã hội đối với việc giáo dục phòng ngừa người chưa thành niên phạm tội. Vì vậy, pháp luật về quyền trẻ em và người chưa thành niên, pháp luật về phòng chống vi phạm pháp luật trong lứa tuổi chưa thành niên phải là một nội dung cần đưa vào chương trình, kế hoạch quốc gia về phổ biến, giáo dục pháp luật cho quần chúng nhân dân. Chỉ khi có những hiểu biết pháp luật nhất định thì đại diện gia đình, nhà trường, tổ chức xã hội mới có thể tích cực tham gia vào các hoạt động tố tụng, góp phần bảo vệ các quyền và lợi ích cho bị can, bị cáo là người chưa thành niên; đồng thời có những biện pháp ngăn ngừa kịp thời người chưa thành niên có hành vi phạm tội. Muốn vậy, Nhà nước pháp quyền phải đảm bảo cho mỗi người dân hiểu rõ các quy định của pháp luật mà mình bắt buộc phải tuân thủ. Chính vì thế, một trong các giải pháp thi hành pháp luật được đặt ra trong Nghị quyết 48 ngày 24/5/2002 của Bộ chính trị về chiến lược cải cách là “phát triển hệ thống thông tin và phổ biến giáo dục pháp luật dài hạn”

Việc tuyên truyền pháp luật trong nhân dân cần được tiến hành một cách toàn diện, không chỉ là việc giáo dục pháp luật thông qua thực tiễn xét xử. Hiện nay, việc giáo dục pháp luật cho người chưa thành niên ở các trường phổ thông cơ sở và phổ thông trung học chủ yếu là thông qua môn học giáo dục công dân còn rất sơ lược, các giáo viên chưa được trang bị đầy đủ các

kiến thức về pháp luật. Đây cũng là nguyên nhân gây nên tình trạng thiếu hứng thú trong việc tiếp thu các kiến thức về giáo dục pháp luật trong các em. Xin kiến nghị tăng cường thời lượng các tiết học về phổ biến kiến thức pháp luật, trang bị các kiến thức đầy đủ hơn trong công tác giáo dục pháp luật. Các trường học nên mời các chuyên gia pháp lý, những người làm công tác thực tiễn của các cơ quan điều tra, viện kiểm sát và toà án ở địa phương về trao đổi với các giáo viên và học sinh, chắc rằng phương pháp này sẽ có hiệu quả hơn trong việc giáo dục pháp luật trong các em.

3.4. tăng cường hợp tác quốc tế.

Trong những năm gần đây, tình hình tội phạm ở Việt Nam và các nước trên thế giới có những diễn biến phức tạp và nghiêm trọng. Việc phòng và chống các loại tội phạm có tính chất quốc tế đã trở thành sự quan tâm và lo lắng của tất cả các quốc gia trên thế giới. Để hoạt động hợp tác quốc tế trong lĩnh vực tư pháp hình sự có hiệu quả, Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 đã quy định tại chương XXXVI và chương XXXVII phần thứ tám. Các quy định này tập trung vào các vấn đề: Nguyên tắc hợp tác quốc tế trong hoạt động tố tụng hình sự, từ chối và thực hiện các yêu cầu về tương trợ tư pháp, dẫn độ và chuyển giao hồ sơ, tài liệu, vật chứng của vụ án... Việc quy định về hợp tác quốc tế trong hoạt động tố tụng hình sự cho thấy: Nhà nước ta rất chú trọng tới vấn đề tội phạm có tính chất quốc tế. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả cao hơn nữa trong việc đấu tranh phòng chống tội phạm là người chưa thành niên, các cơ quan tiến hành tố tụng cần có sự phối hợp có hiệu quả với các tổ chức quốc tế, như: Tổ chức cảnh sát hình sự quốc tế, Liên hợp quốc, các tổ chức phi chính phủ liên quan đến bảo vệ quyền trẻ em (UNICEF, BARNEN...), cần tranh thủ các dự án phục vụ công tác điều tra, truy tố, xét xử bị can, bị cáo là người chưa thành niên, tập huấn cán bộ và đào tạo nguồn nhân lực cho công tác này.

Kết luận.

Trong chương 3, tác giả đưa ra những kiến nghị của mình nhằm hoàn thiện các quy định của pháp luật tư pháp hình sự Việt Nam. Thực tiễn giải quyết những vụ án có người chưa thành niên tham gia cho thấy phải có những giải pháp giải quyết những vướng mắc, bất cập nhằm nâng cao chất lượng các vụ án này.

Những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giải quyết các vụ án về người chưa thành niên phải đạp ứng được các yêu cầu về cải cách tư pháp và xây dựng nhà nước pháp quyền, góp phần đảm bảo thực hiện mục đích của tư pháp hình sự Việt Nam; đảm bảo hiệu quả, tính ứng dụng cao; đảm bảo tính khả thi của các giải pháp; đảm bảo sự kế thừa truyền thống pháp luật của Việt Nam và tiếp thu có chọn lọc những quy định của phpá luật nước ngoài, đáp ứng được yêu cầu hội nhập quốc tế.

