Nghiên cứu cơ sở khoa học và đề xuất giải pháp tiêu úng, thoát lũ sông Phan - Cà Lồ - 7

Nội dung:

mm, lượng bốc hơi trung bình tháng nhỏ nhất là 63,0 mm và cao nhất là 155,7 mm.

Lưu vực nằm gần tâm mưa Tam Đảo,với lượng mưa năm trung bình X0 = 2940 mm tại trạm Tam Đảo, X0= 2940 mm tại trạm Ngọc Thanh, X0 = 1584,6 mm trạm Vĩnh Yên, trong đó lớn nhất 2608 mm (năm 1978) và nhỏ nhất 1002 mm (năm 1977).

Lượng mưa phân bố không đều theo không gian và thời gian. Phía Bắc và Đông Bắc lưu vực do ảnh hưởng địa hình, hướng núi, lượng mưa tăng dần theo độ cao, lượng mưa năm bình quân (giai đoạn 1960-1994) tại một số trạm như sau: Đại Lải 1.400mm, Phúc Yên 1.484 mm, Đông Anh 1.476 mm, Ngọc Thanh 1734 mm, Tam Đảo 2.940 mm; các nơi khác lượng mưa năm trung bình từ 1.300-1.400 mm.

Mùa mưa kéo dài 6 tháng từV đến tháng X chiếm 84.9% tổng lượng mưa năm, lượng mưa tăng dần từ tháng I đến tháng VIII và giảm dần từ tháng IX đến tháng XII (2.2). Hệ thống sông Phan- Cà Lồ đóng góp khoảng 20 % lượng dòng chảy năm cho lưu vực sông Cầu. Về tự nhiên, lưu vực có vai trò đáng kể đối với tài nguyên nước hệ thống sông Cầu, đồng thời mực nước lũ sông Cầu ảnh hưởng rất lớn tới chế độ lũ sông Cà Lồ. Do đặc điểm địa hình, hướng núi, lưu vực sông Cà Lồ có tổng lượng mưa bình quân khoảng 1.300 -1.500 mm, ít hơn so với tổng lượng mưa bình quân lưu vực sông Cầu từ 200 - 300 mm.

Bảng 2.2 Phân phối mưa tháng trung bình nhiều năm tại trạm Vĩnh Yên

Tháng

Có thể bạn quan tâm!

• Nghiên cứu cơ sở khoa học và đề xuất giải pháp tiêu úng, thoát lũ sông Phan - Cà Lồ - 4
• Nghiên cứu cơ sở khoa học và đề xuất giải pháp tiêu úng, thoát lũ sông Phan - Cà Lồ - 5
• Nghiên cứu cơ sở khoa học và đề xuất giải pháp tiêu úng, thoát lũ sông Phan - Cà Lồ - 6
• Nghiên cứu cơ sở khoa học và đề xuất giải pháp tiêu úng, thoát lũ sông Phan - Cà Lồ - 8
• Nghiên cứu cơ sở khoa học và đề xuất giải pháp tiêu úng, thoát lũ sông Phan - Cà Lồ - 9
• Nghiên cứu cơ sở khoa học và đề xuất giải pháp tiêu úng, thoát lũ sông Phan - Cà Lồ - 10

Xem toàn bộ 210 trang: Nghiên cứu cơ sở khoa học và đề xuất giải pháp tiêu úng, thoát lũ sông Phan - Cà Lồ

(Nguồn: Trung tâm KTTV Quốc gia )

2.1.4. Đặc điểm sông ngòi

Lưu vực sông Phan - Cà Lồ bao gồm 2 sông chính là sông Phan và sông Cà Lồ, 3 sông nhánh chính là sông Cầu Tôn, sông Tranh - Ba Hanh, sông Đồng Đò (Hình 2. 2).

- Sông Phan bắt nguồn ở sườn Tây dãy Tam Đảo, từ xã Tam Quan, Hoàng Hoa huyện Tam Dương, chảy qua các huyện Vĩnh Tường, Yên Lạc rồi đổ vào Đầm Vạc (thành phố Vĩnh Yên), nhập với sông Cà Lồ tại xã Nam Viêm (huyện Mê Linh). Chiều dài sông Phan tính từ An Hạ (huyện Tam Dương) đến cửa nhập lưu là 64,5 km. Diện tích lưu vực sông 347,5 km2, độ dốc lưu vực biến đổi 2,5 ‰ ~ 5,3 ‰.

- Sông Cà Lồ được tính từ Hương Canh huyện Bình Xuyên, sông chảy qua thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc, huyện Mê Linh, huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội và nhập vào sông Cầu tại ngã ba Xá (gần trạm thuỷ văn Phúc Lộc Phương), xã Tam Giang, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh. Chiều dài sông 89 km, diện tích lưu vực 881 km2 gồm 3 đoạn [32]:

+ Đoạn từ Hương Canh đến cầu Xuân Phương xã Phúc Thắng, thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc dài 21,7 km, sông chảy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam;

+ Đoạn từ cầu Xuân Phương đến Ba Xá dài 42 km;

+ Đoạn Cà Lồ cụt, trước đây vốn là một phân lưu của sông Hồng nay đã bị bịt kín, dài 25,3 km, được tính từ đập phân lũ trước đây trên đê tả Sông Hồng, thuộc xã Nguyệt Đức huyện Yên Lạc đến Tiền Châu huyện Mê Linh, sông chảy theo hướng Tây Nam - Đông Bắc.

Hình 2. 2 Bản đồ mạng lưới sông suối lưu vực sông Phan - Cà Lồ

Lưu vực sông Phan - Cà Lồ có nhiều sông nhánh, nhưng có 4 sông đóng vai trò đáng kể trong việc hình thành dòng chảy là: Kênh tiêu Bến Tre, sông Cầu Tôn, sông Tranh - Ba Hanh, sông Đồng Đò (Bảng 2.3

+ Kênh tiêu Bến Tre được tính từ điểm nối với sông Phan tại xã An Hoà huyện Tam Dương đến Đầm Vạc. Kênh chảy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam, chiều dài 12,0 km, diện tích tiêu 72,4 km2.

+ Sông Cầu Tôn bắt nguồn từ dãy núi Tam Đảo, chảy vào sông Phan tại Hương Canh, huyện Bình Xuyên, chảy theo hướng Bắc – Nam, chiều dài sông 21 km, diện tích lưu vực 135,5 km2.

+ Sông Tranh - Ba Hanh bắt nguồn từ dãy Tam Đảo, chảy theo hướng Bắc - Nam và nhập vào sông Cà Lồ tại xã Nam Viêm, huyện Mê Linh, sông dài 19,5 km, diện tích lưu vực 94,4 km2.

+ Sông Đồng Đò bắt nguồn từ núi Sáng Sơn, cùng với sông Thanh Cao chảy theo hướng Đông Bắc - Tây Nam và nhập vào sông Cà Lồ tại Tiến Thắng, huyện Mê Linh chiều dài sông diện tích lưu vực 82,9 km2.

Bảng 2.3 Đặc trưng hình thái lưu vực của một số sông

TT

(Nguồn: [46])

Trong lưu vực có một số đầm hồ như đầm Vạc, đầm Rưng. Ngoài ra, các hồ chứa nhân tạo làm nhiệm vụ cấp nước gồm cụm các hồ Bắc Bình Xuyên (Xạ Hương, Thanh Lanh, Hương Đà…) và hồ Đại Lải (Bảng 2.4 ).

Đầm Vạc là nút điều tiết giữa kênh Bến Tre và sông Phan. Hồ có mặt thoáng từ 250 ha đến 500 ha, khả năng trữ nước khoảng 6 triệu m3; đầm Rưng có khả năng

1Diện tích kênh tiêu Bến Tre nằm trong lưu vực sông Phan

điều tiết lũ không lớn, diện tích mặt thoáng khoảng 205 ha, khả năng trữ 4 triệu m3.

Như vậy, tổng diện tích các hồ chứa nước tự nhiên và nhân tạo là 63,61 triệu m3 trong đó các hồ chứa tự nhiên : 10,0 triệu m3, hồ chứa nhân tạo: 53,61 triệu m3.