KẾT LUẬN

"Giành tất cả những gì tốt đẹp nhất cho trẻ em" là mục tiêu quan trọng đối với Việt Nam và các nước tham gia Công ước về quyền trẻ em. Trong tình hình tội phạm nói chung, tội phạm do người chưa thành niên thực hiện nói riêng ngày càng diễn biến phức tạp đã và đang trở thành sự quan tâm, lo lắng của nhiều nước trên thế giới, nếu không có sự quan tâm đúng mức của Nhà nước thì hậu quả không chỉ trước mắt mà còn là gánh nặng cho thế hệ mai sau. Bên cạnh việc phòng chống tội phạm ở lứa tuổi chưa thành niên cần có cơ chế bảo vệ quyền cho người bị hại, người làm chứng là nhóm xã hội “non nớt”, dễ bị xâm hại. Ở Việt Nam, vấn đề này đang thu hút sự quan tâm của toàn xã hội, đặc biệt là các cơ quan bảo vệ pháp luật, đòi hỏi Nhà nước cần có những chính sách phù hợp không chỉ với những quy định trong điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên, mà còn phù hợp với truyền thống đạo đức của dân tộc, qua đó bảo đảm cho sự phát triển của thế hệ tương lai đất nước. Việc tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện hệ thống tư pháp hình sự cho người chưa thành niên nhằm góp phần thực hiện mục tiêu "Giành tất cả những gì tốt đẹp nhất cho trẻ em" đó.

Mặc dù Tư pháp hình sự Việt Nam đã có những chế định đặc thù bảo vệ quyền cho người chưa thành niên nhưng thực tiễn áp dụng vẫn còn có nhiều vướng mắc cần khắc phục. Qua những vấn đề lý luận và thực tiễn áp dụng các quy định của Bộ luật hình sự, Bộ luật tố tụng hình sự chúng ta cần phải tập trung nghiên cứu và hoàn thiện hơn các quy định về trình tự, thủ tục tố tụng trong việc xử lý người chưa thành niên phạm tội nói chung (điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án) và các biện pháp bảo đảm quyền cho người chưa thành niên là người bị tạm giữ, bị can, bị cáo, người bị kết án, người bị hại, người làm chứng... ngoài việc nghiên cứu các quy định của pháp luật để áp dụng chính xác trong công tác xét xử, ngành Tòa án cần tổ chức hội nghị

chuyên đề hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật trong công tác xét xử các vụ án có bị cáo là người chưa thành niên, Tòa án cần phối hợp với Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát trong việc xử lý người chưa thành niên phạm tội, tùy theo tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của tội phạm mà có hình thức xử phạt nghiêm minh theo đúng pháp luật, công bố kết quả xét xử trên các phương tiện thông tin đại chúng để tăng tác động răn đe, giáo dục cũng như hỗ trợ quần chúng nhân dân tham gia đấu tranh phòng chống tội phạm do người chưa thành niên thực hiện. Cùng với việc xét xử đúng, Tòa án phải phát hiện thiếu sót hoặc những hành vi vi phạm khác trong quản lý người chưa thành niên của gia đình, nhà trường và xã hội... là nguyên nhân, điều kiện phát sinh tội phạm, góp phần giải quyết đúng đắn vụ án và góp phần vào công cuộc chung của xã hội là đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

Văn bản pháp luật

1. Bộ luật tố tụng hình sự Việt Nam cộng hoà (1973) do Thần Chung xuất bản.

2. Bộ luật hình sự Trung Kỳ.

3. Chính phủ (2000), Nghị định số 59/2000/NĐ-CP ngày 3/10 quy định việc thi hành biện pháp tư pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn đối với người chưa thành niên phạm tội, Hà Nội.

4. Chính phủ (2000), Nghị định số 60/2000/NĐ-CP ngày 3/10 quy định về thi hành hình phạt cải tạo không giam giữ, Hà Nội.

5. Chính phủ (2000), Nghị định số 62/2000/NĐ-CP ngày 3/10 quy định việc thi hành hình phạt tù cho hưởng án treo, Hà Nội.

6. Công văn số 52/KHXX ngày 15/6/1999 của Toà án nhân dân Tối cao về thực hiện một số quy định của BLTTHS đối với bị cáo là người chưa thành niên.

7. Đảng Cộng sản Việt Nam (2002), Nghị quyết số 08-NQ-TW ngày 02/01 của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới, Hà Nội.

8. Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết số 49-NQ-TW ngày 02/6 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội

9. Điều 16 Quốc Triều Hình luật (Luật hình triều Lê),1991- Viện sử học Việt Nam , Nxb Pháp Lý , Hà Nội.

10. Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, 1992.

11. Hoàng Việt Luật lệ (Luật Gia Long), Nguyễn Quang Thắng và Nguyễn Văn Tài dịch, giới thiệu, Nxb văn hoá thông tin.