Bảng 2.4 Thống kê các hồ chứa tự nhiên và nhân tạo thuộc vùng nghiên cứu

TT

(Nguồn: [46])

2.1.5. Tình hình thu thập số liệu khí tượng thuỷ văn

a) Mạng lưới trạm đo mưa

Trên lưu vực sông Phan - Cà Lồ có 7 trạm đo mưa: Vĩnh Yên, Ngọc Thanh, Tam Đảo, Đại Lải, Phúc Yên, Sóc Sơn, Đông Anh. Trong đó hai trạm khí tượng Vĩnh Yên và Tam Đảo có chuỗi số liệu mưa và bốc hơi liên tục từ năm 1960 đến 2011 (Bảng 2.5 , Hình 2. 3).

b) Mạng lưới trạm Thuỷ văn

Trên sông Phan - Cà Lồ có 3 trạm thuỷ văn: Phú Cường, Mạnh Tân và Lương Phúc đặt trên sông Cà Lồ. Trạm Lương Phúc cách cửa nhập lưu sông Cà Lồ vào sông Cầu 300 m, trạm Mạnh Tân được đặt cách trạm Lương Phúc hơn 20 km, trạm Phú Cường cách trạm Mạnh Tân hơn 20 km về phía thượng lưu sông Cà Lồ (Hình 2. 3, Bảng 2.5 ).

Trạm Phú Cường quan trắc mực nước và lưu lượng trong 11 năm, từ năm 1965 đến năm 1975, sau đó trạm ngừng hoạt động. Các số liệu này đều đã được chỉnh biên và lưu trữ tại cơ quan có thẩm quyền thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Trạm Mạnh Tân và Lương Phúc quan trắc mực nước trên 30 năm, tuy nhiên số

liệu trước khi ngừng hoạt động chỉ còn 3 năm: 1988, 1990, 1992. Hiện nay 2 trạm này mới hoạt động trở lại và là trạm dùng riêng do ngành Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn quản lý đo mực nước mùa lũ từ năm 2006 đến năm 2011.

Hình 2. 3 Bản đồ mạng lưới trạm khí tượng, thuỷ văn lưu vực sông Phan - Cà Lồ Bảng 2.5 Thống kê số liệu khí tượng thuỷ văn trên lưu vực sông Phan - Cà Lồ‌

TT

Số liệu khí tượng, thuỷ văn trên lưu vực nghiên cứu được thu thập từ Trung tâm KTTV Quốc gia, Chi cục Thủy lợi Vĩnh Phúc, Công ty Thủy Nông Liễn Sơn có xuất xứ nguồn gốc rõ ràng, đang được sử dụng phục vụ điều hành tác nghiệp. Chuỗi số liệu quan trắc đảm bảo áp dụng trong nghiên cứu của Luận án.

2.2. Hiện trạng công trình tiêu thoát nước

2.2.1. Hệ thống đê điều

Trên sông Phan:

Hầu hết các đoạn đê hiện có đều tận dụng từ những vùng cao của địa hình tự nhiên hay được đắp theo dạng đê bao, đê bồi để ngăn nước từng vùng.

Trên sông Cà Lồ:

Trong trận lũ lớn năm 1971, khi mực nước cao nhất tại Phú Cường đạt 9,14 m, hệ thống đê điều được đầu tư với tổng chiều dài khoảng 100 km từ cửa sông đến Đầm Vạc. Cao trình đê Phan - Cà Lồ là +10,0 m đến +10,5 m. Tuy nhiên, hầu hết các đoạn đê qua thời gian sử dụng có cao trình trên dưới +10,0 m (Bảng 2.7 ).

2.2.2. Các công trình tiêu thoát nước

Sông Phan - Cà Lồ là trục tiêu nước lũ chính của tỉnh Vĩnh Phúc và một phần thuộc hai huyện Đông Anh, Sóc Sơn. Diện tích tự nhiên tiêu nước mưa là 97.011 ha, gồm hai vùng lớn: Bắc sông Cà Lồ 60.485 ha, Nam sông Cà Lồ 36.526 ha.

Tiêu nước lũ trên lưu vực sông gồm cả tiêu trọng lực và tiêu động lực, trong đó tiêu tự chảy khoảng 69.852 ha và tiêu bằng bơm khoảng 27.159 ha (Bảng 2.6 ).

Bảng 2.6 Các trạm bơm tiêu nước

TT

(Nguồn: [41])

Bảng 2.7 Hiện trạng các tuyến đê sông Cà Lồ [46]

TT

TT

(Nguồn: Văn bản số 3963/BNN-ĐĐ ngày 3/12/2009 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn về việc thoả thuận quy hoạch phòng chống lũ chi tiết các tuyến sông có đê trên địa bàn Thành phố Hà Nội đến năm 2020)